حرکت آهسته نقدینگی از بانک‌ها به بورس
گروه بورس مسعود کریمی
رونق بازار سهام طی چند وقت اخیر واکنش‌های جدیدی را در پی داشته است. برخی فعالان بازارهای مالی از افزایش قابل توجه بازدهی بازار بورس نسبت به سایر بازار‌ها از جمله بانک تا پایان سال خبر می‌دهند و بر این باورند که حرکت آهسته نقدینگی از بانک‌ها به بورس در حال روی دادن است. این در حالی است که بازار سرمایه در چنین شرایطی می‌تواند با استفاده از فرصت کاهش نرخ سود سپرده بانکی در راستای توسعه بازار سهام همزمان با رشد شاخص‌ها بهره‌مند شود به گونه‌یی که با بستر‌سازی‌های جدید و ورود ابزار‌‌هایی با ریسک کمتر اقدام به جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی کند. در همین حال، در صورتی که عرضه‌های اولیه هدفمند در جهت جذب سرمایه‌گذاران تازه با یک پروسه زمانی مشخص در بازار سهام صورت بگیرد، می‌تواند منجر به تزریق نقدینگی جدید در روند معاملات شود. با این حال با توجه به اینکه سیستم بانکی نیاز به اصلاح ساختار جدی دارد و باید صورت‌های مالی خود را مطابق با استانداردهای بورس در راستای ایجاد شفافیت بیشتر برای جامعه سهامدارای ارائه کند، خود نشان‌دهنده زمانبر بودن این موضوع است و این مهم می‌تواند در شرایط فعلی که شاهد رونق بزرگان بورسی هستیم به نفع تالارنشینان بورسی تمام شود، چرا که به عقیده کارشناسان فرصت ایجاد شده افزایش قیمت سهام در آینده اکثر صنایع و شرکتهای بورسی را فرا می‌گیرد و می‌تواند در گام نخست نقدینگی‌های سرگردان جامعه و پس از آن پول‌هایی که در سایر بازارهای مالی سرمایه‌گذاری شده‌اند را به سمت بورس سوق دهد. در عین حال، با نگاهی به سایر بازار‌ها مشاهده می‌شود که افزایش روزبه‌روز نرخ دلار تاثیر قابل توجهی در رونق صنایع و شرکتهای صادرات محور بورسی دارد. همچنین استارت رشد کامودیتی‌ها که حدود چند ماهی می‌شود در سطح جهان زده شده است صنایع داخلی مرتبط را تحت تاثیر مثبت این رویداد قرار می‌دهد. بر این اساس در صورتی که شاهد اتفاق خاصی در بودجه سال 97 دولت دوازدهم در صنایع بورسی نباشیم و در حوزه سیاست، برجام در سطح منطقه و به‌طور کلی دنیا با رفتاری نامناسب مواجه نشویم رویه فعلی مثبت ارزیابی می‌شود و حداقل تا پایان سال ادامه‌دار خواهد بود.
