ورود سرمایه‌گذار خارجی از حرف تا واقعیت
گروه بورس مسعود کریمی
هر چند وقت یک بار شاهد صحبت‌هایی مبنی بر افزایش جذابیت بازار سرمایه ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی طبق آخرین آمار‌ها هستیم. اما این اخبار فقط در حد یک گزارش آماری در بازار سهام باقی می‌ماند و پس از چند روزی هم به آرامی به پایان می‌رسد.
در همین حال مشاهده می‌شود، سرمایه‌گذاران خارجی هم که تا‌کنون وارد بورس ایران شده‌اند تغییری در سطح کلان بازار ایجاد نکرده‌اند چراکه ورود این قبیل از سرمایه‌ها توام با حجم عظیم نقدینگی نیست و همواره سرمایه‌های اندک هم با ریسک زیادی وارد این بازار می‌شود.
در این بین خارج از انصاف است که توقع ورود سرمایه‌هایی نه چندان زیاد اما با اعداد و ارقامی معقول و معمول که در سطح دنیا معامله می‌شوند را در بازار سرمایه داشته باشیم. زیرا بازار سرمایه‌یی که از حل کردن مشکلات بنیادی و پایه‌یی خود هم به نوعی عاجز است، چگونه می‌تواند بستری امن برای سرمایه‌گذاران خارجی و حتی داخلی باشد. این درحالی است که بار‌ها پس از رسیدن به توافق برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) درخصوص عطش ورود سرمایه‌گذاران بزرگ در بورس ایران صحبت شده اما در عمل زمینه لازم برای تحقق این امر از طرف سکاندار سازمان بورس هیچ‌وقت فراهم نشده است. در عین حال، نکته جالب و قابل توجه بورس کشور این است که برخی از مقام‌های سازمان آن درخصوص افزایش امنیت بورس‌‌های بزرگ دنیا از گزند دسترسی‌های غیرقانونی خرابکاران و مواردی از این قبیل دم می‌زنند اما به دنبال آسیب‌شناسی و حل مشکلات داخلی بازار سرمایه خود نیستند.
به هر حال برای رسیدن به چار‌چوب‌های بین‌المللی و عبور از رخوت نیازمند تغییر رویه در سطح کلان هستیم و باید لفاظی‌های مدیریتی کمی رنگ و بوی عملگرایی به خود بگیرند چراکه تغییر رویه مدیران ارشد به تحول، توسعه و تعمیق بازار سرمایه، مطابق با استانداردهای بین‌المللی منجر می‌شود.
از این رو ضرورت اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی(IFRS) و تشکیل حسابی تحت عنوان Custodianدر راستای تضمین و ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری امری بسیار مهم تلقی می‌شود.
افزایش جذابیت برای خارجی‌ها
بر این اساس علی نقوی، مدیرعامل مرکز مالی ایران گفت: در مرکز مالی ایران زیرساخت‌های لازم برای اینکه سرمایه‌گذار خارجی بتواند اطلاعات لازم جهت شناخت از بازار سرمایه را دریافت و برای ورود به بازار سرمایه تصمیم‌گیری کند، ایجاد شده است. در همین راستا قراردادی نیز با یک شرکت یونانی منعقد شده که در آینده‌یی نزدیک اطلاعات جامعی از بازار سرمایه ایران در سامانه‌های اطلاع‌رسانی آن شرکت منتشر می‌شود. وی در ادامه بیان کرد: بازار سرمایه برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی نیاز به بسترسازی مدون دارد که مهم‌ترین مورد اول توجه به زیرساخت‌های حقوقی و پولی است. با اجرایی شدن برجام تا حد قابل توجهی مشکلاتی که بر سر راه مبادلات ارزی بود، برطرف شده است.
نقوی دومین موضوع قابل توجه را پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی بیان کرد و گفت: برای فراهم کردن زمینه جذب سرمایه‌گذار خارجی در کشور و اینکه صورت‌های مالی واحدهای اقتصادی داخلی با کشورهای خارجی قابل مقایسه باشد باید از استانداردهای گزارشگری بین‌المللی مالی استفاده شود. با توجه به برنامه ششم توسعه باید شرایط برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کشور تسهیل شود که برای دستیابی به این هدف لازم است علاوه بر جذب سرمایه‌های داخلی و استفاده از ظرفیت سرمایه ایرانیان مقیم خارج از کشور به جذب سرمایه‌گذاران خارجی نیز توجه ویژه‌یی شود؛ البته انجام این مهم نیازمند اتخاذ تدابیر مناسب است و مسیر آن با اجرا شدن(IFRS) هموار شده است. به گزارش سنا، وی سومین مورد را استفاده از مدل‌های سریع‌تر برای مشارکت مانند فاندها و انتشار اوراق بیان کرد: بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی در حوزه درآمد ثابت وارد می‌شوند. اگر ما بخواهیم در بازارهای بین‌المللی، اوراق یا صکوک ارزی منتشر کنیم قاعدتا به مجوز نهاد ناظر آن کشورها نیاز داریم و رتبه‌بندی باید صورت بگیرد که در زمینه رتبه‌بندی شرکت‌های بین‌المللی طی یک سال اخیر همکاری‌هایی با نهاد ناظر ایرانی داشته‌اند.
مدیرعامل مرکز مالی ایران نقش کارگزاران بورسی در گشایش‌های بازار برای ورود سرمایه‌گذار خارجی را اینچنین تشریح کرد: شرکت‌های کارگزاری طی این مدت تلاش‌های بسیاری داشته‌اند تا بتوانند همکاری‌های بین‌المللی ملموسی داشته باشند. به عنوان مثال طی این مدت یکی از شرکت‌های کارگزاری ایرانی توانست همکاری‌های خوبی با طرف ایتالیایی داشته باشد.
