نفت شیل؛ گرفتار مشکل‌پسندی آسیایی‌ها

گروه انرژی  مهدی نیکوئی

زمانی که صحبت از قیمت نفت خام می‌شود، برخی تصور می‌کنند که از کالای واحد و مشخصی صحبت می‌شود که تفاوتی در محموله‌های مختلف آن نیست. در حالی که نفت باتوجه به محل استخراج آن، کیفیت و ویژگی‌های بسیار متفاوتی دارد. چگالی، فراریت، سمی بودن، یکنواختی، میزان سولفور نفت و چند عامل دیگر هستند که تفاوت بین نفت‌خام‌های مختلف را رقم می‌زنند. با این حال، معمولا چگالی و میزان سولفور نفت، اهمیت بیشتری نسبت به بقیه عوامل پیدا کرده و براساس آنهاست که نفت به دسته‌های «سبک» و «سنگین» و «ترش» و «شیرین» تقسیم می‌شود. نفت سبک، چگالی کمتری دارد و نفت شیرین هم میزان سولفورش پایین است. هر قدر که یک گرید نفت خام، سبک‌تر و شیرین‌تر باشد، پالایش آن راحت‌تر است و کیفیت بنزین و سایر محصولات تولیدی آن هم بالاتر خواهد بود. بنابراین نفت خام‌های سبک و شیرین (مانند نفت مالزی، الجزایر، وست‌تگزاس اینترمدییت و برنت) طرفداران بیشتری دارد. اما این ویژگی‌ها در شرایط عادی بازار دیده می‌شود.

در چند ماه گذشته، تغییراتی که در بازارهای جهانی نفت اتفاق افتاده، باعث شده تا روندهای جدیدی در بین خریداران نفتی مشاهده کنیم. تفاوت قابل‌توجه قیمت نفت‌های ترش و شیرین برخی مشتریان را ترغیب کرده تا از گریدهای ترش‌تر خریداری کنند. در طرف دیگر، افزایش تولید شیل امریکا، با اقبال مشتریان مواجه نشده و خریداران به‌تازگی از آن رویگردان شده‌اند. بلومبرگ، در گزارشی به تشریح دلایل کم‌اقبالی مشتریان به نفت شیلی امریکا پرداخته است.

براساس این گزارش، پالایشگاه‌های آسیایی متوجه شده‌اند که کیفیت محموله‌های نفت خام خریداری شده آنها از امریکا تفاوت بسیاری با هم دارند و این مساله منجر به نوسان نوع سوخت تولیدی‌شان می‌شود.

تلاش تولیدکنندگان سنتی بازار نفت مانند عربستان‌سعودی، برای از بین بردن وضعیت اشباع، شرایط را (در ظاهر) به نفع شیل امریکا تغییر داد. قیمت بالاتر نفت خام، باعث شده تا تولیدات شیل روند صعودی را در پیش بگیرد و همزمان، ممنوعیت صادرات نفت خام امریکا از بین برود. تمام این عوامل باعث شده‌اند تا بخشی از سهم بازارهای آسیایی که پیش از این دراختیار تولیدکنندگان اوپک بود، به‌تدریج دراختیار تولیدکنندگان نفت شیل امریکا قرار بگیرد.

اما در شرایطی که تعداد محموله‌های نفت خام سواحل خلیج مکزیک به سمت آسیا افزایش می‌یابد، پالایشگاه‌های قاره کهن تمایل کمتری به خرید نفت امریکایی دارند و بیشتر به‌دنبال محموله‌هایی هستند که مشخصات شیمیایی باثباتی داشته باشند.

