پهنه‌های پرخطر تهران شناسایی شد
طول گسل‌ها در محدوده فرونشست حدود ۱۶۵ کیلومتر برآورد شده است
گروه راه و شهرسازی
داستان فروریزش زمین زیرپای تهرانی‌ها از وقوع حادثه در خیابان پیامبر تهران در کانون توجه مردم و مسوولان قرار گرفت و با فروریزش زمین در بازار تهران و میدان معلم یافت‌آباد در سال گذشته ادامه یافت. اما این انتهای ماجرا نبود و بعد از این فروریزش‌ها، چندین فروریزش دیگر هم پایتخت‌نشینان را غافلگیر کرد. براساس نتیجه مطالعات و تحقیقات انجام شده، شهر تهران علاوه بر فروریزش در معرض فرونشست هم قرار دارد و زمین در برخی مناطق این شهر سالانه 36سانتی‌متر، در خود فرو می‌رود. در این میان، احتمال وقوع خطر براثر فرونشست زمین در مناطق 16، 17، 18، 19 و20 تهران جدی است، چون فرونشست زمین ریسک تخریب تاسیسات زیربنایی و همچنین فرونشست در شبکه گاز را افزایش می‌دهد. ضمن اینکه پل‌ها، ساختمان‌ها و جاده‌های ساخته شده در زمین‌های نشست کرده هم ایمن نیستند و مشاهدات میدانی محققان نشان می‌دهد که بسیاری از پل‌های جنوب تهران دچار شکست شده و جاده‌های این منطقه هم ترک برداشته‌اند.
شناسایی پهنه‌های پرخطر
البته سال گذشته سازمان مدیریت بحران شهر تهران اعلام کرد که کارگروهی مربوط به فرونشست پایتخت در این سازمان تشکیل شده است و 23 اقدام برای جلوگیری از تبعات فرونشست را در دستور کار قرارداده‌اند. اما به نظر می‌رسد پدیده فرونشست تنها با انجام اقداماتی از سوی یک سازمان یا نهاد
قابل مهار نیست و نیاز به همکاری سازمان‌ها و نهادهای مختلفی دارد که وزارت راه و شهرسازی در این زمینه می‌تواند نقش پررنگی ایفا کند. شناسایی پهنه‌های پرخطر فرونشست در تهران و سایر شهرها از اقداماتی است که به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی در همین راستا انجام شده است.
محمد سعید ایزدی می‌گوید: تهیه نقشه پهنه‌های پرخطر فرونشست در تهران، البرز، اصفهان، شیراز و تبریز در دستور کار شورای عالی شهرسازی است.
به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، ایزدی می‌افزاید: پهنه‌های پرخطر شهر تهران شناسایی شده و یکی از امن‌ترین مناطق تهران بازار و محلات اطراف آن است و این درحالی است که تهران در دهه‌های گذشته در مناطق پرخطر گسترش یافته است.
120 کیلومتر راه‌آهن در زون فرونشست
باتوجه به اینکه مناطق جنوبی تهران، مناطق پرخطر در پدیده فروریزش هستند، وضعیت این مناطق باید در دوره‌های کوتاه‌مدت بررسی شود. در همین رابطه، رییس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، آخرین وضعیت فرونشست جنوب تهران و حفر چاه‌های غیرمجاز را در آن منطقه، تشریح می‌کند و می‌گوید: براساس اطلاعات به دست آمده، طول خط راه‌آهن قرار گرفته در زون فرونشست حدود ۱۲۰ کیلومتر است که ۲۵ کیلومتر از خطوط مترو در همین زون واقع شده است.
علی بیت‌اللهی با هشدار نسبت به وضعیت فرونشست زمین می‌افزاید: محدوده رویداد فرونشست، جنوب شهر تهران و گستره‌های جنوبی و جنوب‌غرب آن را تا اراضی پایین‌دست ورامین و پیشوا تهدید می‌کند و زون فرونشست در جنوب شهر تهران علاوه بر مناطق شهری تهران، نسیم‌شهر، صباشهر، اسلامشهر، باقرآباد، کهریزک، چهاردانگه و نصیرآباد را هم دربر می‌گیرد.
رییس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه می‌دهد: قسمتی از راه‌آهن تهران-جنوب و تهران-تبریز در این محدوده قرار دارد، آزادراه امتداد کمربندى تهران (آزادگان)، جاده قدیم کرج، اتوبان تهران-ساوه و جاده قدیم ساوه و جاده احمدآباد مستوفی، بلوار رسول‌اکرم، بلوار غدیر و جاده شهریار و بزرگراه کمربندی دوم تهران از بزرگراه‌ها و جاده‌های مهمی است که در این محدوده واقع شده است.
همچنین بیت‌اللهی می‌افزاید: وجود پالایشگاه نفت تهران و کارخانه‌های بسیاری نظیر ایران‌خودرو دیزل، سایپا و شیرپاستوریزه تهران، و شهرک‌های صنعتی متعدد این منطقه (جنوب تهران) را بسیار بااهمیت کرده است.
این محقق و استاد دانشگاه ایجاد چاه‌های آب را در جنوب تهران، از دیگر چالش‌های آن منطقه عنوان می‌کند و می‌گوید: وجود دشت‌های متعدد در جنوب‌غرب، جنوب و جنوب‌شرق تهران از یک طرف و نیمه خشک بودن این گستره از طرف دیگر و تمرکز جمعیتی در این منطقه، احتمال حفر چاه‌های متعدد را متصور می‌سازد، این واقعیتی است که از توزیع چاه‌های منطقه به وضوح می‌توان به دست آورد.
