نقش شبکه‌های اجتماعی در کاهش تلفات سوانح

حمید ضیایی‌پرور

 کارشناس بیمه

 براساس اعلام رسمی پلیس، سالانه بیش از 16هزار نفر در سوانح و تصادفات کشور جان خود را از دست می‌دهند. هر ساله 300هزار نفر نیز بر اثر اینگونه سوانح مجروح می‌شوند. از تعداد تصادفات کل کشور اعم از جرحی و خسارتی، آماری در دست نیست اما بیشتر کشته‌شدگان سوانح رانندگی در ایران عابران پیاده هستند. این جدا از میزان تخلفات رانندگان ایرانی است که توسط دوربین‌ها یا عوامل پلیس دیده نمی‌شود.

در میان 3 عامل اصلی تصادفات یعنی خودرو، جاده و راننده، نقش راننده بسیار مهم است. حتی اگر خودرو نقص داشته باشد که اغلب خودروهای ایران اینچنین هستند حتی اگر جاده ایراد داشته باشد که بسیاری از جاده‌ها و خیابان‌ها و معابر ایران اینچنین هستند اما اگر عامل انسانی یعنی راننده، آموزش دیده باشد و احتیاط کند، تلفات به حداقل خود می‌رسد.

طبق اعلام پلیس 3هزار راننده، عامل اصلی مرگ آن 16هزار نفری هستند که هر سال کشته می‌شوند. این 3هزار راننده جزو درصد معدودی از راننده‌های تهاجمی هستند که با خشونت رانندگی می‌کنند و اگرچه صدها بار این کار را انجام می‌دهند اما سرانجام یا خود را به کشتن می‌دهند یا دیگران را.

در کشورهای پیشرفته، حریم عابر پیاده حدود 2متر است یعنی اگر خودرویی به نزدیک‌تر از دو متری عابری نزدیک شود به حریم او تجاوز کرده است و راننده‌ها تحت هر شرایطی در دو متری عابر توقف می‌کنند. کسانی که یک ‌بار به یک کشور اروپایی یا حتی همین دوبی سفر کرده باشند این را مشاهده کرده‌اند. اما در ایران راننده‌ها نه تنها تا 10سانتی‌متری عابر نزدیک می‌شوند بلکه اساسا با مشاهده عابر به جای فشردن پدال ترمز بر پدال گاز می‌فشارند و اگر خودرو جلویی آنها برای عابری که حتی از روی خط‌کشی عابر پیاده درحال تردد است توقف کند، برایش بوق می‌زنند یا از کنارش می‌گذرند و به جلو او می‌روند تا او تنبیه شود و دیگر برای عابر توقف نکند.

راننده‌های ایرانی حتی برای عابران زن و کودک هم حق و احترامی قائل نیستند. توریست‌ها و مقامات خارجی که از ایران دیدن کرده‌اند از 3چیز در ایران تعجب می‌کنند یکی نبود توالت فرنگی، دیگری آثار تمدن فاخر باستانی ایران و سوم فرهنگ رانندگی خشن و تهاجمی ایرانی‌ها.

در خیابان‌ها و جاده‌های ایران، عده‌یی قاتل بالقوه و مقتول آینده درحال ترددند که شناسایی آنها خیلی سخت نیست. از سوی دیگر حجم تخلفات رانندگی در ایران به قدری زیاد است که پلیس از ثبت و برخورد با آن عاجز است. موتورسیکلت‌ها به ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران تابع هیچ قانون و مقرراتی نیستند. انبوه موتورها در مقابل چشم پلیس از چراغ قرمز عبور می‌کنند از مسیر ممنوع تردد می‌کنند در پیاده‌رو تردد و پارک می‌کنند، پیاده‌روها و معابر عابر پیاده در اشغال خودروهاست.

