بازار پول همچنان جذاب است
گروه بانک وبیمه
پیمان قربانی با تحلیل عملکرد نرخ سود در بازارهای مختلف، وضعیت سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت، نرخ ارز و... به بررسی شاخص‌های پولی و بانکی و اثر آن بر عملکرد بانک‌ها و چشم‌انداز آن در نیمه دوم سال 96 و ابتدای سال 97 پرداخت.
معاون اقتصادی بانک مرکزی با اشاره به کاهش سهم سپرده‌های کوتاه‌مدت از 35.9درصد به 24.5درصد و رشد سهم سپرده‌های بلندمدت از 34.2درصد به 46.8 درصد، روش بانک مرکزی برای کاهش نرخ سود را عامل افزایش ماندگاری سپرده در بانک‌ها، کاهش هزینه تامین مالی و عدم بروز تلاطم در سایر بازارها دانست.
وی در گفت‌وگو با فارس درخصوص سیاست کاهش نرخ سود بانکی و اهداف بانک مرکزی برای تعدیل آن اظهارداشت: به دلیل انجماد مالی در دهه‌های گذشته بخش قابل توجهی از ترازنامه بانک‌ها منجمد شده و مطالبات غیرجاری، مطالبات از دولت و رسوب دارایی‌های غیرمالی در سمت دارایی‌ها باعث شد جریان چرخه نقدی بانک‌ها تحت تاثیر قرار بگیرد.
وی افزود: همچنین به دلیل افت وصولی از سمت دارایی‌ها، بانک‌ها بیشتر به رقابت برای جذب سپرده جدید روی آوردند که این منجر به یک جنگ قیمتی در صحنه نظام بانکی برای سپرده‌ها شد و در دو، سه سال اخیر با این پدیده روبه‌رو بوده‌ایم.
معاون اقتصادی بانک مرکزی با اشاره به موفقیت دولت و بانک مرکزی در کنترل نرخ تورم، گفت: کاهش نرخ تورم از بالای 40درصد به سطوح تک رقمی فضایی را پیش روی ما قرار داد که نرخ‌های سود واقعی در نظام بانکی که 90درصد تامین مالی اقتصاد را بر عمده دارد، در سطوح بالا قرار گرفت.
وی ادامه داد: در سال جاری هم ضرورت به توجه بحث تولید و اشتغال ملی با تاکیدات مقام معظم رهبری دوچندان شد و در همین راستا تحلیلی از شرایط نظام بانکی کردیم. برخی موانع برای کاهش نرخ سود وجود داشت که یکی از آنها موسسات مالی غیرمجاز بود. با اقدامات بانک مرکزی و همکاری سایر دستگاه‌ها، موسسات غیرمجاز ساماندهی شدند و امروز شاهد هستیم که دیگر موسسه مالی غیرمجاز فعال نداریم. این پدیده یکی از مهم‌ترین موانع کاهش نرخ سود بود.
قربانی گفت: همچنین خودروسازان اقدام به جذب منابع می‌کردند که هم نرخ بالایی داشت و هم در مواردی عملا ورود به فعالیت سپرده‌پذیری بود. با هماهنگی انجام شده با وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت این موضوع ساماندهی شد و حداکثر سود تامین مالی از سوی خودروسازان 3درصد بالاتر از سود سپرده یکساله تعیین شد. همچنین اوراق سخاب با حمایت وزیر محترم اقتصاد و دارایی به بازار سرمایه راه پیدا کرد و نرخ سود از 30 تا 40درصد به زیر 20درصد کاهش پیدا کرده است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت هم مساله دیگر بود که با اقدامات انجام شده شرایط و نرخ سود این صندوق‌ها اصلاح شد.
وی با بیان اینکه مساله‌یی که با آن مواجه بودیم این بود که سپرده‌های کوتاه‌مدت با نرخ رشدی بالای 50درصد روبرو بود و در عین حال سپرده‌های یک ساله با نرخی کمتر از 5درصد رشد می‌کرد، اظهارداشت: به دلیل اینکه در مدت دو سال اخیر و با رقابت برای جذب سپرده، فضایی به وجود آمده بود که نرخ‌های سود روزشمار، همانند سپرده‌های یکساله در سطح بالایی قرار گرفته بود، سپرده‌گذاران تمایل به سپرده‌گذاری کوتاه‌مدت پیدا کردند زیرا علاوه بر نرخ سود بالا، قابلیت نقدپذیری بالا و سریع به آنها می‌داد.
