توقف پول‌پاشی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها

با گذشت ۵۰روز از ابلاغ بخشنامه سازمان بورس مبنی بر ممنوعیت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، پول‌پاشی توسط این صندوق‌ها در بازار پول متوقف و قطع شده است.

شورای پول و اعتبار با هدف تنظیم بازار پول و کاهش رقابت مخرب نرخ سود بانکی در شهریورماه سال جاری تصمیم گرفت که نرخ سود بانکی را به ۱۵درصد کاهش دهد و بانک مرکزی نیز برای اجرای این بخشنامه نظارت ویژه‌یی را در دستور کار قرار داد که بنا بر اظهارات مقامات بانک مرکزی بانک‌ها تاکنون برای اجرای این بخشنامه همراهی مناسبی را داشته‌اند.

اما در این میان صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها مانعی برای جلوگیری از اجرای مناسب بخشنامه بانک مرکزی بود که با ارائه نرخ سود بالاتر از ۱۵ درصد و با رقم‌های حدود ۲۰ تا ۲۲ درصد اجرای این بخشنامه را با مشکلاتی مواجه کرده بودند.

برای رفع این مشکل سازمان بورس تاکید کرد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت باید امور را از شعب و بانک‌ها جدا کنند و نرخ سود مصوب شورای پول و اعتبار نیز باید در سپرده‌گذاری صندوق‌ها در بانک‌ها رعایت شود.

سازمان بورس طی بخشنامه‌یی به تمام نهادهای مالی فعال در بورس و اوراق بهادار، شرایط سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت و امکان تضمین یا پیش‌بینی نرخ سود توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری را اصلاح کرد.

بر اساس این بخشنامه که ۱۰ آبان‌ماه سال جاری ابلاغ شد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر نمی‌توانند در اوراق خارج از بورس سرمایه‌گذاری کنند، همچنین صندوق‌های با درآمد ثابت از تضمین سود و صندوق‌های سرمایه‌گذاری از تضمین و پیش‌بینی سود منع شدند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال از تاریخ ابلاغ این مصوبه به رعایت مفاد این ابلاغیه و اصلاح شرایط خود هستند علاوه بر این از تاریخ ابلاغ، بررسی درخواست‌های تمدید فعالیت افزایش سقف واحدهای سرمایه‌گذاری و سایر تغییرات صندوق‌های سرمایه‌گذاری منوط به احراز شرایط این مصوبه و رعایت سایر قوانین خواهد بود.

در همین راستا شاپور محمدی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از اقدامات تنبیهی این سازمان برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری که بخشنامه نرخ سود بانک مرکزی را رعایت نکنند، خبر داده بود.

وی در گفت‌وگو با ایبنا با اشاره به تفاهم بانک مرکزی و سازمان بورس برای کاهش نرخ سود سپرده صندوق‌های سرمایه‌گذاری اظهار داشت: سازمان بورس پیگیر کاهش نرخ سود سپرده‌ها در صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.

رییس سازمان بورس ادامه داد: سازمان بورس در همین راستا بر فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری نظارت دارد تا سپرده‌گذاری‌ها با نرخ‌های بالاتر از نرخ شورای پول و اعتبار سرمایه‌گذاری نشود. حال پس از گذشت ۵۰ روز از ابلاغ این بخشنامه بررسی‌های میدانی خبرنگار ایبنا در خصوص وضعیت اجرای این بخشنامه حاکی است که فعالیت بیشتر صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها متوقف شده و اکثر بانک‌ها دیگر واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری را بازگشایی نمی‌کنند.

در این میان تنها چند بانک در این زمینه فعالیت می‌کنند که البته نوع فعالیت آنها با گذشته بسیار متفاوت شده است به نحوی که این بانک‌ها دیگر به صورت ماهانه سودی را به حساب سپرده‌گذاران این صندوق‌ها واریز نمی‌کنند بلکه سود حدود ۲۰ درصد را به مبلغ کل سرمایه به صورت روزانه اضافه می‌کنند و سپرده‌گذاران برای دریافت سود خود باید اقدام به ابطال واحد کرده که البته هزینه صدور و ابطال نیز هر یک ۷۵هزار تومان است. در همین حال مشتریان صندوق‌ها برای دریافت سپرده خود باید چند روز زودتر به شعب بانکی برای ابطال واحدها اقدام کنند که این امر نیز جذابیت صندوق‌ها را در شرایط جدید بیش از پیش کم کرده است.

ناگفته نماند که بانک‌ها در دور جدید برای صدور واحدهای صندوق از مشتریان خود درخواست کد بورسی می‌کنند که البته این امر تا قبل از ابلاغ بخشنامه سازمان بورس و اوراق بهادار نیز مرسوم نبود.

 صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛ از تشکیل تا انحراف

موضوع از آنجا شروع شد که به دنبال افزایش عرضه‌های اولیه سهام در سال‌ ۱۳۸۸، صندوق‌های سرمایه‌گذاری طبق قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید (مصوب سال ۱۳۸۸) با هدف تقویت سمت تقاضای بازار سرمایه به عنوان ابزار مالی جدید و فراهم آوردن موجبات ورود با واسطه سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز در فعالیت‌های کم ریسک بازار سهام برای تعمیق بازار سرمایه معرفی شدند. اما با وجود اهداف مثبتی که برای ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده بود، در عمل این صندوق‌ها از هدف اصلی خود که همانا تعمیق بازار سرمایه از طریق تنوع‌بخشی به نهادهای مالی موجود و تقویت طرف تقاضا در بازار سهام است، دور شدند. این در حالی است که برخی مجوزهای قانونی که توسط نهادهای متولی بازار سرمایه صادر و باعث شد بانک‌ها و موسسات اعتباری فارغ از مقررات و الزامات بانک مرکزی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان دستاویزی برای جذب نقدینگی از طریق دور زدن مصوبات شورای پول و اعتبار در زمینه نرخ سود بانکی استفاده کرده و موجبات رشد بی‌رویه ارزش دارایی‌های آنها را فراهم آورند.

حال با اجرای این بخشنامه راهکار جدید بانک‌ها برای جذب سپرده و نقدینگی از بین رفته و به نظر می‌رسد با پیچ و خم‌هایی که برای مشتریان صندوق‌ها گذاشته شده، جذابیتی که نرخ سود بالا برای مشتریان داشت نیز تا حدود زیادی از بین رفته است.