پارامترهای بورس
در همین رابطه رضا کیانی مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران عنوان کرد: شاخص کل بورس در چهارم آذرماه امسال از رکورد تاریخی خود عبور کرد. شاخص کل در این روز به بیش از 90 هزار و 469 واحد رسید. وی به شاخص قیمت اشاره کرد و افزود: علت این امر را باید در سود تقسیمی که تفاوت میان محاسبات شاخص قیمت و شاخص کل است، جست‌وجو کرد. کیانی به تفاوت تغییرات شاخص قیمت و شاخص کل اشاره و خاطرنشان کرد: در این بازه زمانی شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران نزدیک به 1435هزار میلیارد ریال سود نقدی تقسیم کرده‌اند. همان‌طور که می‌دانیم بازدهی سهام از دو منبع رشد قیمت و سود نقدی به دست می‌آید و تغییرات شاخص قیمت تنها نشان‌دهنده بازدهی ناشی از تغییرات قیمت است، در حالی که تغییرات شاخص کل بیانگر بازدهی ناشی از نوسانات قیمت و سود نقدی است. مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران تغییرات ارزش بازاری را پارامتر اصلی محاسبات شاخص دانست و گفت: به‌طور کلی در محاسبات شاخص، تغییرات ارزش بازاری به عنوان پارامتر اصلی مورد توجه قرار می‌گیرد. تغییرات ارزش بازار می‌تواند به دلایلی جز تغییر متوسط سطح قیمت‌ها افزایش یا کاهش یابد. افزایش سرمایه، ورود و خروج شرکت به بورس و سود تقسیمی نیز بر میزان ارزش بازار اثر می‌گذارند اما اثر آنها در محاسبات شاخص تعدیل می‌شود. به گزارش بورس‌تهران وی ادامه داد: در این بازه زمانی شرکتهای بورسی با افزایش سرمایه از محل آورده نقدی بیش از 423هزار میلیارد ریال به ارزش خود افزوده‌اند، همچنین شرکتهای جدیدی با ارزش نزدیک به 373هزار میلیارد ریال در بورس تهران پذیرفته شده است. کیانی افزود: حساب سرانگشتی تغییرات ارزش بازار با در نظر گرفتن پارامترهای ورود و خروجی یاد شده نیز بیانگر کاهشی است که بسیار نزدیک به تغییرات شاخص قیمت است.
همچنین باید توجه داشت که محاسبات شاخص با توجه به مواردی همچون تقسیم دارایی روی کل پرتفوی و سرمایه‌گذاری مجدد، پیچیده‌تر از حساب ساده بالاست اما با تقریبی می‌توان محاسبات انجام شده را با شاخص قیمت مقایسه کرد. برای تخمین تقریبی شاخص کل که سود تقسیمی را نیز دربردارد، سود تقسیمی هزار و چهارصد و سی و پنج هزار میلیارد ریالی را نیز در محاسبات خود وارد می‌کنیم. کیانی به استانداردهای بین‌المللی محاسبه شاخص کل اشاره کرد و اظهار داشت: مطابق استانداردهای بین‌المللی محاسبه شاخص کل، سودهای تقسیمی شرکت‌ها مجددا در بازار سرمایه‌گذاری می‌شوند. با توجه به آنکه بازار در این دوره ابتدا نزولی و سپس صعودی بوده است و در پایان دوره نیز مقداری بیش از ابتدای خود داشته، تمام سودهای تقسیمی پس از سرمایه‌گذاری مجدد به رشد شاخص کمک کرده‌اند.
کوچ تدریجی سپرده‌های بانکی
در سویی دیگر، موسی احمدی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی از آغاز کوچ تدریجی سپرده‌ها از بانک‌ها به سوی بازارهای با بازده بالاتر از جمله بازار سرمایه خبر داد. وی گفت: نگاهی به وضعیت بازار سرمایه کشور حاکی از این حقیقت است که با توجه به تاثیرگذاری گروه‌های محصولات شیمیایی، فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی و ویژگی‌های خاص این بخش‌ها، هرگونه تغییرات مثبت در مولفه‌های تاثیرگذار، رشد بازار سرمایه را به همراه داشته است. وی افزود: مطالعات علمی در حوزه مدیریت مالی و سرمایه‌گذاری و تجربیات پیشین، بیانگر تاثیر غیرقابل انکار پارامترهای اقتصاد کلان، وضعیت صنعت، تغییرات در بازارهای جایگزین و اخبار و رویدادهای مرتبط بر بازار سرمایه است.
