قواعد جدید بازی در بورس

گروه بورس| هاشم آردم|

 شاخص بورس تهران روز گذشته نیز به کانال‌شکنی‌های خود ادامه داد و با رشد تقریبا هزار واحدی (994 واحد به‌طور دقیق) به‌راحتی از میانه کانال 95هزار واحدی عبور کرد. در پایان معاملات روز گذشته، شاخص بورس در سطح بی‌سابقه 95هزار و 600 واحد ایستاد. این در حالی بود که ارزش معاملات خرد سهام و حق‌تقدم در نمادهای عادی بالغ بر 290 میلیارد تومان شد. چنانچه ارزش معاملات بازار اول و دوم فرابورس و همچنین بازار پایه فرابورس به این میزان اضافه شود، ارزش معاملات تقریبا به 400 میلیارد تومان می‌رسد. به عبارت دقیق‌تر، ارزش روزانه معاملات خرد سهام در بورس و فرابورس افزایش بیش از 100درصدی را نسبت به میانگین ارزش معاملات در 8ماهه ابتدای سال را تجربه می‌کند. این در حالی است که تعداد معاملات نسبت به میانگین 8ماه ابتدای سال رشدی چنین قوی را تجربه نکرده است. ضمنا به نظر می‌رسد این اشخاص حقیقی هستند که طلایه‌دار مشارکت در معاملات سهام هستند. مقایسه آمار معاملات در نمادهای بزرگ مورد توجه فعالان بازار نشان می‌دهد حقیقی‌ها در سمت خرید سهام فعال‌تر هستند و ضمنا به‌طور متوسط هر شخص حقیقی نقدینگی قابل‌توجهی را به بازار وارد کرده است. در این میان به نظر می‌رسد با افزایش قیمت‌های سهام ریسک ورود به بازار بیشتر می‌شود و بیم آن وجود دارد که حقیقی‌ها وارد شده به بازار دارایی خود را در سقف‌های قیمتی خریداری کنند. بنابراین توجه به ریسک‌ها و فرصت‌های بورس در قله‌های جدید و در مقطع فعلی ضروری به نظر می‌رسد. در این گزارش تلاش شده ریسک‌ها و فرصت‌های بازار دسته‌بندی شوند و پیش‌نگری درباره آینده بازار سهام ارائه شود.