تعداد بسیار زیادی خودرو و موتورسیکلت فاقد پلاک در شهر درحال تردد هستند. تخلفاتی توسط رانندگان رخ می‌دهد که اساسا در هیچ آیین‌نامه‌یی حتی تعریف نشده است مانند پارک 3 یا 4 ردیفه، دنده‌عقب در بزرگراه، انجام 4تخلف همزمان، رانندگی در صندلی سرنشین، توقف ناگهانی در لاین سرعت بزرگراه و حرکت در جهت عکس آزاد‌راه اینها دقیقا عناوین تصاویری هستند که توسط شهروندان در شبکه‌های اجتماعی با عکس و فیلم مستند شده است. پلیس قادر به ثبت و ضبط این تخلفات نیست. چون حجم آن بسیار زیاد است و تعداد عوامل پلیس بسیار اندک است.

یکی از راه‌حل‌هایی که در سال‌های اخیر برای کنترل تخلفات رانندگی به کار گرفته شده است، استفاده از مشارکت عمومی برای گزارش تخلفات در قالب پلیس‌یار و بازرسان نامحسوس است اما این شیوه هم بسیار محدود است. راه‌حل وسیع‌تر، استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی مجازی برای ثبت و ضبط تخلفات و فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی است.

امروز بیش از 40میلیون نفر از مردم ایران کاربر تلگرام هستند. تقریبا دست همه مردم یک موبایل هوشمند یا موبایل دوربین‌دار هست. راهنمایی و رانندگی می‌تواند با این روش‌ها اقدام به برخورد یا تخلفات رانندگی کند:

پلیس راهور اعلام کند هر شهروندی که تخلفی از سوی راننده‌ها مشاهده کرد، می‌تواند از آن با موبایلش عکس بگیرد و روی سایت پلیس راهنمایی و رانندگی منتشر و ارسال کند یا روی کانال و صفحه خودش منتشر کرده و با هشتگی که راهنمایی و رانندگی تعریف می‌کند برای این سازمان ارسال کند. این اقدام اگر گسترده و فراگیر شود، نقش بازدارندگی بسیار نیرومندی خواهد داشت چراکه همه مردم ناظر همدیگر خواهند شد و متخلفان احساس امنیت نخواهند کرد.

هم‌اکنون تعداد زیادی از کانال‌ها و صفحات شبکه‌های اجتماعی هستند که تخلفات رانندگان را منعکس می‌کنند. کانال‌هایی که عناوینی چون: مهارت رانندگی، فرهنگ رانندگی، سبک رانندگی، درست برانیم و تصادفات ناجور دارند. پلیس می‌تواند این صفحات و کانال‌ها را شناسایی و تصاویر و گزارش‌های منتشر شده در آن را ملاک و سند قرار دهد و بعد از بررسی فنی آنها نسبت به اعمال قانون برای رانندگان متخلف اقدام کند.

در صورت تمایل، مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمادگی همکاری با پلیس برای معرفی این نوع کانال‌ها و صفحات اجتماعی را دارد. فقط در یکی از این کانال‌ها طی یک سال بیش از 200تخلف محرز خودروها و موتورسیکلت‌ها با عکس و فیلم و مشخصات وسیله نقلیه و نوع تخلف و مکان و زمان تخلف ثبت شده و هنوز هم قابل دسترس است. اما ظاهرا در اداره پلیس راهور بخشی به نام رصد شبکه‌های اجتماعی وجود ندارد. فعالان شبکه‌های اجتماعی حوزه فرهنگی و شهری، افسران نامحسوس پلیس راهنمایی می‌توانند باشند به شرطی که اراده‌یی برای برخورد با متخلفان وجود داشته باشد.

آموزش‌های رانندگی و فرهنگ‌سازی در زمینه رانندگی باید علاوه بر ارائه در رسانه‌های رسمی مانند صدا و سیما که تاکنون دنبال شده در محیط شبکه‌های اجتماعی مجازی نیز دنبال شود. واقعیت این است که بسیاری از مخاطبان راهنمایی و رانندگی به ویژه قشرهای جوان با رفتارهای تهاجمی اساسا مخاطب صدا و سیما نیستند و بیشتر از رسانه‌های اجتماعی تغذیه اطلاعاتی و محتوایی می‌شوند.