امریکایی مشروطه‌خواه مامور مالی ایران

یازدهم آبان‌ماه 1301، مورگان شوستر به درخواست میرزا غلامحسین‌خان علاء نماینده سیاسی ایران در واشنگتن پذیرفت که سمت مامور مالی دولت ایران در امریکا را به عهده بگیرد.

شوستر در ۱۲۹۰ شمسی ۵سال پس از انقلاب مشروطیت و ۹سال پیش از کودتای رضاخان به ایران آمد تا در ۳۵سالگی خزانه‌داری کل را در ایران بر عهده گیرد. او پیش از آنکه امریکا را به قصد ایران ترک کند، کتاب انقلاب مشروطه «ادوارد براون» را خوانده و سخت تحت تاثیر آرا و نظرات براون قرار گرفت. مورگان شوستر در جهت‌گیری‌های سیاسی به حزب دموکرات گرایش بسیار داشت و مشروطه ایرانی را به دید مثبت می‌نگریست. او پیش از آنکه به ایران اعزام شود، در میانه راه در شهر استانبول با سید حسن تقی‌زاده یکی از اعضای دموکرات مجلس اول ملاقات کرد و پیش از آن تحت تاثیر بیانات علیقلی نبیل‌الدوله کاردار سفارت ایران در واشنگتن قرار گرفت.

مورگان شوستر علاوه بر 4معاون و ۱۴کارمند امریکایی در ایران 2معاون ایرانی نیز داشت که در کار مالیه و حسابرسی‌ها به او یاری می‌رساندند. ورود شوستر به تهران در روز ۱۲ جمادی‌الاول ۱۳۲۹ صورت گرفت. این امریکایی از‌‌ همان روز اول شروع به مطالعه اوضاع و احوال سیاسی و اقتصادی و حتی اجتماعی و شناخت رجال و دولتمردان ایرانی کرد.

در ابتدای ورود شوستر، موضوع استقراض ۱۲۵۰۰۰۰ پوندی از بانک شاهی مطرح شد و به تصویب رسید. بلژیکی‌ها که گمرکات ایران را در دست داشتند، با کمک رجال طرفدار روسیه سعی داشتند، مبلغ مورد نظر را در اختیار خود بگیرند. شوستر وضع مالی وخیم ایران را به کابینه توضیح داد و آنان را متقاعد کرد که وجه استقراض باید قانونا در اختیار خزانه‌دار (یعنی شوستر) باشد. دولت نیز او را تایید کرده و بدین‌ترتیب روس‌ها و بلژیکی‌های طرفدار روسیه، نخستین ضرب شصت شوستر را دریافت کردند.

حکم انفصال مورگان شوستر از خزانه‌داری کل ایران که با فشار روسیه و بدون مجوز مجلس صورت گرفت، شب کریسمس سال ۱۹۱۱ به او ابلاغ شد و شوستر در اوایل سال ۱۹۱۲ ایران را ترک گفت. مورگان شوستر خاطرات ماموریت خود را در ایران در کتابی با عنوان «اختناق در ایران» به رشته تحریر درآورده است.