وی در پایان گفت: پنجره ورود سرمایه‌گذارهای خارجی به بازار سرمایه ایران کارگزاری‌ها هستند. هرقدر بخش کارگزاری تقویت شود، اثرگذاری آن بیشتر و سرعت عمل ورود خارجی‌ها بیشتر است.
کاهش ریسک گریزی با اهرم عرضه‌های اولیه
ولی نادی‌قمی، مدیرعامل تامین سرمایه نوین گفت: عرضه‌های اولیه همچنین محرک خوبی برای رشد قیمت‌ها در بازار سهام قلمداد می‌شود و ریسک‌گریزی افراد را کاهش می‌دهد.
وی با بیان اینکه عمومی شدن مالکیت در بنگاه‌های اقتصادی از ویژگی‌های اقتصاد کشور طی دو دهه اخیر است، اظهار کرد: شرکت‌ها در مسیر تکامل چرخه حیات اقتصادی یا در فرآیند خصوصی‌سازی مبادرت به عرضه سهام خود در بازار سهام می‌کنند.
مدیرعامل تامین سرمایه نوین با اشاره به اینکه قاعدتا منابع حاصل از عرضه‌های اولیه باید صرف توسعه کسب وکار شرکت و کارآفرینی شود مگر آنکه موضوع به دولت و خصوصی‌سازی مالکیت دولتی مربوط شود، گفت: به نظر می‌رسد که عرضه اولیه نباید فقط ابزار و استراتژی مالکان فعلی شرکت‌ها جهت خروج از شرکت یا رقیق کردن مالکیتشان باشد بلکه باید توسعه کارآفرینی و فعالیت شرکت در اولویت قرار گیرد. نادی‌قمی تصریح کرد: طبق شواهد تجربی، عرضه اولیه با توجه به بازدهی اولیه و کوتاه‌مدتی که عاید فعالان بازار سرمایه می‌کند، موجب می‌شود که اعتماد عمومی در بازار افزایش یابد. لذا محققان علوم مالی رفتاری طبق شواهد تحقیقات تجربی عنوان می‌کنند که وقتی سرمایه‌گذاران از محل سرمایه‌گذاری در سهام یک یا چند شرکت سود مناسبی کسب می‌کنند، ریسک‌پذیری‌شان افزایش پیدا می‌کند و تمایل دارند، قیمت دارایی‌های مالی را افزایش دهند. وی ادامه داد: این موضوع در علوم مالی به عنوان اثر پول بُرد(House Money Effect) معروف است؛ بنابراین عرضه‌های اولیه سهام از این منظر محرک خوبی برای رشد قیمت‌ها در بازار سهام قلمداد شده و ریسک‌گریزی افراد را کاهش می‌دهد.
مدیرعامل تامین سرمایه نوین در پاسخ به سوالی درخصوص نقش یا عدم نقش عرضه‌های اولیه در جذب نقدینگی بازار در شرایطی که بازار سرمایه با کمبود نقدینگی مواجه است، گفت: البته یکی از ایراداتی که به عرضه‌های اولیه وارد می‌شود، کاهش نقدینگی بازار است. در این خصوص باید عنوان کرد که کمبود نقدینگی در بازار سهام ناشی از کمبود نقدینگی در اقتصاد کشور است که به مشکلات ترازنامه‌یی بانک‌ها و عدم ارتباط بین‌المللی آنها برمی‌گردد. نادی‌قمی یادآور شد: به هر حال بخش عمده‌یی از دارایی‌هایی که بانک‌ها در قالب تسهیلات اعطایی در ترازنامه خود به عنوان دارایی لیست می‌کنند با مفهوم و تعریف اقتصادی از دارایی فاصله دارد؛ یعنی جریان‌های نقدی برای بانک به دنبال ندارد.
مدیرعامل تامین سرمایه نوین ادامه داد: با توجه به روابط محدود بانک‌های کشورمان با نهادهای مالی بین‌المللی، کمبود نقدینگی بیش از پیش مشهود می‌شود. به خصوص در نیمه دوم و ماه‌های پایانی سال که دولت، شهرداری‌ها و شرکت‌های بزرگ نیاز نقدینگی‌شان تشدید می‌شود. وی همچنین در پاسخ به این سوال که وقتی عرضه‌های اولیه در زمان صعود قیمت سهام علاوه بر عمق‌بخشی به فضای معاملات می‌تواند بخشی از نقدینگی سرگردان در بورس را جذب کند و مانع از رشد حبابی قیمت‌ها شود چرا همچنان با عرضه‌های اولیه مخالفت می‌شود، گفت: به نظر می‌رسد که کمبود نقدینگی در بازار سهام ارتباط معنی‌داری با عرضه‌های اولیه ندارد و می‌توان گفت که موجب می‌شود، پول‌هایی که خارج از بازار است نیز جذب بازار سهام شود. نادی‌قمی در پایان گفت‌وگو با سنا خاطرنشان کرد: البته بازار سهام با توجه به وضعیت قیمت‌های مواد خام در بازارهای جهانی و گزارش عملکرد ۶ ماهه مناسب شرکت‌ها از رشد و رونق خوبی طی هفته‌های اخیر برخوردار بوده است. لذا فشار نقدینگی پایان سال اگر موجب تخطی بانک‌ها از نرخ سود سپرده 15درصد نشود به نظر می‌رسد که می‌توان همچنان به رونق بازار سهام امید بسیار داشت.
