یوان جایگزین دلار نمی‌شود
گروه جهان طلا تسلیمی
در شرایطی که امریکا از صحنه بین‌المللی عقب‌نشینی کرده و نظم جهانی چند قطبی درحال نمایان شدن است به طور قطع نظام مالی جهانی نیز با تغییراتی مواجه خواهد شد؛ اما احتمال روی کار آمدن نظامی بر مبنای یوان(ارز ملی چین) بسیار اندک است. در حقیقت حتی چین هم انتظار ظهور عصر دیپلماسی یوان در آینده نزدیک را ندارد. با این حال به نظر می‌رسد پکن پیشروی‌های خوبی در این زمینه داشته است چراکه اکنون بیش از 60 کشور جهان معاملات تجاری خود را با استفاده از یوان یا همان «رِنمینْبی» انجام می‌دهند.
به گزارش پراجکت سیندیکت، دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا از زمان ورود به کاخ سفید سعی کرده از عقب‌نشینی ایالات متحده از صحنه بین‌الملل یا دست‌کم از ایفای نقش به عنوان رهبر جهانی اطمینان حاصل کند. اما تاریخ نشان داده سلطه جهانی ارز یک کشور می‌تواند حتی مدت‌ها پس از اینکه برتری اقتصادی، مالی و ژئوپلیتیک این کشور از بین می‌رود، دوام آورد؛ پوند بریتانیا در دوران بین دو جنگ جهانی همین سرنوشت را داشت. امروز نیز انتظار می‌رود، دلار امریکا برای مدت زمانی طولانی همچنان یک ارز کلیدی در معاملات بین‌المللی باقی بماند.
اما در دیپلماسی بین‌المللی مالی جایگاه دلار به اندازه گذشته ایمن نیست و این سوال مطرح می‌شود که پایان «دیپلماسی دلار» آن طور که بری آیشنگرین، کارشناس اقتصادی پیش‌بینی کرده لزوما به معنای ظهور دیپلماسی رنمینبی یا همان یوان خواهد بود؟! سیاست‌گذاران چینی از اوایل دهه 1990 امیدوار بودند، بتوانند نقش یوان را در امور مالی جهانی افزایش دهند و از این طریق موضع ژئوپلیتیک چین را تقویت کنند و در سال‌های اخیر دولت پکن تلاش‌هایی متمرکز را برای دستیابی به این هدف جاه‌طلبانه صورت داد.
در جدیدترین گزارش‌ها، بانک مرکزی چین اعلام کرده که یوان به تدریج به یک ارز بین‌المللی تمام عیار تبدیل می‌شود چراکه بیش از 60 کشور در سراسر جهان در معاملات تجاری خود از این ارز استفاده می‌کنند. چین دومین اقتصاد بزرگ جهان است و همین امر اکتبر سال گذشته صندوق بین‌المللی پول را بر آن داشته که ارز ملی این کشور یعنی یوان را به سبد ویژه ارزهای بین‌المللی بیفزاید؛ سبدی که دلار امریکا، یورو، ین ژاپن و پوند بریتانیا را نیز شامل می‌شود. در پی این اقدام صندوق بین‌المللی پول، استفاده از رنمینبی به تدریج افزایش یافت و اکنون اتحادیه اروپا بخش گسترده‌یی از معاملات تجاری خود به ارزش حدودی 500 میلیون یورو را بر مبنای یوان انجام می‌دهد. طبق آمارهای بانک مرکزی چین، ارزش مبادلات تجاری بر مبنای یوان تا پایان سال 2016 تنها در بخش‌های مرزی چین به حدود 1490میلیارد دلار می‌رسد. درحال حاضر بیش از 260هزار شرکت در داخل چین برای مبادلات تجاری از یوان استفاده می‌کنند و سهم یوان در پرداخت‌های بین‌المللی 1.85درصد است و بدین ترتیب، یوان ششمین ارز حائز اهمیت و مورد استفاده در معاملات بین‌المللی محسوب می‌شود.
اما نظام مالی تحت سلطه یوان هنوز برای رقابت با نظام مالی دلار محور آماده نیست. یوان هنوز دنباله‌رو دیگر ارزهای سبد ذخیره ارزی در نظام مالی بین‌المللی است و از این رو نظام پولی بر مبنای یوان دست‌کم تا نیمه قرن حاضر تنها یک فانتزی به نظر می‌رسد. یکی از دلایل ضعف یوان در نظام بین‌المللی این است که با وجود تلاش‌های قابل توجه چین از سال 2010 تاکنون یوان همچنان ارزی غیرکاربردی در نظام بین‌المللی محسوب می‌شود. یوان ارزش نقدینگی ندارد و در خارج از بازارهای ساحلی غیرقابل تبدیل است و از این رو جایگاه خاصی در کیف پول سرمایه‌گذاران بین‌المللی ندارد. حتی دولت چین هم تنها در یک چهارم از تجارت‌های بین‌المللی خود از یوان استفاده می‌کند و باقی معاملات را بر مبنای دلار انجام می‌دهد. بخش عمده وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خارجی درحال افزایش چین نیز بر مبنای دلار است.
اما مهم‌ترین دلیل برای رد نظام مالی یوان محور دست‌کم در آینده نزدیک این است که رهبران چین هیچگاه تعهدی دایمی به پیشرفت یوان و ارائه این ارز به عنوان جایگزینی حقیقی برای دلار نداشته‌اند. بلکه در مقابل، رویکردی مشارکتی برای اصلاح نظام مالی بین‌المللی را در پیش گرفتند و معتقدند در نظام جدید نباید به هیچ ارزی تکیه شود. از نظر چینی‌ها، آینده نظام پولی بین‌المللی باید به گونه‌یی باشد که در پرداخت‌ها و اختصاص دارایی‌ها در معاملات بین‌المللی، امکان انتخاب میان ارز چندین کشور وجود داشته باشد تا بدین‌ترتیب تاثیرپذیری نظام مالی از سیاست‌های یک کشور کاهش یابد. با این حال برای ایجاد نظامی چند ارزی، نیاز به اصلاحات گسترده نهادهای مالی در سطح جهانی است. این درست همان نکته‌یی است که ژو شیائو چوان، رییس بانک خلق چین در سخنرانی سال 2009 خود به آن اشاره کرد و این دیدگاه را زیر سوال برد که تنها امریکا و از طریق دلار می‌توان عملکرد نظام پولی بین‌المللی را تضمین کرد. طبق اظهارات ژو، سلطه پولی دلار امریکا توسط نهادهای برتون وودز(بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول) و پس از جنگ جهانی دوم پایه‌ریزی شد. از این رو اصلاح نظام پولی بین‌المللی به معنای اصلاح ساختار نهادهای مالی چند جانبه است؛ مساله‌یی که چین امسال در ریاست دوره‌یی خود بر گروه 20 نیز بر آن تاکید کرده است.
اگرچه امریکا از صحنه جهانی عقب‌نشینی کرده و نظم جهانی چند قطبی درحال ظهور است اما به نظر نمی‌رسد که نظام مالی بین‌المللی به نظامی یوان محور تغییر کند. خواه علت ضعف ذاتی برنامه‌های مالی بین‌المللی چین باشد یا درک این مساله که بر خلاف یوان، ارز بین‌المللی حقیقی باید بیشتر تحت تاثیر بازار قرار گیرد تا سیاست‌گذاری‌های داخلی یک کشور به هر جهت انتظار نمی‌رود که دیپلماسی رنمینبی در آینده نزدیک جایگزین دیپلماسی دلار شود. حتی چین همچنین انتظاری ندارد!
