رشد 9.8درصدی تسهیلات بانک‌ها در 7 ماهه نخست

کاهش 1.3درصدی سهم مانده تسهیلات از کل سپرده‌ها در سال 96

گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری|

سپرده‌ها در بانک‌های استان تهران به عنوان برخوردارترین استان کشور، 274برابر سپرده بانک‌های کهگیلویه و بویراحمد است و مانده تسهیلات بانکی تهران نیز 174برابر تسهیلات در محروم‌ترین استان کشور از نظر فعالیت‌های مالی است و نشان‌دهنده فاصله زیاد با استان‌های کشور و تمرکز امکانات مالی در تهران و استقرار دفاتر شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی در پایتخت است و حتی شرکت‌هایی که در نقاط مختلف کشور و خارج تهران فعالیت دارند، از طریق بانک‌های کشور اقدام به دریافت تسهیلات کرده‌اند و در بانک‌های تهران سپرده‌گذاری داشته‌اند، در نتیجه باعث تمرکز بیش از حد گردش مالی بانک‌ها در تهران شده‌اند.

به گزارش «تعادل» آمارهای منتشر شده در مورد وضعیت مانده تسهیلات، سپرده‌های ریالی و ارزی، سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی و مانده تسهیلات جاری و غیرجاری بانک‌ها در مهرماه 1396 نشان می‌دهد که از مبلغ 1433 هزار و 400 میلیارد تومان سپرده در کل کشور، معادل 58.8 درصد آن مربوط به استان تهران است و تهران به تنهایی بیش از 30 استان دیگر کشور سپرده جذب کرده است و این موضوع نشان می‌دهد که تمام سازمان‌ها، ادارات، شرکت‌ها، فعالان تجاری و صنعتی، کارخانه‌ها و بازرگانان و حتی افراد دارای ثروت و پول ترجیح داده‌اند که در بانک‌های تهران سپرده‌گذاری کنند هرچند که ممکن است فعالیت آنها در استان‌های دیگر در حال گردش و تولید باشد.

نکته دیگر این است که حجم قابل توجهی از این مبالغ مربوط به شرکت‌ها و نهادهایی است که به شکل خصوصی یا شبه‌دولتی فعالیت دارند و در نتیجه عمده سپرده‌های آنها در تهران متمرکز است.

از سوی دیگر تمرکز شدید امکانات مالی در تهران باعث شده که درخواست تسهیلات و در نتیجه مانده تسهیلات بانک‌ها نیز بیشتر در تهران متمرکز باشد و این شاخص حتی بدتر از وضعیت شاخص سپرده را نشان می‌دهد به گونه‌یی که 62.1 درصد مانده تسهیلات بانک‌ها متعلق به استان تهران بوده است. در حالی که انتظار می‌رود جهت تمرکززدایی و کاهش مشکلات شهر بزرگ و شلوغ و پرجمعیت تهران با هزاران چالش حاصل از تمرکز جمعیت و امکانات اقتصادی، حداقل سهم تهران از مانده تسهیلات کمتر از استان‌های کشور باشد و برای انتقال جمعیت و تشویق استان‌ها، محرومیت‌زدایی و بهبود وضعیت شهرها و روستاها و ایجاد پدیده مهاجرت معکوس باید شاهد انتقال تسهیلات مالی بانک‌ها به استان‌های دیگر باشیم.

اما این وضعیت فعلی نشان می‌دهد که همچنان فعالیت تجاری، صنعتی، ساخت و ساز و... در استان تهران بیش از سایر استان‌های کشور تشویق می‌شود. این درحالی است که استان‌های دارای منابع کشور ظرفیت بزرگی برای دریافت تسهیلات و سپرده‌ها را دارند و می‌توانند منشا تحول اقتصادی کشور با هزینه پایین‌تر از تهران باشند و مشکلات کلان‌شهر تهران نیز به تدریج کاهش یابد. لذا با وجود آنکه کارشناسان سال‌ها بر عدم تمرکز امکانات در تهران و انتقال آن به شهرهای دیگر تاکید دارند اما این شاخص‌ها نشان می‌دهد که حداقل در طول دو دهه اخیر تلاش لازم برای تمرکززدایی و حمایت مالی از استان‌های دیگر کمتر مورد توجه بوده است.

