کولبران؛ بار بر دوش و چشم به وعده
ریحانه جاویدی
طرح بیمه کولبرها که قرار بود اندکی از مشکلات کسانی را که برای 30 تا 50 هزار تومان، بارهایی صد کیلویی را در مرز، به دوش می‌کشند، کم کند، در گروه ابلاغ فهرست استانداری‌ها مانده است.
درحالی است که نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس شورای اسلامی معتقد است عده فراوانی از کولبرها تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند، اما خبرها حکایت از آن دارد که از میان 11هزار و 300 کولبر شناسایی شده و شناسنامه‌دار، تنها 70 نفر برای بیمه ثبت نامه کرده‌اند.
رنج کولبرها تمامی ندارد. سختی اقلیم و سرمای استخوان سوز کوهستان، ذره ذره جانشان را می‌گیرد. هنوز زخم بمباران‌های شیمایی 8سال جنگ تحمیلی بر تن مردمان سردشت و سایر شهرهای مرز غربی ایران مرهم نشده، اما بیکاری و نبود شغل سبب شده مردانی که روزی برای دفاع از وطنشان گاز خردل را به جان خریدند، حالا برای چرخاندن چرخ زندگی، بارهای سنگین که گاه حتی تا صد کیلو هم می‌رسد، بر دوش کشند.
سال گذشته تعدادی کولبر در حوادث مختلف کشته شده‌اند اما سال 1395 هم پایان رنج کولبرها نبود، از ابتدای سال 1396 همچنان کولبرها کشته می‌دهند.
بنابر آمار اعلام شده نزدیک به 20 کولبر از ابتدای امسال جان خود را از دست دادند و آخرین مورد آن روز شنبه رخ داد. یک کولبر
22 ساله در سردشت جان خود را بر اثر اصابت گلوله از دست داد.
اگرچه از سال گذشته پیگیری‌ها برای ساماندهی وضعیت این قشر از کارگران، سرعت گرفته است اما هنوز هم خدمات بیمه نصیب کولبرها نشده است.
یک بام و دو هوای بیمه کولبرها
رسول خضری، نماینده مردم سردشت و پیرانشهر درمجلس شورای اسلامی، روز گذشته از جلسه با وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و مدیرعامل صندوق بیمه روستاییان و عشایر برای پیگیری اجرای بیمه کولبران خبر داد و گفت: در این جلسه مقرر شد یک میلیارد تومان از سوی وزارت تعاون و به همین میزان از سوی وزارت کشور و استانداری برای بیمه کولبران اختصاص پیدا کند.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، با اشاره به اینکه از فعالیت و درآمد کولبران نفع و سود بسیاری به مسوولان می‌رسد، افزود: از زمان تصویب اختصاص بیمه به کولبران تاکنون افراد بسیاری از این قشر تحت پوشش قرارگرفتند، ضمن اینکه افراد باید به صورت داوطلبانه برای دریافت بیمه مراجعه و ثبت نام کنند.
وی با بیان اینکه روند ثبت نام کولبران برای دریافت بیمه در حال حاضر مشکلی ندارد، تصریح کرد: طرح برخی مسائل دررسانه‌ها مبنی بر عدم انجام بیمه کولبران و اقدامات حمایتی آنها قابل قبول نیست، برای اجرای مرتب و دقیق این قانون باید منابع و اعتبارات لازم به صندوق بیمه روستاییان و عشایر تزریق شود، زیرا درحال حاضر دولت به این صندوق
600 میلیارد تومان بدهکار است؛ البته تاکنون منابع مورد نیاز برای بیمه کولبران وجود داشته است.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، را اشاره به اینکه اسامی کولبران در سردشت وپیرانشهر بطورکامل به نهادهای مربوطه ارسال شده است، گفت: برای سال 96 اجرای بیمه کولبران به 2میلیارد تومان بودجه نیاز دارد که بخشی توسط وزارت تعاون و بخشی هم از سوی وزارت کشور باید تامین می‌شود؛ البته بودجه موردنیاز برای این موضوع در لایحه بودجه سال 97 درنظرگرفته می‌شود.
اظهارات خضری در حالی است که مسوولان بیمه کشاورزان، عشایر و روستایی استان آذربایجان غربی حاضر به ارائه آمار شفاف از روند بیمه کولبرها به روزنامه تعادل نشدند اما به گفته یکی از مسوولان این اداره که خواست نامش عنوان نشود، تاکنون از میان 11 هزار و 300 نفر کولبر شناسایی شده، تنها 70 نفر برای بیمه ثبت نام کردند و ادامه روند منوط به ابلاغ فهرست کولبرها از سوی استانداری است.
رئوف آذری، فعال مدنی کرد، درباره جزییات طرح بیمه کولبران به تعادل می‌گوید: «بعد از حضور هیات نمایندگان مجلس بیمه کولبری به عنوان راهکار مجلس و دولت مطرح و ظاهرا تا مرحله تزریق بودجه و اجرا نیز پیش رفته است به‌نحوی که فقط در شهر سردشت که شاید سیبل هجوم شغل کولبری باشد طبق آمار واصله از یک منبع ذی‌ربط ۱۱هزار و سیصد نفر کولبر شناسنامه‌دار وجود دارد و بسیاری دفترچه کولبری دریافت کرده یا در لیست فرمانداری به استانداری منعکس شده‌اند تا تاریخ دوم آبان ماه ۹۶، تعداد ۷۰۰ نفرکه اکثرا بالای ۵۰ ساله بوده‌اند در فرصت اضطراری بیمه برای افراد بالای ۵۰ سال، ثبت شده‌اند.»
