آب، خاک و ژنتیک آبزیان؛ آلوده به زباله
ریحانه جاویدی
اگرچه تاکنون قوانین مختلفی برای مدیریت پسماند در کشور تهیه شده اما هنوز هم نقطه‌یی از سه استان شمالی کشور را نمی‌توان بدون زباله یافت. تا جایی که به گفته رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور زباله در شمال کشور نه تنها آب آشامیدنی و خاک را آلوده کرده بلکه ژنتیک آبزیان کشور را هم از بین می‌برد.
بحران آب یکی از اصلی‌ترین معضلات ایران است، کشوری که در کمربند خشکسالی دنیا قرار گرفته و بارندگی چندانی هم ندارد. با این حال در سال‌های اخیر سیاست‌گذاری‌های آبی کشور تا حدی نا مناسب بوده که منابع آب زیرزمینی را هم به آستانه خشکیدگی کشانده و با سدسازی‌های اشتباه، حق آبه تالاب‌ها و دریاچه‌ها هم نادیده گرفته شد و یکی پس از دیگری از چرخه طبیعت محو می‌شوند اما همیشه هم مشکلات آبی کشور در حد کلان نیست.
در برخی استان‌های پرباران کشور مانند نوار شمالی ایران، که سه استان مازندران، گیلان و گلستان را شامل می‌شود، موارد جزئی به بحرانی عظیم تبدیل می‌شود که آب و خاک این خطه سبز ایران را نشانه می‌گیرد. سه استانی که در راس انتخاب گردشگران به عنوان مقصد سفر است، چند سالی می‌شود که در زیر زباله‌ها و پسماندها دفن می‌شود، بطوریکه بنا بر آمارهای موجود در برخی نقاط استان‌های شمالی ایران، تلنبار شدن زباله گاه تاارتفاع 100 متر می‌رسد که 18 لیتربر ثانیه شیرابه تولید می‌کند. شیرابه‌یی که راهی آب و خاک این منطقه شده و حتی به دریای خزر هم نفوذ می‌کند.
این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که علاوه بر رفتار نامناسب گردشگران در این مناطق، شهرداری‌ها هم حل معضلات ناشی از پسماندها را در رده چندم اولویت کاری خود قرار داده‌اند حال آنکه شهرداری‌ها عوارض آلایندگی صنایع دریافت کرده و طبق تبصره 1 ماده 38 قانون بر ضرورت هزینه کرد این منبع مالی برای رفع معضلات محیط زیستی به صراحت تاکید شده است. اما در شرایط فعلی یک نقطه فاقد شیرابه در شهرهای شمالی کشور وجود ندارد. افزایش حجم پسماندها و آلودگی منابع آب در استان‌های شمالی سبب شد تا روز گذشته اسدالله عباسی، نماینده مردم رودسر و املش در مجلس شورای اسلامی نسبت به این موضوع واکنش نشان دهد. او در خصوص قول سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به حل مشکل زباله در استان‌های شمالی کشور ظرف مدت سه سال، گفت: متاسفانه در حال حاضر روند ساماندهی و مدیریت پسماند در استان‌های شمالی بسیار کند است.
نماینده مردم رودسر و املش در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه میزان تولید زباله درسه استان شمالی گیلان، مازندران و گلستان به دلیل حجم بالای گردشگر در این استان‌ها بسیار زیاد است، افزود: در حال حاضر این استان‌ها با مشکل دفن زباله مواجه هستند و این در حالی است که باید به موضوع مدیریت پسماند در استان‌های شمالی متفاوت با مناطق کویری نگاه شود اما متاسفانه نگاه بعضی از مسوولان به گیلان و مازندران همانند سایر استان‌هاست.
وی با اشاره به فاصله کم جنگل و دریا از یکدیگر در استان‌های شمالی گفت: متاسفانه پساب زباله‌های دفن شده، وارد آب‌های زیر زمینی، رودخانه‌ها و در نهایت دریا می‌شود که در این صورت حیات آبزیان، پرندگان مهاجر، دام و طور با خطر روبرو می‌شود و حتی آب شرب مردم را نیز آلوده کرده و سلامت آنها را تهدید می‌کند.
