تسهیل روند تولید مهم‌تر از احیای مشوق‌های صادراتی
رشد و توسعه صادرات غیرنفتی مقوله‌یی است که در طول تاریخ بازرگانی خارجی ایران، اهمیت آن با افت و خیزهای بسیاری روبه‌رو بوده است. با توجه به وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی آن هم در شرایطی که منابع نفتی محدود بوده و در آینده نه‌چندان دور به پایان خواهد رسید، چاره‌یی جز جایگزین کردن درآمدهای ارزی نفت با درآمدهای صادراتی غیرنفتی وجود ندارد و این جایگزین باید از هم‌اکنون با در نظر گرفتن روند گذشته و حال و پتانسیل‌های موجود به عنوان یک هدف کلان اقتصادی برنامه‌ریزی شود.
در این میان صادرات خشکبار ایران به عنوان یکی از اقلام صادراتی سنتی که قدمتی چندین ساله در عرصه صادرات ایران دارد، از جمله بخش‌هایی است که توجه به آن می‌تواند درآمدهای ارزی قابل توجهی را نصیب کشور کند اما نکته اینجاست که در سال‌های گذشته با وجود مزیتی که خشکبار کشور در بازارهای جهانی داشته است اما به دلایل مختلفی در برخی از محصولات میدان را به دیگر کشورها را دادیم. در همین راستا با محمدحسن شمس‌فرد، رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
شمس‌فرد با اشاره به اینکه کمبود مشوق‌های صادراتی و توقف اعطای جایزه صادراتی به بازرگانان و شرکت‌های فعال در امر صادرات غیرنفتی یکی از دغدغه‌های بازرگانان کشورمان است، گفت: قوانین تولید در کشور ما برای تولید‌کنندگان سخت است و آنچه روند صادرات را دشوار و پر پیچ و خم می‌کند همین قوانین تولید است در صورتی که اگر تولید صادرات‌محور باشد هم به نفع تولیدکننده و هم به نفع صادرکنندگان است.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم جوایز صادراتی را از یک سو و اصلاح روند تولید را از سوی دیگر مقایسه کنیم، تسهیل روند تولید به مراتب جایزه بزرگ‌تری برای صادرکنندگان خواهد بود. اعطای جایزه صادراتی از سال 1380 آغاز شد. در آن زمان مصوبه‌یی از یکی از جلسات هیات وزیران خارج شد که طبق آن برای تشویق و حمایت از صادرات و جبران ضرر و زیان صادرکنندگان از نوسانات نرخ ارز، دولت ملزم شد برای صادرکنندگان بر حسب میزان صادراتی که در یک سال داشته‌اند، جایزه نقدی در نظر بگیرد.
رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران با اشاره به اینکه این مصوبه دوام چندانی نداشت، گفت: پرداخت جوایز صادراتی پیش از آنکه در سال 90 لغو شود، متوقف شده بود و دولت به صادرکنندگان بدهکار شد. به گفته این فعال صادراتی دولت وعده‌های زیادی به صادرکنندگان داده مانند تسهیلات برای حمل‌و‌نقل، کمک برای سفرهای تجاری خارجی و کمک برای شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی اما این کمک‌ها عملی نشده یا بسیار اندک عملی شده‌اند.
شمس فرد اضافه کرد: بازارهای صادراتی ایران در حوزه خشکبار از سوی رقبایی چون آمریکا، ترکیه و عراق و دیگر کشورها تهدید می‌شود و با مرتفع کردن مشکلات صادرات، می‌توان این بازارهای صادراتی را حفظ کرد.
کشورهای رقیب تمام تمرکز خود را بر پایه صادرات قرار داده‌اند بر همین اساس 50 تا 70درصد هزینه‌های صادرکنندگان برای حضور در نمایشگاه‌ها را دولت متحمل می‌شود.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه ترکیه که همسایه کشور ایران است به صادرکنندگان خود تسهیلات بی‌بهره پرداخت می‌کند و برای فروش کالاهای ترک در کشورهای دیگر تسهیلات و حمایت‌های ویژه در نظر می‌گیرد. ازجمله مشوق‌هایی که این کشور در اختیار صادرکنندگان قرار می‌دهد می‌توان به اختصاص یارانه حمل، بیمه و حتی پرداخت 100درصدی هزینه‌ها جهت حضور در نمایشگاه‌ها اشاره کرد.
رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران با اشاره به اینکه در ایران حمایت خاصی از صادرکنندگان صورت نمی‌گیرد و یا حمایت‌ها آنقدر ناچیز است که نمی‌توان نام برد، گفت: بدون حمایت دولت، قیمت تمام شده تولید افزایش پیدا می‌کند بنابراین ما نمی‌توانیم در عرصه تولید و صادرات توفیق داشته باشیم. از سوی دیگر زمانی که تولیدکننده و صادرکننده در بروکراسی‌های اداری درگیر می‌شود به طور قطع کشور ترکیه می‌تواند بازارهای منطقه را به دست گیرد.
به گفته وی بنابراین انتظار می‌رود در کشور ما نیز همانند سایر کشورها صادرکنندگان مورد حمایت قرار گیرد و دولت در زمینه تسهیل مقررات و افزایش سرمایه در گردش شرکت‌ها و متر شدن بروکراسی اداری به صادرکنندگان کمک کند.