به گفته احمدی، نگاهی به روند بازار سرمایه در آبان ماه سال جاری نشان می‌دهد گروه‌های فلزات اساسی، فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌یی و محصولات شیمیایی از نظر ارزش معاملات، 45درصد از ارزش معاملات کل بازار و از نظر حجم معاملات، 50درصد از حجم معاملات بازار را به خود اختصاص داده‌اند. به گزارش سنا، وی با اشاره به اینکه این آمار برای هفته منتهی به اول آذرماه 1396 به ترتیب حدود 57 درصد و 67 درصد بوده است، اظهار داشت: حجم قابل توجهی از رشد بازار سرمایه از طریق این سه گروه اتفاق افتاده و ناشی از تغییرات در مولفه‌های ذاتی آنهاست.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: آمارهای جهانی منتشره بیانگر رشد قیمت‌های جهانی کامودیتی‌هاست؛ این موضوع از ابتدای سال تاکنون در زمینه مس، نیکل و روی به ترتیب در حدود 17، 15 و 12درصد بوده و دلیل اصلی رشد در گروه فلزات اساسی به شمار می‌آید. احمدی همچنین با بیان اینکه اخبار مطرح در زمینه بازار نفت، بیانگر روند رو به رشد قیمت نفت است، گفت: قیمت نفت هم‌اکنون به مرز 64 دلار رسیده و مطابق پیش‌بینی موسسه بلومبرگ روند افزایشی آن تا ژانویه 2018 ادامه خواهد یافت. این استاد دانشگاه توضیح داد: اخبار منتشره در خصوص مذاکرات میان کشورهای بزرگ صادرکننده نفت و تحلیل‌های مربوط نشان می‌دهد در صورت ادامه شرایط فعلی و عدم بروز رخداد‌های برهم‌زننده بازار، این روند در چند ماه آینده باثبات خواهد بود. از سوی دیگر آن دسته از شرکت‌هایی که محصولات تولیدی خود را صادر یا آن را بر مبنای دلار در بازار داخلی به فروش می‌رسانند، نیز از روند افزایشی قیمت دلار و تثبیت آن در کانال 4000 تومان بهره‌مند شده‌اند.
احمدی افزود: پافشاری بانک مرکزی در کاهش نرخ سود پرداختی بانک‌ها به سپرده‌ها به عنوان رقیب بورس و همچنین سررسیدشدن حساب‌های سپرده‌یی با سود بالا و از سوی دیگر تاکید بانک مرکزی بر لزوم رتبه‌بندی بانک‌های کشور و توجه سپرده‌گذاران به رتبه و وضعیت ریسکی بانک‌ها در بهره‌گیری از خدمات بانک‌ها، موجب ایجاد آثار روانی کوچ تدریجی سپرده‌ها به بازارهای با بازده بالاتر شده که با ادامه شرایط کنونی و ادامه سیاست‌های بانک مرکزی در آینده نزدیک تسریع خواهد شد. به گفته این استاد دانشگاه، دستورالعمل‌ها و رویه‌های بانک مرکزی در زمینه اتخاذ سیاست‌های انقباضی در ارائه مجوز به بانک‌ها در تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری و جلوگیری از صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها از طریق شعب بانک‌ها و همچنین وقایع اخیر در زمینه ساماندهی بازار اوراق بدهی و سقوط آزاد قیمت سکه بر سرعت این موضوع افزوده است. عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار داشت: فراز و نشیب‌ها و هیجانات موجود در بازار سرمایه در سال‌های اخیر موجب رخداد رفتارهای هیجانی توسط سرمایه‌گذاران خردی که در پس هیجانات بازار انتظار استمرار بلندمدت شرایط را داشته‌اند شده و با تغییر شرایط، موجبات تحمل زیان‌های زیادی توسط آنها شده است. احمدی خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد، فرهنگ‌سازی لازم در خصوص استفاده از مشاوره‌های مالی و سرمایه‌گذاری و تحلیل شاخص‌های ریسک دارایی‌های مالی توسط موسسات تخصصی، پذیرش مفهوم ریسک و نتایج احتمالی آن توسط سرمایه‌گذاران و آموزش فرهنگ سرمایه‌گذاری به آحاد مردم در راستای استفاده از ابزارهای مالی متناسب با وضعیت ریسک‌پذیریشان را بیش از پیش الزامی می‌دارد.
