شائبه دستکاری قیمت توسط بازارگردانها در بازار سهام
گروه بورس مسعود کریمی
بازارگردانی در بازار سرمایه ایران با هدف تنظیم عرضه و تقاضا، تحدید دامنه نوسان قیمت و افزایش نقدشوندگی ورقه بهادار انجام می‌شود. بر این اساس، بازارگردانها موظفند با اخذ مجوز لازم از سازمان بورس، سفارش‌های خرید و فروش خود را با رعایت شرایطی مشخص وارد سامانه معاملات بورس کنند. در همین حال، چند وقتی است که در بازار سرمایه صحبت‌هایی مبنی بر اینکه برخی بازارگردانها به رسالت اصلی خود عمل نمی‌کنند و باعث ضرر و زیان جامعه سهامداری می‌شوند نیز به گوش می‌رسد. در عین حال، باید عملکرد بازارگردانها طوری باشد که شائبه دستکاری قیمت در سهام و افت قیمت سهام را در بازار ایجاد نکند. از طرفی مشاهده می‌شود که برخی سهامداران عمده بدون اخذ مجوز‌های لازم از سازمان بورس اقدام به فعالیت در راستای بازارگردانی در معاملات بازار می‌کنند که این موضوع هم نوعی مناسب ارزیابی نمی‌شود چراکه ساز و کار قانونی و لازم آن توسط نهاد ناظر بورس درنظر گرفته شده است و باید این اتفاق از بستری مشخص و تعیین شده از طرف سازمان بورس صورت بگیرد. از همین رو، «تعادل» در گفت‌وگو با فردین آقا‌بزرگی مدیرعامل سابق کارگزاری بانک آینده، علی‌رضا کدیور مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معین ملت و هاشم باروتی کارشناس ارشد بازار سرمایه به بررسی دلایل ایجاد شائبه دستکاری قیمت توسط بازارگردانها از جانب جامعه سهامداری، مرجع رسیدگی به امور تخلفاتی، چگونگی جرایم و وظیفه اصلی آنها در بازار سرمایه پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
لزوم اطلاع‌رسانی نام ناشر متخلف
فردین آقا‌بزرگی کارشناس ارشد بازار سرمایه درخصوص مزایای بازارگردانی عنوان کرد: افزایش ضریب نقدشوندگی به واسطه حضور فعال بازارگردان و تنظیم (نه مدیریت، نه دخالت) نوسان قیمت منطبق با اطلاعات منتشر شده شرکت مبتنی بر صورت‌های مالی و گزارشات تایید شده از مزایای اصلی حضور بازارگردان برای فعالان بازار و سرمایه‌گذاران به‌شمار می‌رود. این در حالی است که، این مهم می‌تواند برای کلیت بازار منجر به افزایش حجم معاملات شود. وی خاطرنشان کرد: این مهم می‌تواند باعث افزایش اطمینان‌خاطر فعالان بازار شود و درنهایت هم می‌تواند به‌عنوان عاملی در جهت رشد حجم معاملات برای کلیت بازار محسوب شود. مدیرعامل سابق کارگزاری بانک آینده بیان کرد: اصل و اساس نظام معاملاتی در بورس باید مبتنی بر حضور بازارگردان باشد چراکه بازارگردان به‌عنوان یک رکن اساسی برای تکمیل ارتباط ارکان در بازار سرمایه فعالیت می‌کند. فردین آقا‌بزرگی درخصوص بازارگردانی که برخی فعالان بازار به‌عنوان نکته منفی از آن یاد می‌کنند نیز گفت: حضور بازارگردان در موقعیت عرضه و تقاضا دامنه نوسانات قیمت را محدود می‌کند و باعث می‌شود که هیجانات موردانتظار یا نوساناتی را که بعضی از سفته‌باز‌ها به‌دنبال آن هستند در بازار ایجاد نشود.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: مکانیسم بازارگردانی برای شرکتها یا نهاد‌هایی که طرف قرارداد با بازارگردان هستند تاحدودی منابع مالی را دچار مشکل می‌کند. وی افزود: احتمال اینکه برخی افراد مبادرت با بازارگردانی می‌کنند این است که از بنیه کافی برای بحث بازارگردانی برخوردار نیستند. فردین آقا‌بزرگی درخصوص دستکاری قیمتی توسط بازارگردانها و به درخواست سهامداران عمده نیز تصریح کرد: امکان دستکاری قیمت وجود دارد اما رسالت فعالیت بازارگردان چنین عملی نیست. بنابراین در صورتی که دستوری یا فضایی ایجاد شود که بازارگردان در جهت اصلاح