معاون اقتصادی بانک مرکزی با تاکید بر اینکه اجرای یک‌باره مصوبه سال گذشته شورای پول و اعتبار برای کاهش نرخ سود احتمال عدم تعادل در سایر بازارها را به وجود می‌آورد، گفت: بنابراین ما یک فرصتی را به وجود آوردیم تا سپرده‌گذاران به بانک‌ها مراجعه کرده و براساس ترجیح خودشان سپرده‌های خود را طبقه‌بندی کنند. این موجب شد حدود 10درصد از حجم کل سپرده‌های بخش غیردولتی بین سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت جابه‌جا شود بطوری که سپرده‌های کوتاه‌مدت که سهم 35.9درصد از کل سپرده‌ها را داشت، در شهریور ماه به 25.2درصد کاهش پیدا کرد و هم‌اکنون به 24.5درصد رسیده است.
افزایش سپرده‌های بلندمدت به 46.8درصد
وی ادامه داد: از طرف دیگر سهم سپرده‌های یکساله نیز از 34.2درصد در مرداد ماه به 44.3درصد شهریور ماه و هم‌اکنون به 46.8درصد رسیده است. بنابراین این اقدام باعث شد ماندگاری سپرده در سیستم بانکی افزایش یابد و یک اصلاح مناسبی در ترکیب سپرده‌ها به وجود بیاید که این اتفاق زمینه ایجاد تلاطم در سایر بازارها را کاهش داد.
قربانی با بیان اینکه در شرایط فعلی با چند نوع سپرده روبرو هستیم، تصریح کرد: این سپرده‌ها شامل سپرده‌های کوتاه‌مدت و روزشمار که نرخ سود آنها به سطح 10درصد تعدیل شده و سپرده‌های یکساله‌یی که از قبل بوده‌اند و نرخ سود آنها بالاتر از 15درصد است و همچنین سپرده‌های بلندمدت جدیدی که با نرخ 15درصد افتتاح می‌شود. بنابراین متوسط کاهش نرخ سود سپرده در شبکه بانکی کاهش یافته و زمینه کاهش نرخ سود تسهیلات را در مراحل بعد فراهم می‌سازد.
وی در واکنش به این نکته که متوسط نرخ سود سپرده با توجه به افتتاح حساب با نرخ‌های 22 و 23درصد تا قبل از 11 شهریور ماه، همچنان بالاست و سیاست کاهش نرخ سود فعلا اثر چندانی نداشته است، گفت: خیر؛ نرخ سود سپرده‌های کوتاه‌مدت و روزشمار تا قبل از 11 شهریور به همان سطح 22 و 23درصد رسیده بود اما پس از این تاریخ نرخ سود سپرده‌های روزشمار به 10درصد کاهش یافت.
عضو هیات عامل بانک مرکزی افزود: این مساله زمینه‌یی را به وجود آورد که کاهش نرخ سود اتفاق بیافتد و متوسط موزون نرخ سود سپرده در شبکه بانکی کاهش یافته و زمینه را برای کاهش سود تسهیلات فراهم می‌کند. این سیاست بانک مرکزی هم ماندگاری سپرده در سیستم بانکی را افزایش داد و هم تلاطم در بازار سایر دارایی‌ها ایجاد نکرد.
به گفته وی بیش از 5 هزار بازرسی توسط بازرسان بانک مرکزی انجام شده و در مجموع میزان التزام بانک‌ها به بخشنامه بانک مرکزی نسبت به قبل بسیار بهتر بوده است، لذا سیاست در طراحی و اجرا کاملا موفق بوده است.
وی در پاسخ به این نکته که روش اجرای کاهش نرخ سود با وجود آثار مثبت، اثرات منفی هم داشت مانند اینکه بخشی از منابع بانک‌های دولتی و غیردولتی به سمت چند بانک خصوصی رفت و از طرف دیگر با توجه به تمدید سپرده‌های بلندمدت با نرخ‌های سود بالا، اثرات این سیاست در ترازنامه بانک تا چندین ماه آینده شد، گفت: خیر، اصلا این‌گونه نیست. اولا ما در ابتدای سال به دلیل برخوردی که با موسسات غیرمجاز شده بود و جو روانی کاذبی علیه بانک‌های خصوصی به راه افتاده بود،؛ یک جریان انتقال منابع بانک‌های غیردولتی به سمت بانک‌های دولتی را داشتیم.