او درباره نحوه پرداخت حق بیمه، در طرح بیمه کولبران افزود: «هزینه بیمه هر کولبر حدود یک میلیون و چهارصد و هشتادهزار تومان است که از آن مبلغ، ۴۸۰ هزارتومان سهم بیمه شده است که ۲۴۰ هزار واریز کرده‌اند و بناست بعدها تا سقف ۲۸۸ هزار تومان مابقی را نیز واریز کنند و مبلغ ۱۹۲ هزار تومان نیز فرماندار شهرستان متعهد شده است که پرداخت کند. مابقی نیز فعلا برای سردشت از طریق استانداری ۲ میلیارد تومان تامین اعتبار شده است. هم اینک در سامانه بیمه، شغل کولبری تعریف سده و کولبران به صورت مستقیم می‌توانند تحت این عنوان ثبت نام کرده و بیمه شوند.»
طرح بیمه کولبران درمان مقطعی است
اگرچه طرح بیمه کولبران به عنوان یکی از راه‌های کاهش مشکلات این گروه طرفداران بسیاری دارد اما بسیاری از کارشناسان و فعالان مدنی مخالف اجرای چنین طرحی هستند. عثمان مزین، وکیل پایه یک دادگستری از مخالفان این طرح بوده و درباره دلایل مخالفت خود به تعادل می‌گوید: «مهم‌ترین حق کارگر، تامین امنیت شغلی و آینده وی است که این مهم در پرتو حمایت‌های قانونی اداره کار و الزام کارفرما به تحت پوشش بیمه قراردادن کارگران حاصل می‌شود؛ زیرا کارگری که تحت پوشش بیمه بیکاری، حوادث یا بازنشستگی و ازکارفتادگی قرار گرفته باشد، از احتمال بیکاری در آینده یا ازدست‌دادن توان کار یا بدون مستمری ماندن در دوران پیری و کهولت سن نگران نیست و سازمان بیمه‌گر در این موارد وی را تحت حمایت قرار می‌دهد. اکنون که به دلیل قربانی‌شدن تعدادی از کولبران به طرق مختلف و فشارهای وارده از سوی افکار عمومی، سعی می‌شود با اقدامات ظاهری و صرفا تبلیغی اعلام شود که با تحت‌پوشش بیمه قرار گرفتن کولبران، معضلات آنان خاتمه یافته است. اما نباید از نظر دور داشت که ایرادات و اشکالات عدیده‌یی بر این ادعا وارد است. انتظار می‌رفت که نمایندگان مجلس یا حداقل نمایندگان شهرهای مرزی که بسیاری از موکلان آنها به کولبری و معاملات مرزی اشتغال دارند با تصویب قوانین مناسب و تسهیلات ویژه جهت مرزنشینان آنان را از این امکانات قانونی ویژه برخوردار کنند؛ درحالی که در روزهای اولیه پس از کشته‌شدن کولبران در اثر سقوط بهمن در سال 1395، زمزمه تصویب قانونی برای حمایت از کولبران به گوش می‌رسید، اما این امر مسکوت مانده و تبدیل به توافقنامه با اداره کار جهت بیمه کردن آنان تقلیل پیدا کرد و اساسا تصویب قانونی جامع و مناسب به بوته فراموشی سپرده شده است.»
او افزود: از طرف دیگر تحت‌پوشش قراردادن یک شغل منوط به احراز استاندارد بودن آن شغل است، ولی شغل کولبری اصلا ابتدایی‌ترین شرایط شغل را نداشته و حتی موجب صدمه اساسی به سلامت جسم و ادامه حیات شاغلان به آن است. تحت‌پوشش بیمه قراردادن آن منجر به اعتباربخشیدن به آن به عنوان یک شغل استاندارد! خواهد شد.
برخلاف آنچه اعلام می‌شود، این وعده صرفا تعداد محدودی از کولبران دارای دفترچه کولبری که در معابر محدود رسمی به این کار می‌پردازند را شامل می‌شود و تعداد عظیم کولبرانی که به‌دلیل نبود کار و از روی اضطرار در معابر دیگر به‌صورت غیررسمی به کار کولبری اشتغال دارند را شامل نمی‌شود. حمایت از کولبرانی که در معابر رسمی به کار اشتغال دارند متاسفانه موجب تشدید برخورد با افراد شاغل در معابر غیررسمی خواهد شد.
این وکیل پایه یک دادگستری معتقد است بیمه درمان مقطعی برای مشکلات کولبران است، او درباره این موضوع بیان کرد: «به‌جای اعلام اینگونه اقدامات موقتی و تبلیغی با ادعای بیمه‌کردن کولبران شایسته است با ایجاد مشاغل قانونی و استاندارد مانع گرایش جوانان و نیروهای آماده به کار به این شغل خطرناک و فاقد آتیه شد و جذب آنان به این شغل چندان زیبنده و موجب افتخار نیست. کولبران به‌صورت موقت و در ماه کمتر از ١٠روز به کار اشتغال دارند و درآمد ناچیز حاصله از آن کفاف هزینه‌های زندگی روزمره آنان را هم نمی‌کند که با این اوصاف توان مالی پرداخت سهم حق بیمه خود را نیز ندارند.