مانده سپرده‌ها که شامل سپرده‌های ریالی و ارزی است در مهر 96 معادل 1433هزار و 400 میلیارد تومان بوده است که نسبت به مهر 95 معادل 254هزار و730میلیارد تومان یا 21.6درصد رشد کرده است. این مبلغ در مقایسه با اسفند 95 نیز به میزان 160هزار و 560 میلیارد تومان یا 12.6درصد رشد داشته است.

مبلغ سپرده‌ها با کسر سپرده قانونی معادل 1289هزار و 201 میلیارد تومان بوده و البته سپرده‌های ارزی بدون کسر سپرده قانونی محاسبه شده‌اند.

 رشد 9.8 درصدی تسهیلات بانک‌ها

در 7 ماهه نخست

میزان مانده تسهیلات کل بانک‌های کشور در مهر 96 معادل 1082 هزار و 947 میلیارد تومان بوده که در 7 ماهه اول سال 96 به میزان 86 هزار میلیارد تومان افزایش یافته و رشد 19.2درصدی در یک سال اخیر داشته و نسبت به اسفند 95 نیز به میزان 9.8درصد رشد کرده است.

 سهم 84 درصدی تسهیلات از سپرده‌های بانکی

نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی، به میزان 84 درصد بوده و بانک‌ها 84درصد سپرده‌های خود را به صورت تسهیلات به متقاضیان پرداخت کرده‌اند. این نسبت در اسفند 95 معادل 86.7درصد و در مهرماه 95 نیز 85.3درصد بوده است و نشان می‌دهد که در سال 96 تمایل بانک‌ها به تسهیلات‌دهی تاحدودی نسبت به سال 95 کاهش یافته است.  نسبت تسهیلات به سپرده قانونی نسبت به مهر سال قبل 1.3درصد و نسبت به اسفند 95 معادل 2.7درصد کاهش داشته است.

بیشترین مبلغ تسهیلات متعلق به تهران با 672هزار میلیارد تومان و کمترین متعلق به کهگیلویه‌وبویراحمد با 3.87 هزار میلیارد تومان بوده است. نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در استان تهران 79.87درصد و در استان کهگیلویه‌وبویراحمد معادل 126درصد بوده است.

 تفاوت شدید سهم تهران با استان‌های دیگر از تسهیلات و سپرده‌ها

بیشترین مبلغ سپرده‌ها مربوط به استان تهران با رقم 842هزار میلیارد تومان است که سهم 58.8درصدی از کل سپرده‌های کشور داشته است. کمترین مبلغ سپرده نیز مربوط به استان کهگیلویه‌وبویراحمد با 3069 میلیارد تومان است که سهم آن معادل 2دهم درصد از کل سپرده‌ها بوده است. به عبارت دیگر، سپرده‌ها در بانک‌های تهران به‌عنوان برخوردارترین استان کشور، 274 برابر سپرده بانک‌های کهگیلویه‌وبویراحمد به‌عنوان محروم‌ترین استان از نظر فعالیت‌های بانکی است و فاصله و شکاف و قطبی بودن شدید وضعیت سپرده‌ها و تمرکز امکانات در تهران را نسبت به محروم‌ترین استان‌های کشور نشان می‌دهد.

میزان تسهیلات در تهران نیز در مهر 96 معادل 672هزار میلیارد تومان با سهم 62.1درصدی از کل تسهیلات بانک‌های کشور بوده که بیشترین تسهیلات را به خود اختصاص داده است و استان کهگیلویه‌وبویراحمد با رقم 3872 میلیارد تومان تسهیلات کمترین رقم و کمترین سهم معادل 3دهم درصد کل تسهیلات را به خود اختصاص داده است.