 ریسک تشکیل حباب قیمتی

شاخص بورس تهران از ابتدای پاییز تاکنون بیش از 11درصد بازدهی نشان داده است. به عبارت دقیق‌تر سهامداران حاضر در بورس به‌طور متوسط از ابتدای پاییز تاکنون سود کرده‌اند. ضمنا بازدهی متوسط بورس از ابتدای سال جاری تاکنون تقریبا 23.8درصد بوده است. حالا این بازار با اختلاف از رقبای خود فاصله گرفته است. چنانچه بازده بدون ریسک (سود سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت) برای سال جاری به‌طور متوسط 17درصد درنظر گرفته شود، بازدهی بازار پول و اوراق بدهی از ابتدای سال تاکنون در محدوده 12.75درصد قرار می‌گیرد. بازدهی دلار در بازار آزاد نیز در این مدت تقریبا 13.5درصد بوده است. همچنین بازدهی نگهداری سکه بهار آزادی از ابتدای سال تاکنون نیز 16.7درصد بوده است. همان‌طور که اشاره شد، بازدهی بورس از ابتدای سال تاکنون اختلاف معناداری با رقبای خود ایجاد کرده است. در این برهه، خطای تحلیلی بورس‌بازان کمتر حرفه‌یی احتمالا این خواهد بود که اختلاف بازدهی بورس با سایر بازارها در این مدت را ملاک تصمیم‌گیری قرار دهند. این موضوع می‌تواند منجر به تشدید تقاضا در بازار سهام و بروز سرمایه‌گذاری‌های نامطمئن و در نتیجه ایجاد حباب قیمتی شود. همچنین باید درنظر داشت که میانگین نسبت قیمت به درآمد در بورس تهران، این روزها از 7 مرتبه عبور کرده است. در واقع با قیمت‌های فعلی و با فرض ثبات توان سودسازی شرکت‌ها و حداکثر تقسیم سود توسط شرکت‌ها، 7سال طول می‌کشد تا سودهای نقدی قابل تقسیم در مجامع شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری اولیه سرمایه‌گذاران جبران شود. به عبارت ساده‌تر دوره بازگشت سرمایه در بورس تهران به 7سال رسیده است. این در حالی است که دوره بازگشت سرمایه در بازار پول، با فرض آنکه سود سپرده‌های مدت‌دار بانکی 15درصد باشد، 6.6 سال است. درواقع در شرایط فعلی به نظر می‌رسد رفته‌رفته سرمایه‌گذاری در بورس جذابیت خود را در مقایسه با سود بدون ریسک بانکی از دست می‌دهد. اما باید درنظر داشت که شرکت‌های بورس بزرگ ازجمله شرکت‌های گروه فلزات اساسی، استخراج کانه‌های فلزی و پالایشگاه‌ها پیش‌بینی سود خود را دست‌پایین اعلام کرده‌اند و سودآوری شرکت‌های بورس می‌تواند تا پایان سال افزایش داشته باشد و درنتیجه نسبت قیمت به درآمد در بازار سهام با تغییر مخرج کسر، تعدیل شود. در واقع چنانچه در ادامه انتشار صورت‌های مالی میان‌دوره‌یی شرکت‌ها، شاهد تعدیل مثبت پیش‌بینی سود نباشیم، احتمال کندتر شدن روند بورس و حتی قرار گرفتن بر مدار نزول محتمل خواهد بود.

 ریسک شناسایی سود گسترده و خروج پول‌های داغ

نکته دیگری که می‌تواند حرکت فعلی بازار سهام را متوقف کند و بازار را وارد اصلاحی کند، شناسایی سودهایی است که به‌صورت بالقوه تاکنون محقق شده است. در این باره باید درنظر داشت که نخستین نشانه‌های پتانسیل صعود بازار سهام از ابتدای تیرماه سال جاری ظاهر شد. فلزات اساسی و کانه‌های فلزی در تیرماه سال جاری نخستین موج‌های صعودی قیمت خود را در بازارهای جهانی آغاز کردند. اگرچه در آن برهه این ریسک وجود داشت که رشد قیمت‌های کامودیتی‌ها ادامه‌دار نباشد، اما باتوجه به قرار داشتن نمادهای وابسته به قیمت‌های جهانی در کف‌های قیمتی، نسبت ریسک به ریوارد این صنایع چندان بالا نبود. بنابراین تعداد قابل‌توجهی از فعالان بازار سرمایه از تیرماه آغاز به خرید در این نمادها کردند. آنچه باعث شده در برهه فعلی ارزش معاملات گروه‌های فلزی و معدنی تا این حد افزایش یابد، ادامه‌دار شدن رشد قیمت در بازارهای جهانی در وهله اول و البته ورود نقدینگی تازه‌نفس به بورس در وهله دوم است. حالا صورت‌های مالی میان‌دوره‌یی شرکت‌های مذکور منتشر شده و تقریبا تکلیف سودآوری این نمادها در سال مالی منتهی به 29 اسفند 96 معلوم شده است. بنابراین ریسک افت سودآوری برای سال مالی جاری در این نمادها چندان مطرح نیست. اما چنانچه به هر دلیلی رشد تقاضای سهام کاهش یابد، عرضه‌های سهام برای شناسایی سود می‌تواند نفس بورس را بگیرد. ارزش معاملات سهام این روزها به‌طور قابل‌توجهی رشد نشان داده و از محدوده حدود 100 تا 130 میلیارد تومانی به محدوده تقریبا 300 میلیارد تومانی رسیده است. این موضوع به‌طور همزمان رشد تقاضا و عرضه را نشان می‌دهد. این روزها گروه بزرگی در بازار نیست که افزایش ارزش معاملات را تجربه نکند. بنابراین به موازات رشد تقاضای سهام، عرضه‌ها نیز رشد کرده است. چنانچه روند ورود نقدینگی به بازار سهام به هر دلیلی کاهشی شود، با وجود پتانسیل‌های بنیادین مناسب، قیمت‌ها می‌توانند دست‌کم برای مدتی کاهشی شوند.