نقل و انتقال سپرده‌ها در مدت 11 روز
قربانی اضافه کرد: در مدت 11 روز هم یک جریان نقل و انتقال سپرده بین بانک‌ها بود اما به هیچ‌وجه یک جریان وسیع نبود و موجب نشد وضعیت بانک‌های غیردولتی را در مقایسه با جریان اوایل سال جاری در وضعیت بهتری قرار دهد. در واقع اتفاق جدی رخ نداد. این را هم در نظر داشته باشد که شبکه بانکی تا قبل از اقدام بانک مرکزی در وضعیت افزایش شدید سیالیت نقدینگی و رشد 50 درصدی سپرده‌های کوتاه‌مدت در برابر رشد 5 درصدی سپرده‌های بلندمدت مواجه بودیم. در این شرایط ما به دنبال شوک درمانی بازار نبودیم تا سپرده‌گذار غافلگیر شود. ما فرصتی را فراهم کردیم تا سپرده‌گذاران منابع‌شان را به درستی طبقه‌بندی کنند.
وی با تاکید بر اینکه اگر می‌خواستیم یک‌باره شرایط را به هم بزنیم و شوک به سیستم وارد کنیم، تلاطم در سایر بازارها به وجود می‌آمد، گفت: ما این فرصت را به سپرده‌گذار دادیم و می‌بینیم که سهم سپرده‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت به وضعیت قبل بازگشت و در واقع سیستم در این مدت خود را اصلاح کرد. در ضمن در مقایسه با قبل یک مجموعه‌یی بود که سپرده‌ها سیال و نرخ‌های سود بالا بود اما با فاصله ایجاد شده هم نرخ بخشی از سپرده‌ها اصلاح شده، هم جابه‌جایی در حد 10درصد از کوتاه‌مدت به بلندمدت شده و هم میانگین موزون نرخ سود سپرده که هزینه تجهیز منابع مالی را رقم میزند دارد در مقایسه با قبل قطعا کاهش پیدا کرده است.
معاون اقتصادی بانک مرکزی اظهار داشت: هر اصلاح سیاستی در عرصه عمل منافع و هزینه‌هایی دارد و ما به دنبال این بودیم که این سیاست را با منافع حداکثر و هزینه حداقل اجرا شود که معتقدیم در عمل این اتفاق افتاده و این سیاست موفق بوده است. اگر بانک مرکزی به صورت یک‌باره نرخ‌های سود را کاهش می‌داد، آثار نامناسبی برای سیستم بانکی و سایر بازار دارایی‌ها داشت.
نرخ سود سپرده همچنان جذاب است
وی در پاسخ به این نکته که برخی کارشناسان اقتصادی نگران آثار کاهش نرخ سود بر بازار ارز هستند و معتقدند با توجه به محدودیت منابع ارزی بانک مرکزی امکان مدیریت بازار ارز در صورت افزایش تقاضا وجود ندارد، گفت: بازارها با یکدیگر مرتبط هستند و با وجود کاهش نرخ سود سپرده، نرخ 15 درصدی همچنان برای بازار پول و سپرده‌گذاران جذاب است، البته هنوز هم نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت روزشمار بالاتر از نرخ تورم است و سود سپرده‌های یکساله هم بیش از 5درصد فراتر از نرخ تورم است. بنابراین بازار پول همچنان از جذابیت کافی برخوردار است. یک سری اوراق بهاداری هم که با نرخ بالا معامله می‌شد (مثل اوراق سخاب)، نرخ آنها به کمتر از 20درصد رسیده است.
تغییر نرخ ارز، ارتباطی به نرخ سود ندارد
وی ادامه داد: بنابراین در مجموع تراز مناسبی بین بازدهی در بازار پول و بازار سرمایه وجود دارد و همه این نرخ‌ها بالاتر از تورم و جذاب است. اینکه از نرخ سود بالا که جذابیتی افراطی را برای بازار پول به وجود آورده بود، بکاهیم تا نرخ کمی متعادل‌تر شود، به نظر ما باعث التهابی در بازار ارز نشده است. همیشه تا ماه ژانویه بدلیل افزایش تقاضا، نرخ ارز روند افزایشی دارد و روند امسال هم متفاوت از سال‌های قبل نبوده است و کاهش اوقات در چنین مواقعی حملات سفته‌بازی محدودی هم شکل می‌گیرد اما بانک مرکزی از استحکام لازم برای ایجاد ثبات در بازار ارز برخورد است.