دلیل این گرایش آسیایی‌ها، این است که برخی نفت‌ها مانند ایگل فورد، ترکیبی از نفت استخراجی از چاه‌هایی است که در جنوب تگزاس قرار گرفته و فاصله بسیاری از هم دارند. مساحت منطقه‌یی که چاه‌های سازنده این گرید نفتی در آن قرار گرفته‌اند، 65برابر شهر نیویورک است. نفت خام تولیدی خاورمیانه، آفریقا و حتی خلیج مکزیک، از مجموعه متمرکزتری از میادین نفتی حاصل می‌شود و از این رو، خصوصیات شیمیایی باثبات‌تری دارد. در پی این وضعیت، خریداران بیش از پیش به سمت گریدهای نفتی متداول امریکا مانند مارز و پاسیدان متمایل می‌شوند یا دست‌کم به‌دنبال آن دسته از تولیدات شیل هستند که از میادین مشخصی پمپ شده باشند.

توشار تارون بانسال یکی از مشاوران موسسه مک‌کینزی انرژی اینسایتز، می‌گوید: «میزان جریان نفت خام امریکا به سمت آسیا، ثابت می‌ماند، اما خریداران آسیایی به‌تدریج این موضوع را می‌آموزند که تمام گریدهای نفتی امریکا به یک اندازه مطلوب نیستند. آنها (خریداران) به وضعیت گریدهایی مانند ایگل فورد آگاه هستند و نمی‌توانند مقدار بیشتری از این نفت را خریداری کنند.»

براساس یک نظرسنجی که بلومبرگ از مقامات

 3 پالایشگاه آسیایی خریدار نفت شیل ایگل فورد انجام داده، آنها قصد ندارند مقادیر بیشتری از این گرید نفتی خریداری کنند. دلیل آنها، نگرانی از یکنواخت نبودن کیفیت نفت است. به گفته آنها، از هر 3 محموله نفت خام ایگل فورد، پالایش 2 محموله (500 هزار تا یک‌میلیون بشکه‌)، منجر به تولید مقادیر بیش از انتظاری میعانات سبک (مانند نفت گاز و نفتا) می‌شود.

شرکت‌ها به‌طور معمول، سبدی از نفت خام‌های متفاوت را برای پالایش انتخاب می‌کنند. اما این انتخاب براساس مشخصات شیمیایی است و هدف، آن است تا مقادیر بیشتری از سوخت‌های با تقاضای بالا تولید شوند. زمانی که کیفیت نفت خام، یکنواخت نباشد، تولیدکنندگان مقدار کمتری از نفتی را تولید خواهند کرد که موردنیاز پالایشگاه‌هاست و بسیاری از تولیدات آنها را هم پالایشگاه‌ها نمی‌خواهند.

 جریان‌های متفاوت

براساس گفته پالایشگاه‌ها و 2 فروشنده نفت خام امریکایی به آسیا، نوسان مشخصات گریدهایی مانند ایگل فورد و دامستیک سوئیت کرود بسیار شدید است. دلیل این نوسان شدید، آن است که نفت خام‌های مختلفی در تانکرهای مراکز ذخیره‌سازی (مانند مرکز واقع در اوکلاهما) با هم مخلوط می‌شوند.

ویرندرا چاووهان تحلیلگر و مشاور صنعتی موسسه انرژی اسپکتز، می‌گوید: «برخلاف نفت خام‌های خاورمیانه یا آفریقای‌غربی (که عموما از یک ذخیره واحد و باثبات استخراج می‌شوند)، نفت خام‌های شیل از لایه‌ها و گاهی قسمت‌های مختلفی از یک ذخیره نفتی به دست می‌آیند و به همین دلیل، ویژگی‌های زمین‌شناسانه آنها با یکدیگر تفاوت دارد.»

ایگل فورد، ترکیبی از نفت و نفت خام بسیار سبکی (موسوم به میعان) است که از هزاران چاه واقع در حد فاصل تگزاس تا مکزیک پمپ می‌شود. چگالی این گرید نفتی (براساس شاخص چگالی موسسه نفت امریکا) بین 45 تا 60 درجه در نوسان است. دامستیک سوئیت کرود (یا DSW) نیز از چاه‌های نفت متداول و غیرمتداول در امریکا و کانادا به دست می‌آید و شاخص چگالی آن بین 37 تا 42 است.