قیمت فعالیت کند این مهم امری غیرطبیعی محسوب نمی‌شود. این تحلیلگر بازار سرمایه درخصوص اینکه برخی سهامداران بر این باورند، بعضی بازارگردانها تخلفاتی را در روند معاملاتی انجام می‌دهند نیز بیان کرد: این موضوع در حوزه تشخیص سازمان بورس است اما در صورتی که این موضوع به‌صورت منطبق با واقعیت و شفافیت انجام شده باشد مسلما مورد حمایت قرار می‌گیرد. اما اگر خارج از روند و رویه بوده است که در آینده تحقق پیدا می‌کند به‌طور قطع این اتفاق خارج از اصول بوده و مورد تایید نیست. وی با اشاره به نحوه نظارت بر عملکرد بازارگردانها نیز ابراز داشت: باتوجه به سابقه بورس‌های بزرگ دنیا مشاهده می‌شود که نظارت بر عملکرد‌ها به‌گونه‌یی است که به محض تغییر رفتار و نوسان غیرطبیعی، رفتار بازارگردان در موارد گذشته مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و نظارت بر امر بازارگردانی به این صورت باید انجام شود. این در حالی است که در صورت تخلف در نماد یک شرکت باید نام بازارگردان هم به‌طور دقیق اطلاع‌رسانی شود. فردین آقا‌بزرگی عنوان کرد: در صورتی که بازارگردان خارج از انتظاری که وجود دارد، باید تغییری در قیمت سهام ایجاد کند و اگر خلاف این موضوع عمل کرده باشد به‌عنوان یک تخلف و سابقه نامطلوب ثبت خواهد شد.
؛ مسوول رسیدگی به تخلفات
در سویی دیگر، علی‌رضا کدیور مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معین ملت، درخصوص انتقاد برخی فعالان بازار به عملکرد بازارگردانها نیز بیان کرد: بازارگردانی برخی شرکتها به واسطه الگوریتمی که نوشته شده است، صورت می‌گیرد و این موضوع به معنی جلوگیری از افزایش قیمت سهام در بازار نیست. وی خاطرنشان کرد: الگوریتم براساس رفتار بازار به نوعی اردر خرید و فروش را تعیین می‌کند. این کارشناس ارشد بازار سرمایه گفت: بازارگردانها به‌طور کلی وظیفه افزایش نقدشوندگی سهام را در بازار دارند و از طرفی باید مانع ایجاد فاصله زیاد قیمت سهام با ارزش ذاتی آنها شوند. علی‌رضا کدیور ابراز داشت: ممکن است برخی سهامداران عمده تحت عنوان بازارگردانی اقدام به هدایت قیمت سهام به‌صورت غیرواقعی به سمت بالا یا پایین کنند که این موضوع اصطلاحا دستکاری قیمت در بازار است. وی افزود: وظیفه اینکه آیا کسی در بازار دستکاری قیمتی را انجام می‌دهد یا خیر، با سازمان بورس است. این درحالی است که، جرایم به‌صورت نقدی یا انفصال از فعالیت در آن سمت مشخص است.
افزایش نقدشوندگی
افزون بر این، هاشم باروتی کارشناس ارشد بازار سرمایه عنوان کرد: وظیفه بازارگردان افزایش امکان نقدشوندگی سهام است. وی خاطرنشان کرد: حمایت از سهام باتوجه به قیمت‌های مشخص از دیگر وظایف بازارگردان محسوب می‌شود. وی افزود: باتوجه به اینکه دولت اقدام به کاهش نرخ بهره‌ها کرده نقدینگی به سمت بازار سرمایه حرکت نکرده است. این تحلیلگر بازار سرمایه ابراز کرد: در صورتی که دولت قبل از اجرای این مهم به این نتیجه می‌رسید که عملا نقدینگی به کدام بازار سوق پیدا می‌کند هدف‌گذاری بهتری شکل می‌گرفت. این کارشناس ارشد بازار سرمایه اذعان کرد: بازارگردان به‌دنبال منفعت و سود خود است اما اینکه گفته می‌شود با خراب کردن بازار می‌خواهند اقدام به کسب سود کنند، باید دلایل محکم‌تری وجود داشته باشد. وی گفت: بازارگردان عمدتا در تلاش است که قیمت‌های پایین سهامی را در بازار خریداری کند تا بتواند با قیمت‌‌هایی بالاتر که تقاضا وجود دارد اقدام به فروش سهام کند. هاشم باروتی بیان کرد: در صورتی که بازارگردان تخلفی را در بازار انجام دهد نظارت بر این مهم برعهده سازمان بورس و اوراق بهادار و ناظر بورس است.
