اتوبوس، ساده‌ترین سیستم حمل‌و‌نقل شهری
حمل و نقل و جابه‌جایی درونشهری از جمله امور اساسی و مهم در هر جامعه به شمار می‌رود که دارای تاثیرات قابل توجهی بر الگوی زندگی و تعاملات اجتماعی شهروندان است. رشد و توسعه شهرها و افزایش جمعیت در عصر صنعتی، مشکلات مختلفی برای ساکنان و شهروندان خصوصا در کلان‌شهرهایی چون تهران به وجود آورده است.
قابلیت جابه‌جایی و تحرک در معابر شهری از جمله مهم‌ترین فاکتورهای مدیریت شهری است که زندگی روزمره هر شهروند را بطور مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد. تاثیرگذاری سیستم‌های حمل و نقل عمومی فقط محدود به شهروندانی نیست که از این سیستم برای مسافرت‌های درونشهری استفاده می‌کنند بلکه زندگی روزمره سایر شهروندان را که از سیستم‌های حمل و نقل عمومی استفاده نمی‌کنند را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. یک سیستم حمل و نقل شهری بطور مستقیم بر ترافیک معابر، آلودگی منابع طبیعی، زیبایی شهر و... تاثیرگذار است که کلیه این فاکتورها فارغ از اینکه فرد مشتری این سیستم باشد یا خیر بر وی تاثیرگذارند و تعیین‌کننده کیفیت نهایی زندگی در شهر محسوب می‌شوند. در این میان، سیستم‌های حمل و نقل درونشهری نیز متاثر از پیامدهای رشد جمعیت و توسعه بی‌رویه شهرها بوده‌اند.
می توان گفت، حمل و نقل عمومی یکی از ارزنده‌ترین خدمات شهری است که عدم ارائه صحیح آن می‌تواند فعالیت‌های روزانه کلان‌شهرها را مختل کرده و تاثیرات اقتصادی مخربی برجای گذارد. افزایش جمعیت، مهاجرت از روستاها، توسعه شهرها و افزایش روز افزون وسایل نقلیه باعث به وجودآمدن مبحث بسیار مهمى به نام حمل و نقل و ترافیک شهرى شده است و به تبع آن پیچیدگى هاى این موضوع لزوم ایجاد مدیریت جامع و یکپارچه حمل و نقل و ترافیک را به امرى اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است.
مدیریت جامع حمل و نقل و ترافیک مستلزم اتخاذ ارائه راهکارها و اقدامات فیزیکى است. در شهرها و مراکز پرجمعیت، سیستم‌هاى فعال حمل و نقل و ترافیک و ایجاد امکانات متناسب باعث ایجاد شکوفایى اقتصادى، گسترش صنعت، رونق تجارت و آسایش و رفاه عمومى می‌شود.
بر این اساس، سیستم‌های اتوبوسرانی به عنوان یکی از سیستم‌های کارآمد حمل و نقل شهری می‌توانند در این زمینه راهگشا باشند. وجود یک سیستم حمل و نقل کارآمد می‌تواند علاوه بر سرعت دادن به جابه‌جایی مسافران، ایمنی در معابر شهری را ارتقاء داده و بسیاری از ترافیکی را رفع کند. بنابراین می‌توان گفت که سامانه‌های اتوبوسرانی شهری به واسطه منافع بسیار و هزینه‌های اندک آن در مقابل هزینه سایر راهکارها می‌تواند به عنوان یک گزینه مناسب برای توسعه سیستم حمل و نقل عمومی مورد استفاده قرار گیرد.
حمل و نقل درونشهری در یک تقسیم‌بندی کلی می‌تواند به دو گروه حمل و نقل با استفاده از وسایل نقلیه شخصی و حمل و نقل عمومی تقسیم شود. اتومبیل شخصی، موتورسیکلت و دوچرخه از جمله وسایل نقلیه شخصی است و در مقابل مترو، سامانه قطار سبک شهری، مونوریل، تراموا، انواع اتوبوس‌های شهری، انواع تاکسی (گردشی، خط ثابت و...) از جمله متداول‌ترین وسایل حمل و نقل عمومی هستند.