 ریسک نوسان نرخ بهره

همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «تعادل» نیز مطرح شده بود، یکی از دلایل عمده رشد قیمت‌ها در برهه فعلی بازار سهام را می‌توان کاهش سود بدون ریسک در بازارهای رقیب دانست. در شهریورماه بانک مرکزی بانک‌ها را ملزم به رعایت نرخ 15درصدی برای سپرده‌گیری کرد. این موضوع می‌توانست منجر به خروج نقدینگی از بازار شود و سایر بازارهای مالی را متلاطم کند. به نظر می‌رسد که همین موضوع باعث شده تقاضا در بازار دلار، طلا و سکه نیز افزایش یابد و قیمت در این بازارها نیز رو به رشد بگذارد. شنیده‌ها حاکی از آن است که بازار ملک و مسکن نیز در یک ماهه اخیر با رشد ارزش معاملات و همچنین رشد قیمت‌ها مواجه شده است. چنانچه این موضوع در آینده نزدیک منجر به افزایش تقاضا در سایر بازارها (به‌ویژه بازار کالاهای مصرفی) شود، می‌توان انتظار داشت که شاخص تورم نیز رفته‌رفته صعودی شود. هر چند این موضوع می‌تواند برای بازار سهام به‌دلیل افزایش سودآوری شرکت‌ها جذاب باشد، اما این امکان وجود خواهد داشت که رشد تورم جدیت بانک مرکزی و دولت را برای کنترل روند سپرده‌گیری بانک‌ها کاهش دهد. در چنین شرایطی شاید نرخ بهره (متوسط نرخ سود سپرده‌های بانکی) دوباره افزایشی شود و در نتیجه روند خروج نقدینگی از سپرده‌های مدت‌دار بانکی مختل شود. در نتیجه این احتمال وجود خواهد داشت که رشد تقاضا در همه بازارها از جمله بازار سهام متوقف شود.

 ریسک بازارهای جهانی

بازارهای جهانی همواره روندهای پرافت و خیزی داشته‌اند و نوسان قیمت در این بازارها عمدتا قابل‌توجه و سریع بوده است. در این رابطه باید درنظر داشت که چنانچه قیمت‌های جهانی فلزات اساسی در محدوده‌های فعلی در بلندمدت تثبیت شوند، امکان ادامه‌دار شدن رشد قیمت‌ها در بازار سهام دور از ذهن نخواهد بود. تثبیت قیمت‌های جهانی در محدوده‌های فعلی باعث رشد پایدار سودآوری شرکت‌های وابسته به قیمت‌های جهانی و صادرات‌محور خواهد شد.

همان‌طور که اشاره شده نخستین انگیزه‌های بنیادین برای رشد بورس تهران در تیرماه و همزمان با شدت گرفتن روند صعودی قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی مطرح شد. ریشه رشد قیمت فلزات اساسی و فولاد در بازارهای جهانی را، می‌توان در تصمیمات کشور چین برای نوسازی تکنولوژی تولید و همچنین کاهش ظرفیت تولید واحدهای آلوده‌کننده محیط‌زیست جست. چنانچه هر سیگنال منفی از تصمیمات دولت چین صادر شود و این کشور تصمیم بگیرد تولید فولاد را دوباره افزایش دهد یا اقدام به کاهش واردات مس کند، این احتمال وجود خواهد داشت که قیمت‌های جهانی با همان سرعتی که رشد کرده‌اند، افت کنند. در چنین شرایط باید درنظر داشت که قیمت سهام شرکت‌های فلزی و معدنی مستقیما به این موضوع وابسته است. چنانچه خبری منفی در این زمینه منتشر شود، افت قیمت سهام این شرکت‌ها قطعی خواهد بود. بنابراین افرادی که حالا قصد ورود به این صنایع را به عنوان سرمایه‌گذار دارند، باید آمار اقتصادی کشور چین را روزانه رصد کنند.