بر این اساس، تسهیلات استان تهران 174برابر تسهیلات در محروم‌ترین استان کشور از نظر فعالیت‌های مالی است و نشان‌دهنده فاصله شدید و تمرکز امکانات در تهران است و حتی شرکت‌هایی که در نقاط مختلف کشور و خارج تهران فعالیت دارند، از طریق بانک‌های کشور اقدام به دریافت تسهیلات کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که دولت و بانک‌ها برای تمرکززدایی و تشویق صنایع و شرکت‌ها در استان‌های کشور، باید برنامه‌ریزی کنند و با ارائه مشوق‌هایی، شرکت‌ها را تشویق به سرمایه‌گذاری در استان‌های محروم و کمتر برخوردار کشور نمایند.

 58درصد سپرده‌ها و 62درصد تسهیلات در تهران

تفاوت سهم استان تهران از تسهیلات با سهم تهران از سپرده‌ها، نشان‌دهنده این واقعیت است که فشار شرکت‌ها و فعالان اقتصادی در تهران منجر به افزایش سهم تهران از تسهیلات شده و استان تهران به میزان 3.3 واحد درصد بیش از سهم خود از سپرده‌ها، در دریافت تسهیلات سهم داشته است.

یکی از علل مهم بالا بودن رقم تسهیلات و سپرده‌ها در استان تهران استقرار دفاتر بسیاری از شرکت‌ها و موسسات تولیدی سایر استان‌ها در استان تهران است و عمده فعالیت‌های بانکی آنها از طریق شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری استان تهران انجام می‌شود. این موضوع نشان‌دهنده معضل بزرگ تمرکز امکانات و بودجه، سازمان‌های دولتی، شرکت‌های بزرگ، بازار کالا و تجارت خارجی و داخلی در تهران است که باعث شده، بسیاری از کالاها ابتدا به تهران وارد و سپس از تهران به سمت استان‌های کشور صادر شود. حتی بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی که در خارج تهران و استان‌ها انجام می‌شود، دفاتر مرکزی، مدیریت و امور تجاری و اداری خود را در تهران انجام می‌دهند.

 به قول یکی از فعالان اقتصادی، اگر بخواهم به شهر خودم کالا بفروشم، نمی‌خرند، در تهران دفتر تجاری ایجاد کردم و امروز همان کالا را در شهر خودم تولید و به بازار عرضه می‌کنم، اما خریدار تصور می‌کند که از تهران کالا را خریداری کرده است. این نکته نشان‌دهنده واقعیت تلخ تمرکز امکانات تجاری و اداری و صنعتی و بودجه‌یی و حتی فعالیت بانکی، سپرده‌گذاری و دریافت تسهیلات در تهران است.

 استان‌هایی که سهم بیشتری از تسهیلات داشته‌اند

استان‌هایی که سهم آنها از کل تسهیلات بانک‌های کشور، بیش از سهم آنها از کل سپرده‌های بانکی کشور بوده است شامل تهران، مازندران، کرمان، گیلان، آذربایجان‌غربی، یزد، هرمزگان، کرمانشاه، گلستان، قزوین، لرستان، ایلام و کهگیلویه‌وبویراحمد بوده‌اند که در جدول با مثبت نشان دادن تفاوت سهم از تسهیلات با سهم از سپرده‌ها نمایش داده شده است.

 تسهیلات بیش از سپرده بعد از کسر سپرده قانونی

همچنین استان‌هایی که سهم آنها از کل تسهیلات بانک‌های کشور، کمتر از سهم آنها از کل سپرده‌های بانکی کشور بوده است شامل اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، البرز، قم، بوشهر، سیستان‌وبلوچستان و زنجان بوده‌اند.

مقایسه تسهیلات با سپرده بعد از کسر سپرده قانونی نیز نشان می‌دهد که تعدادی از استان‌ها رقمی بیش از سپرده بعد از کسر سپرده قانونی را تسهیلات داده‌اند و این استان‌ها شامل مازندران، گلستان، لرستان، اردبیل، زنجان، چهارمحال‌وبختیاری، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه‌وبویراحمد بوده‌اند.