قانون هست اما اجرا نمی‌شود
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه باید برای مدیریت پسماند در استان‌های شمالی اعتبار لازم دیده شود گفت: البته تنها تامین اعتبار مشکل را حل نمی‌کند بلکه بخش زیادی از این مشکل، مدیریتی است و تنها بخشی از آن به اعتبار بر می‌گردد که امید داریم دولت به این بخش نیز توجه کند تا بتوان با استفاده از فناوری‌های نوین، فرآیند دفن زباله را از حالت سنتی خارج کرد.
اعتراضات این نماینده مجلس در حالی است که در سال 1381، لایحه « مدیریت پسماندها» به پیشنهاد مشترک وزارت کشور و سازمان حفاظت محیط زیست درجلسه هیات وزیران به تصویب رسید. و علاوه بر آن لایحه «کمک به ساماندهی پسماندهای عادی با اولویت استان‌های ساحلی و کلان‌شهرها با مشارکت بخش غیر دولتی» هم در در جلسه ۱۳۹۶/۴/۷ هیات وزیران به تصویب رسید اما با وجود این هنوز هم خبری از اجرای قانون برای حل مشکل پسماندها به ویژه در استان‌های شمالی کشور نیست و مدیرکل دفتر بررسی آلودگی‌های دریاهای سازمان محیط زیست معتقد است در شمال کشور به دلایل مختلف جمع‌آوری و مدیریت پسماندها دشوار، فنی و اجتماعی است. ضیاالدین الماسی درباره این موضوع به تعادل می‌گوید: «اجرای پروژه‌های تصفیه فاضلاب سخت و پیچیده است و وزارت نیرو سال‌ها درگیر آن است. تکنولوژی دفن پسماندها در شمال کشور به دلیل بالا بودن میزان آب‌های زیرزمینی، جنس بستر خاک و نزدیکی به دریا جواب نمی‌دهد. به همین دلیل باید به دنبال تکنولوژی‌های دیگر مانند زباله سوزی یا کمپوست باشیم. وظیفه محیط زیست یافتن بهترین و قابل دسترس‌ترین تکنولوژی برای مدیریت پسماندهاست. مشارکت مردم، اعتبارات دولتی و تکنولوژی‌های در دسترس نوع مدیریت پسماندها را مشخص می‌کند.
الماسی با اشاره به بالا بودن هزینه احداث تصفیه خانه‌ها خاطرنشان کرد: برای اجرای تصفیه خانه‌ها در جنوب کشور مبلغ ۲۵ هزار میلیارد ریال، تصفیه خانه گیلان ۳۰ هزار میلیارد ریال و برای تصفیه خانه استان گلستان ۱۴ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است. در برنامه ششم به دستگاه‌های دولتی اجازه داده شده است برای تامین بودجه می‌توانند با بخش خصوصی همکاری کنند. او بیان کرد: سطح مدیریت پسماند در کشور ما خیلی پیشرفته یا خیلی عقب افتاده نیست. خوش بختانه اوضاع بحرانی نیست. اگر انتظار داریم سازمان محیط زیست یک تنه جلوی همه مشکلات بایستد باید منتظر بدتر شدن اوضاع باشیم.
زباله جان آبزیان را می‌گیرد
با این حال معضل آب یکی از موضوعاتی که عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، از ابتدای شروع به کار در این سازمان بر آن تاکید داشته و در آخرین اظهارات خود روز گذشته درباره بحران آب به مهر گفت: «کیفیت آب شرب ما خیلی جاها مناسب نیست و علتش این است که برداشت‌ها زیاد شده است و تتمه آب اینقدر کم است که یا شور شده یا از فلزات انباشته شده است. پس باید کیفیت را اصلاح کنیم. برای اینکه کیفیت را اصلاح کنیم باید کمیت اصلاح شود. یعنی حق آبه‌های زیست محیطی باید جاری شود.
او افزود: « اینها مسائلی است که آب الان به عنوان یک فاکتور اصلی زیست محیطی مطرح است و حتی حیات وحش ما تحت تاثیر آب است. مساله زیست محیطی فقط در آب نیست. پسماندها هست که خوشبختانه لایحه‌اش به دولت رفت. زباله در شمال کشور ژنتیک آبزیان کشور را از بین می‌برد.»