 حذف سایه تک‌نرخی شدن ارز از سر پتروشیمی‌ها

به نظر می‌رسد آنچه در برهه فعلی باعث افزایش اقبال فعالان بازار سهام به شرکت‌های پتروشیمی شده است، حذف سایه تک‌نرخی شدن ارز از سر این شرکت‌هاست. لایحه بودجه 97 با درنظر گرفتن نفت 55دلاری و دلار 3 هزار و 500 تومانی، در حالی که نرخ دلار در بازار آزاد بیش از 4هزار و 200تومان است، این سیگنال را به فعالان بازار داد که دست‌کم در سال آینده نمی‌توان به تک‌نرخی شدن ارز خوش‌بین بود. در نتیجه احتمالا رانت ارزی شرکت‌های پتروشیمی پایدار خواهد ماند. توجه داشته باشید که شرکت‌های پتروشیمی در ماه‌های اخیر به‌دلیل وجود هراس از تک‌نرخی شدن ارز، نسبت قیمت به درآمد پایینی داشته‌اند. حالا اما همزمان با رشد قیمت جهانی فرآورده‌های پتروشیمی ازجمله متانول و اوره و همچنین پلیمرها و ضمنا همزمان با برطرف شدن نسبی تک‌نرخی شدن ارز، بیشتر مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته‌اند. توجه داشته باشید که شرکت‌های پتروشیمی بزرگ‌ترین گروه حاضر در بورس از منظر ارزش بازار هستند و رشد تقاضا در این صنعت منجر به رشد شدید شاخص کل بورس خواهد شد.

 سیاست شرکت ملی پالایش و پخش و خیال راحت سهامداران

در برهه فعلی یکی از فرصت‌های بازار سهام را می‌توان سرمایه‌گذاری در شرکت‌های پالایشی دانست. اما ریسک این گروه نرخ‌های فرمایشی محصولات است که از شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی دیکته می‌شود. چنانچه پالایش و پخش رویکرد فعلی خود درباره پالایشگاه‌ها را ادامه دهد، در نتیجه احتمالا می‌توان منتظر رشد سودآوری شرکت‌های پالایشگاهی در سال آینده بود. در حال حاضر هر گوشه از بازار سهام دلایل منطقی برای ادامه صعود دارد، اما ریسک‌های بازار سهام باتوجه به رشد سریع قیمت‌ها را نباید دست‌کم گرفت. در واقع همه غول‌های بازار ازجمله شرکت‌های پتروشیمی، فلزات اساسی، استخراج کانه‌های فلزی، چندرشته‌یی صنعتی، پالایشگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری دلایل قابل‌قبولی برای رشد قیمت‌ها دارند، اما بیم آن می‌رود که رشد سریع قیمت‌ها، دامنگیر رشد بازار سهام شود.