 کمربندهای ایمن‌تر

در آفریقای‌غربی، نفت خام کوا ایبوی نیجریه از میادینی استخراج می‌شود که 20 تا 40 مایل با ساحل فاصله دارند. این نفت به‌طور مستقیم و با لوله‌های زیردریایی به یک پایانه صادراتی ارسال می‌شود. در خاورمیانه، نفت خام آپر ذکوم ابوظبی از 3 میدان در جزیره زیرکو استخراج می‌شود و به صادرات اختصاص می‌یابد.

پالایشگاه‌ها امروزه تلاش می‌کنند تا نفت خام امریکایی حاصل از منابع متداول در خلیج مکزیک را خریداری کرده یا دست‌کم از نفت شیلی که از مناطق خاص و مشخصی به دست آمده‌اند، استفاده کنند. برخی خریداران نیز، مانند شرکت دولتی تایوان با نام سی‌پی‌سی ترجیح می‌دهند نفت خام دبلیو‌تی‌آی میدلند را خریداری کنند. این گرید، ترکیبی از نفت شیل حاصل از ذخیره پرمیان باسین است که برای صادرات، مستقیما و از طریق خط لوله بریج‌تکس به هوستون فرستاده می‌شود.

این شرکت در جدیدترین اقدام خود، 4 میلیون بشکه از این گرید را در یک معامله، خرید کرد. نخستین محموله خریداری شده سی‌پی‌سی از این گرید، در ماه مه ‌صورت گرفته بود. کشورهای آسیایی دیگری نیز هستند که به دبلیوتی‌آی میدلند علاقه‌مند شده‌اند. واردات ماه اکتبر کره‌جنوبی از این گرید نسبت به ماه پیش از آن، دو برابر شده و شرکت بهارات پترولیوم هند نیز به‌تازگی از این نفت خریداری کرده است.

 مکزیک کمک می‌کند

یکی از اقدامات جدید پالایشگاه‌های آسیایی، مخلوط کردن مقادیر کمی از نفت شیل امریکا با گریدهای شناخته‌شده‌تر مکزیک در کشتی‌های بزرگ است تا به این صورت هم ریسک‌های کیفیت کاهش یابد و هم هزینه‌های حمل. مقدار محموله‌هایی که ترکیبی از نفت خام امریکا و مکزیک بوده‌اند در یک سال گذشته، بیش از 5 برابر شده و به رقم 11.8 میلیون بشکه در روز تا انتهای نوامبر رسیده است. این رقم در سال 2016، تنها 2.1 میلیون بشکه بود.

براساس گزارش چن بو مدیرعامل یونیپک چین، از ژانویه تا سپتامبر سال جاری، روزانه 350 هزار بشکه نفت خام از امریکا به سمت آسیا روانه شده است. چین که فرآیندهای تجاری شرکت یونیپک را در کنترل دارد، می‌گوید که در این دوره، آسیا بزرگ‌ترین مقصد نفت خام امریکا بوده و 37درصد از صادرات این کشور را به خود اختصاص داده است.

 جذابیت نفت ترش برای اندونزی

 از سوی دیگر افزایش اخیر قیمت نفت، از جذابیت برنت برای خریداران بین‌المللی کاسته و سبب شده پالایشگاه‌های اندونزی تغییراتی را صورت دهند که فرآوری گریدهای ترش ارزان‌تر را برای آنها امکان‌پذیر می‌کند. براساس گزارش اویل پرایس، اکثر پالایشگاه‌های اندونزی که بیش از 1.6میلیون بشکه در روز نفت مصرف می‌کنند، برای فرآوری گریدهای شیرین سبک مجهز شده‌اند اما اکنون که فشار قیمت وجود دارد، این تاسیسات به تغییراتی نیاز دارند تا به آنها امکان دهد از اختلاف قیمت میان برنت که گریدهای شیرین بر مبنای آن قیمت‌گذاری می‌شوند و انواع ارزان‌تر سود ببرند.