چالش افزایش صادرات محصولات بنگاه‌های خرد
صادرات حدود 1.1 میلیارد دلاری بنگاه‌های کوچک و متوسط در 7 ماهه امسال
گروه بنگاه‌ها
در شرایطی که یکی از مهم‌ترین راهبردهای اقتصادی کشورمان در مسیر توسعه پایدار، رونق تولید، افزایش دامنه‌های صادرات غیرنفتی و متعاقب آن رشد اشتغال مولد عنوان شده است، دولت تلاش می‌کند از طریق پویایی بیشتر بنگاه‌های کوچک و متوسط، زمینه تحقق این ایده را فراهم کند.
طرح رونق تولید برای تامین مالی بنگاه‌ها، افزایش مشوق‌های صادراتی، تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی، افزایش نقش رایزن‌های اقتصادی و... مجموعه تصمیماتی هستند که دولت از آنها برای بهبود شاخص‌های صادرات غیرنفتی کشور استفاده می‌کند.
اما پرسشی که با این توضیحات به ذهن خطور می‌کند آن است در یک چنین ساختاری که در آن اشتغال‌زایی و توسعه صادرات حرف نخست را می‌زند، سهم صادرات بنگاه‌های کوچک و متوسط چه شرایطی دارد؟ آیا نظام تصمیم‌سازی اقتصادی کشور، توانسته رشد قابل قبولی را در بخش صادرات محصولات این بنگاه‌ها ایجاد کند. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به پرسش فوق می‌گوید: «بنگاه‌های کوچک و متوسط در هفت ماهه امسال بیش از یک میلیارد و 90میلیون دلار صادرات داشتند که مطابق برنامه‌های اقتصاد مقاومتی این میزان تا پایان امسال به 2میلیارد دلار می‌رسد. » اعداد و ارقامی که هرچند نشان‌دهنده جهش قابل قبول صادرات بنگاه‌های خرد به نسبت سال‌های قبل است، اما هنوز تا رسیدن به افق‌های مطلوب راه درازی در پیش دارد. اگر پیش‌بینی علی یزدانی برای صادرات 2میلیارد دلاری تا پایان سال96 را محقق شده فرض کنیم، نسبت صادرات بنگاه‌های خرد در کشورمان به نسبت کل صادرات غیر نفتی کشورمان حول و حوش 4درصد کل صادرات غیر نفتی کشورمان را دربرمی‌گیرد که به نسبت اعداد و ارقامی که کشورهای توسعه یافته یا حتی در حال توسعه در این خصوص دارند، رقم بسیار اندکی محسوب می‌شود.
دورنمای صادرات 2 میلیارد دلاری
«علی یزدانی» دیروز در مراسم امضای تفاهمنامه همکاری سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران افزود: 96 درصد بنگاه‌های کشور در قالب بنگاه‌های کوچک و متوسط فعالیت می‌کنند که 93 درصد آنها را بنگاه‌های کوچک کمتر از 50 نیروی کار تشکیل داده و نیمی از آنها با 10 نیروی کار فعالیت دارند.
به گفته وی، بیش از 800 هزار نیروی کار در شهرک‌های صنعتی فعالیت دارند که یک سوم اشتغال صنعتی کشور را تشکیل می‌دهد. یزدانی ابراز امیدواری کرد با همراهی صندوق ضمانت صادرات و نظارت بیشتر بر بنگاه‌ها بتوان به افزایش صادرات بنگاه‌های کوچک و متوسط همت گماشت. به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، اکنون شرکت‌های مدیریت صادرات در 31 استان کشور شکل گرفته که تاکنون 52شرکت صادراتی و 64 کنسرسیوم صادراتی منبعث از خوشه‌های صنعتی شکل گرفته است که همه آنها با صندوق ضمانت صادرات ایران در ارتباط هستند.
در ادامه این مراسم، سیدکمال سیدعلی مدیرعامل صندوق ضمانت صادرات ایران افزود: صنایع کوچک در جهان پیشران توسعه صنعتی هستند؛ موضوعی که در ایران نیز باید به آن توجه بیشتری انجام شود.
وی، تامین مالی و پوشش ریسک‌ها را 2 بال صادرات معرفی کرد و گفت: با توجه به کوچک مقیاس بودن بنگاه‌های کوچک و متوسط، پوشش ریسک برای صادرات برای آنها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
سیدعلی با اشاره به افزایش صادرات غیرنفتی از 3 به 40میلیارد دلار طی سال‌های 80 تا 95، نقش دستگاه‌های حمایتی در این افزایش صادراتی را چشمگیر عنوان کرد. تفاهمنامه همکاری سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در راستای نیل به اهداف برنامه چشم‌انداز 20 ساله کشور در بخش توسعه صادرات غیرنفتی به ویژه توسعه صادرات صنایع کوچک و متوسط به امضا رسید. تهیه و تدوین بسته ویژه حمایت از صادرات شرکت‌های تولیدی کوچک و متوسط توسط صندوق، کمک به توسعه بازارهای خارجی کالا و مشارکت در تهیه بانک اطلاعاتی جامع صادرات صنایع کوچک و متوسط مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی، خوشه‌های کسب و کار، کنسرسیوم‌های صادراتی، شرکت‌های مدیریت صادرات و... کمک به ایجاد و توسعه شبکه‌های کسب و کار در سطح صنایع کوچک و متوسط با رویکرد صادرات از جمله مفاد این قرارداد است.