 مروری بر آمار معاملات بورس

در پایان معاملات تالارهای بورس اوراق بهادار تهران روز گذشته در 84 هزار دفعه، تعداد یک میلیارد و 270میلیون سهم و حق تقدم به ارزش بیش از 3هزار و 464 میلیارد ریال معامله شد و ارزش بازار رقمی معادل 382 هزار میلیارد تومان را ثبت کرد. گفتنی است که ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی تقریبا به 290 میلیارد تومان رسید. شاخص کل با 994 واحد افزایش به رقم 95601واحد رسید. شاخص بازار اول با 627 واحد افزایش به رقم 68206 واحد بالغ گردید و شاخص بازار دوم با 2535 واحد افزایش رقم 202003 واحد را تجربه کرد. بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل را صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، ملی صنایع مس ایران، پالایش نفت اصفهان، گل‌گهر، سرمایه‌گذاری غدیر، پتروشیمی جم، فولاد مبارکه اصفهان، پتروشیمی مبین، مدیریت سرمایه‌گذاری امید، گروه مپنا و پتروشیمی فناوران به خود اختصاص دادند. از سویی دیگر بیشترین حجم معاملات را فولاد مبارکه اصفهان، ملی صنایع مس ایران، فولاد کاوه جنوب کیش (کاوه2)، سایپا، پالایش نفت اصفهان، سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران (شیران2)، گل‌گهر، سرمایه‌گذاری غدیر، سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین و سرمایه‌گذاری سایپا به‌نام خود ثبت کردند. این درحالی است که نماد معاملاتی شرکت‌های معادن منگنز ایران (کمنگنز) پس از برگزاری مجمع عمومی عادی به‌طور فوق‌العاده مبنی بر انتخاب اعضای هیات‌مدیره و پالایش نفت اصفهان (شپنا) با توجه به تعدیل پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به 29/12/1396 بازگشایی شدند. در بازار بدهی، تعداد 24 هزار برگه اوراق مشارکت به ارزش کل بیش از 25 میلیارد ریال معامله شد. در بازار صندوق‌های قابل معامله نیز 5 میلیون و511هزار واحد از صندوق سرمایه‌گذاری به ارزش کل بیش از 56میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفت.

 فرابورس

شاخص کل فرابورس ایران در ادامه روند صعودی خود معاملات روز گذشته را نیز با افزایش 8واحدی و سقف‌شکنی مجدد خاتمه داد تا به این ترتیب آیفکس در ارتفاع 1064 واحدی ایستاده و بازدهی خود از ابتدای امسال را به بیش از 21درصد (21.6درصد) برساند. بر این اساس، در جریان معاملات روز یک‌شنبه بیش از 468 میلیون ورقه به ارزش افزون بر 4 هزار و 557 میلیارد ریال در مجموع بازارهای فرابورس دادوستد شد که نسبت به‌روز ماقبل از افزایش حجم مبادلات در برابر کاهش ارزش آن حکایت داشت. سهامداران همچنین روزگذشته در مجموع بازارهای اول و دوم 267 میلیون سهم به ارزش بیش از 677 میلیارد ریال را میان خود دست به دست کردند که در میان نمادهایی که در این دو بازار معامله شد نماد شرکت ذوب آهن با دادوستد بیش از 103 میلیون سهم به ارزش بیش از 94میلیارد ریال بالاترین حجم و ارزش معاملات را به خود اختصاص داد. افزون بر این، عمده بار مثبت بر آیفکس روز گذشته از جانب نمادهای «میدکو»، «مارون»، «شراز» و «ذوب» تا سطح حداکثر 3.4 واحد رقم خورد. این در حالی است که نمادهای «هرمز»، «زاگرس» و «چکاپا» تا سطح 0.8واحد تاثیر منفی بر این نماگر به جا گذاشتند. این در حالی است که، سهامداران در مجموع سه تابلو معاملاتی بازار پایه نیز 188 میلیون سهم به ارزش 562 میلیارد ریال را دست به دست کردند. همچنین، در بازار اوراق با درآمد ثابت نیز سرمایه‌گذاران 3 میلیون و 460 هزار ورقه به ارزش حدود 3 هزار و 423 میلیارد ریال را مورد معامله قرار دادند که «سخاب4» بالاترین رقم حجم و ارزش معاملات را به خود اختصاص داد. بر اساس این گزارش، روز یک‌شنبه آخرین روز از پذیره‌نویسی اوراق مرابحه سلامت در نماد «سلامت6» بود که طی آن 2 میلیون و 660هزار ورقه به 2 هزار و 657 میلیارد و 500 میلیون ریال پذیره‌نویسی شد.