شمس‌فرد عنوان کرد: کشور ترکیه به دلیل پشتوانه دولتی که دارد می‌تواند در یک هکتار حدود 3برابر و نیم ما انگور و کشمش برداشت کند یعنی تا 3برابر ما می‌تواند قیمت خود را کاهش دهد و محصولاتش را ارزان‌تر بفروشد تا با ما رقابت کند. پسته هم از این قاعده مستثنا نیست، این محصول در آمریکا از هر هکتار 3تن برداشت می‌شود در صورتی که ایران در هر هکتار حدود 500 تا 900کیلو برداشت دارد.
وی ادامه داد: پسته همانند بسیاری از محصولات کشاورزی در معرض تهدید کم آبی است و معضل بارندگی در سال‌های آتی می‌تواند تولید این محصول استراتژیک کشاورزی را تهدید کند. بنابراین این مهم باید مورد توجه قرار گیرد و نیاز است وزارت جهاد کشاورزی در این امر ورود کند تا شاید 5 یا 6 سال دیگر نتیجه آن را ببینیم تاکنون که دولت و نهادهای وابسته تنها شعار داده‌اند و در عمل هیچ حرکتی را نشان نداده‌اند.
وی تصریح کرد: در واقع در همه جای دنیا دولت‌ها برای اینکه بازارهای صادراتی را از دست ندهند، به تولیدکننده یا صادرکننده یارانه یا مشوق صادراتی می‌پردازند و در این زمینه نیز دولت و وزارت کشاورزی باید به کمک کشاورز یا صادرکننده بیایند.
به گفته وی البته صادرکنندگان ترجیح می‌دهند در ثبات اقتصادی کار کنند و شاید این مساله در کنار جوایز صادراتی بتواند بهترین مشوق برای صادرکنندگان در بازارهای پر رقابت بین‌المللی باشد به بیان دیگر ابتدا باید زیرساخت‌ها احیا شود.
رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران ادامه داد: ترکیه تسهیلات کوتاه و بلندمدت، بیمه و حمل‌و‌نقل در اختیار صادرکنندگان قرار می‌دهد. در کشور ما نیز بانک توسعه صادرات برای حمایت از صادرات فعالیت می‌کند. البته تسهیلاتی که توسط انک توسعه صادرات با نرخ سود 14تا 15درصد به صادرکنندگان داده می‌شود، تسهیلاتی ارزی است که همین موضوع از جذابیت دریافت این تسهیلات می‌کاهد چراکه نوسانات نرخ ارز در ایران امنیت پرداخت چنین وام‌هایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر مساله اینجاست که صادرکنندگان ایرانی از محل صادرات سود زیادی کسب نمی‌کنند و حاشیه سودشان به قدری نیست که 14درصد آن را به صندوق بازگرداند. بنابراین چنین چیزی امکان پذیر نخواهد بود. به بیان دیگر نرخ بالای سود تسهیلات و قیمت تمام شده، اجازه رقابت به صادرکنندگان ایرانی را نمی‌دهد.
شمس فرد تاکید کرد: در مقابل صادرکنندگان سایر کشورها، صادرکنندگان ایرانی هیچگونه مزیت و امتیازی جهت صادرات ندارند و از آنجا که 85 درصد اقتصاد ایران دولتی است و 10درصد آن را بخش واردات تصاحب کرده است و از این میزان فقط 5 درصد به بخش صادرات تعلق می‌گیرد که چندان با اهمیت تلقی نمی‌شود و در این بین مسوولان مربوط فقط حرف می‌زنند و از حرف تا عمل، فاصله زمین تا آسمان است.
وی با تاکید بر تقویت بدنه مدیریت صادرات کشور ادامه داد: ریشه صادرات تولید است و هر چه این ریشه قوی‌تر باشد، صادرات محصولات بیشتر می‌شود به همین دلیل باید موضوعاتی از قبیل پررنگ بودن نقش دولت در اقتصاد، قانون سرمایه‌گذاری خارجی، قانون مالیات و... بررسی و اصلاح شود.
رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران اضافه کرد: در مجموع دولت باید گام‌های عملی در جهت حمایت از صادرات غیرنفتی بردارد و با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی به رفع مشکلات صادرات و معرفی کالاهای داخلی در عرصه‌های جهانی بپردازد. از آنجا که ما برای صادرات به تولید توانمند و با کیفیت نیاز داریم و وجود موانع بر سر راه صادرات، هزینه‌های صادرکنندگان را بالا می‌برد.
وی در خصوص تبلیغات کالاهای ایرانی در بازارهای هدف افزود: بدون شک تبلیغات یک ابزار مهم برای نفوذ در بازارهای جهانی است. اگرچه در فرآیند بازاریابی بین‌المللی و افزایش صادرات، تبلیغات یک نقش بسیار حساس و کلیدی ایفا می‌کند اما در بسیاری از موارد، کالاها و خدمات صادراتی با وجود کیفیت بالا و قابل رقابت بدون تکیه بر تبلیغات مناسب و استراتژی بازاریابی هوشمندانه و صحیح به سهم کوچک‌تری از بازارهای جهانی بسنده کرده‌اند.
شمس‌فرد ادامه داد: البته نسبت تبلیغات و تولید باید با هم متناسب باشد؛ چراکه با افزایش تبلیغات، حجم صادرات هم بیشتر می‌شود و از آنجا که صادرکنندگان سود کمی از صادرات کسب می‌کنند، توان اینکه مبلغی را به عنوان هزینه تبلیغات در بازارهای هدف بپردازند را ندارند. لذا نبود تسهیلات صادراتی و اهمیت ندادن به موضوع صادرات موجب می‌شود، بازارهای هدف را یکی پس از دیگری از دست بدهیم.