از دیدگاه شهروندان، یک سامانه حمل و نقل عمومی زمانی ارجح است که در مقایسه با شیوه‌های دیگر از لحاظ هزینه، زمان سفر، ایمنی، آسایش و راحتی سفر و نهایتا مبدا-مقصد مناسب از وضعیت بهتری برخوردار باشد. بطور واضح نمی‌توان گفت که یک شیوه حمل و نقل می‌تواند در مورد کلیه فاکتورهای ذکر شده برتر از مابقی شیوه‌ها باشد با این حال بر اساس مدل تصمیم‌گیری هریک از شهروندان، یکی از این سامانه‌ها یا ترکیبی از آنها می‌تواند مجموعا نتایج بهتری را برای شهروند مذکور در بر داشته باشد.
جابه‌جایی مسافران در درون شهر وظیفه اصلی یک سیستم اتوبوسرانی شهری است. لازم است که خدمات ارائه شده به شهروندان با کیفیت، قابل اطمینان و ایمن باشد. برای ارائه چنین خدماتی لازم است که فعالیت‌های مختلفی در یک سیستم اتوبوسرانی شهری انجام شود. از منظر فرآیندی می‌توان کلیه فعالیت‌های صورت گرفته در شرکت‌های اتوبوسرانی شهری به سه دسته فرآیند اصلی تقسیم می‌شود: فرآیندهای مدیریتی، فرآیندهای اصلی و فرآیندهای پشتیبانی.
با این حال از دیدگاه شهروندان آنچیزی که از خدمات شرکت‌های اتوبوسرانی قابل مشاهده است در دو بخش اصلی خلاصه می‌شود: ناوگان مورد استفاده برای خدمات رسانی و مسیرهای اتوبوسرانی. این دو مورد به عنوان اجزای اصلی یک سیستم اتوبوسرانی که دارای تاثیر مستقیم بر عملکرد سیستم اتوبوسرانی هستند.
سیستم‌های حمل و نقل شهری خصوصا در کلان‌شهرهایی همچون تهران از گستردگی جغرافیایی وسیعی برخوردار هستند و همین گستردگی است که می‌تواند علاوه بر ایجاد اخلال در امر نظارت و کنترل، مدیریت و اداره ناوگان را با پیچیدگی‌هایی مواجه کند. وجود سیستم‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات که می‌توانند داده‌ها و اطلاعات کلیدی مختلفی از وضعیت عملکردی ناوگان را در اختیار هدایت‌کنندگان و مدیران آن قرار دهند می‌تواند به بهبود عملکرد بهره‌برداری از خطوط کمک شایانی کند.
از دیدگاه فنی می‌توان هریک از اتوبوس‌های شهری را در قالب یک خدمت‌دهنده در نظر گرفت که خدمت ثابتی را به مشتریان مسافران ارائه می‌دهد. از دیدگاه خدمت‌گیرنده لازم است که خدمات ارائه شده از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد. گرچه کیفیت مطلوب از دیدگاه هر مسافر با مسافر دیگر متفاوت است ولی در مجموع می‌توان یک مفهوم کلی از کیفیت مطلوب را از دیدگاه مسافران تعریف کرد. به عنوان نمونه از دیدگاه برخی از شهروندان کیفیت عمدتا می‌تواند به مفهوم راحتی سفر باشد درحالی که برای برخی دیگر به موقع بودن خدمات اهمیت بیشتری داشته باشد و برای برخی دیگر اطلاع از اینکه چه موقع و در چه مکانی می‌توانند به نخستین اتوبوس دسترسی داشته باشند اهمیت دارد. بنابراین می‌توان گفت علاوه بر اینکه مدیران سیستم برای مدیریت موثر بر ناوگان اتوبوسرانی نیازمند اطلاعات از نحوه عملکرد هستند، مشتریان سیستم نیز به اطلاعات به عنوان یک عنصر کیفیتی می‌نگرند.
در مجموع باید گفت آنجا که اطلاعات می‌تواند به افراد قدرت تصمیم‌گیری صحیح بدهد در نتیجه اطلاع‌رسانی به شهروندان در سیستم‌های حمل و نقل شهری از اهمیت بسزایی برخوردار است.