تشدید حفر چاه‌های غیرمجاز
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که سالانه دو متر از سطح آب‌های زیرزمینی نزدیک به 60 دشت اصلی در مرکز ایران افت می‌کند و در این میان، وجود چاه‌های غیرمجاز در کنار استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، این بحران را تشدید کرده است، البته حفر چاه‌های غیرمجاز و استفاده بی‌برنامه از آب‌های زیرزمینی موضوعی است که در پایتخت هم مشاهده می‌شود و بیت‌اللهی هم به آن اشاره می‌کند. او با ارائه آمار از وضعیت چاه‌های آب در جنوب تهران، از توزیع گسترده آنها در آن منطقه خبر می‌دهد و می‌افزاید: براساس آمار رسمی تا سال ۱۳۹۱ حدود ۵۰هزار حلقه چاه در استان تهران وجود داشت که از فیروزکوه در شرق استان تا اخترآباد در غرب و از چرمشهر تا فشم توزیع شده‌اند.
این مقام مسوول اضافه می‌کند: علاوه بر این تعدادی از چاه‌های موجود، چاه‌های غیرمجازی هم وجود دارند که بدون پروانه حفر شده‌اند، تعداد دقیق آنها معلوم نیست که به‌دلیل عدم وجود کنترل بدون کارشناسی، اقدام به استخراج آب زیرزمینی می‌کنند و به‌دلیل سرعت پمپ در برخی موارد موجب ماسه‌دهی چاه‌ها و تشکیل حفرات ریز و درشت در آبرفت می‌شوند که مهاجرت این حفرات به سطح زمین سبب تشکیل فروچال را فراهم می‌کند.
رییس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید: آمار صدور پروانه چاه‌های آب نشان می‌دهد که حفر چاه‌های غیرمجاز در سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳ شتاب بیشتری گرفت و تنها ۱۰درصد از چاه‌های موجود، سال صدور پروانه معینی دارند.
بیت‌اللهی نتایج بررسی‌های مرکز تحقیقات راه را درباره فرونشست جنوب تهران در ۱۱ محور اعلام می‌کند و می‌گوید: اتوبان‌های بین شهری هم در محدوده فرونشست گستردگی طویلی دارند که جمع طول آنها حدود ۲۰۰ کیلومتر است ضمن اینکه راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی هم جمعا طولی در حدود ۲۳۰۰ کیلومتر را در محدود فرونشست دارند.
به گفته او، حدود ۲۱ دهنه پل در منطقه فرونشست قرار گرفته که به‌عنوان نقاط مهم ارتباطی مسیرها به هم تلقی می‌شود و برخی از این پل‌ها در منطقه فرونشست دچار ترک و شکاف
بر اثر فرونشست شده‌اند.
رییس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به اینکه فرودگاه مهرآباد در جوار زون فرونشست قرار دارد، ادامه می‌دهد: قرارگیری این فرودگاه در حاشیه اراضی و زون فرونشست زمین یکی از مهم‌ترین عوامل ریسک فرونشست را در این محدوده به وجود آورده است زیرا امکان پدیداری ترک‌ها و شکاف‌های سطح زمین را در این محدوده فراهم می‌آورد.
8 شهر و 99 آبادی در منطقه فرونشست
اگرچه پیش از این اعلام شده بود که 5 منطقه تهران با پدیده فرونشست دست و پنجه نرم می‌کنند، اما درباره تعداد شهروندانی که جان‌شان با وقوع فرونشست و تبعات آن تهدید می‌شود، مطلبی منتشر نشده بود. باتوجه به گفته‌های بیت‌اللهی، مشخص می‌شود که حدود 2 میلیون نفر در خطر هستند، او در این زمینه اظهار می‌کند: در پهنه فرونشست تعیین شده براساس مطالعات تصویربرداری راداری،
۵ منطقه شهری تهران، ۸ شهر و ۹۹ آبادی واقع شده‌اند و جمعیت شهری تهران که روی زون فرونشست و حواشی آن زندگی می‌کنند، یک‌میلیون و ۲۶۴ هزار و ۳۸۲ نفر و جمعیت غیرشهر آن
۵۸۲ هزار و ۸۸۲ نفر هستند، بدین ترتیب جمعیت کل براساس اطلاعات مرکز آمار که در زون فرونشست ساکن هستند، حدود یک‌میلیون و
۷۹۳ هزار و ۲۶۴ نفر خواهد بود.
این مقام مسوول ادامه می‌دهد: براساس آمار و اطلاعات موجود، تعداد ساختمان‌های شهر تهران که در زون فرونشست واقعند، ۲۵۱ هزار و 480 دستگاه است. مراکز آموزشی شهر تهران هم ۲۸۸ و تعداد بیمارستان و مراکز بهداشتی شهر تهران که در محدوده فرونشست واقع شده‌اند، ۵۷ عدد است و در محدوده فرونشست کارگاه‌های تولید یا حاوی مواد خطرزا حدود ۶۶ کارگاه موجود هستند.
بیت‌اللهی بیان می‌کند: دو انبار مواد نفتی و سوختی و حدود ۴۴ جایگاه پمپ بنزین و ۱۵ جایگاه پمپ گاز در زون فرونشست واقع شده‌اند، علاوه بر اینکه در زون فرونشست حدود ۷ ایستگاه گاز قرار دارد و طول لوله نفت براساس داده‌های موجود ۳۰ کیلومتر، خطوط فشار قوی بیش از ۷۰ کیلومتر و خطوط اصلی گاز دارای طولی بیش از ۲۰۰ کیلومتر هستند.
او اضافه می‌کند: تعدادی از گسل‌های لرزه‌زای منطقه هم در زون فرونشست قرار دارد و طول گسل‌های موجود در محدوده فرونشست حدود ۱۶۵کیلومتر برآورد شده است. قسمت عمده‌یی از بافت فرسوده شهر تهران نیز در زون فرونشست قرار گرفته است.