لزوم ایجاد کنسرسیوم صادراتی
در همین خصوص مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان مرکزی نیز می‌گوید: صنایع کوچک و متوسط باید بهره‌گیری از دانش روز را مورد توجه قرار دهند تا با افزایش کیفیت تولید آنها، زمینه صادرات فراهم شود. مصطفی آمره اظهار داشت: طی سال ۹۵، بیش از ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای تامین زیرساخت‌های شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان مرکزی هزینه شده اما همچنان کمبودها و نواقص در برخی از این مناطق صنعتی وجود دارد که تلاش داریم آن را به حداقل برسانیم. مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان مرکزی افزود: سال گذشته واحدهای صنعتی کوچک و متوسط استان مرکزی ۲۳میلیون دلار صادرات به ۱۴ کشور جهان داشته‌اند و برای افزایش کشورهای هدف صادرات صنایع کوچک استان باید اقدام شود.
آمره بیان کرد: صنایع کوچک و متوسط بایستی افزایش کیفیت تولید و تولید کم هزینه، افزایش بهره‌وری و بهره‌گیری از فن بازار را در دستور کار خود قرار دهند تا شاهد رونق تولید در این صنایع و افزایش صادرات محصولات آنها باشیم.
وی خاطرنشان ساخت: صنایع کوچک براساس تامین نیازهای داخلی ایجاد شده‌اند و متاسفانه در زمان تاسیس آنها فکری برای صادرات نشده به خاطر همین در بازار خارجی با مشکل مواجه هستند، بنابراین باید در قالب کنسرسیوم و شرکت‌های مدیریت صادرات بازار خود را توسعه بخشند. آمره ادامه داد: در این راستا باید از دانش روز و شرکت‌های دانش‌بنیان بهره گرفت و از سوی دیگر تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی، زمینه توسعه و گسترش فعالیت واحدهای صنعتی کوچک، درآمدزایی و به دنبال آن ارتقای کیفیت تولیدات و افزایش صادرات را فراهم می‌کند. وی اضافه کرد: از دیگر موارد موثر در این زمینه، فعال شدن واحدهای تولیدی کوچک در فرابورس است تا از این طریق نقدینگی آنها افزایش یابد و تاکنون چندین واحد صنعتی استان به فرابورس معرفی شده است.
نگاه صنایع کوچک قم به تولید
باید صادرات‌محور باشد
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم نیز بهترین و موثر‌ترین راه برون‌رفت از مشکلات صنایع کوچک و متوسط را افزایش کیفیت کالا با هدف عرضه محصول در بازارهای خارجی عنوان کرد.
امیر طیبی‌نژاد در ادامه تغییر نگاه تولید‌کنندگان صنایع کوچک و متوسط از بازارهای داخلی به کشورهای منطقه و فرامنطقه‌یی را از سیاست‌های راهبردی سازمان صنایع کوچک معرفی کرد. وی بی‌تفاوتی تولید‌کنندگان به بازارهای خارجی و صادرات را سبب از بین رفتن نگاه‌ها و افق روشن آینده در خصوص تولید و اشتغال در کشور ارزیابی کرد و افزود: با توجه به شرایط خاص منطقه‌یی که ما در آن قرار گرفته‌ایم بازارهای خوبی برای محصولات ایرانی شکل گرفته ولی رقبا و سایر کشورهای همسایه به‌شدت در حال به دست گرفتن این بازارها هستند.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم بازسازی کشورهای خسارت‌دیده طی چند سال اخیر را فرصتی برای توسعه صنعت، تولید و اشتغال در کشور دانست و تاکید کرد: آن عاملی که قدرت رقابت‌پذیری و هم اقبال مصرف‌کنندگان داخلی و به‌ویژه خارجی را به طرف محصولات ایرانی معطوف می‌کند بالا بودن کیفیت کالای داخلی است. وی کاهش هزینه‌های اضافی و مدیریت صحیح برای پایین آوردن هزینه تمام شده محصولات تولیدی را یکی دیگر از عوامل موثر برای صادرات مطلوب مورد توجه قرار داد و بیان کرد: «تولید کالا باید آگاهانه و با مدیریت علمی و صحیح صورت گیرد، نیاز بازار سلایق مصرف‌کننده و شناخت از محصولات مشابه و تلاش برای تولید محصولات جدید می‌تواند صنایع کوچک قم را در بخش صادرات موفق کند.»
مجموعه این اظهارنظرها نشان می‌دهد که دولت دوازدهم برای ارتقای دامنه‌های صادراتی صنایع کوچک از یک طرف باید بستر لازم برای افزایش تولید را برای آنان فراهم کند و از سوی دیگر با توسعه مناسبات ارتباطی و از طریق دیپلماسی اقتصادی زمینه توسعه مراودات بنگاه‌های خرد با بازرگانان خارجی را فراهم کند تا از این طریق زمینه صادرات محصولات ایرانی در فضای بین‌المللی فراهم شوند.
