اوج و فرود مادر صنعت هوانوردی
گروه راه و شهرسازی
شرکت هواپیمایی ایران ایر به عنوان بزرگ‌ترین ایرلاین کشور و حامل پرچم جمهوری اسلامی ایران، سهم بزرگی از ناوگان هوایی کشورمان را به خود اختصاص داده است اما طی سال‌های اخیر با مشکلات ساختاری و مدیریتی بسیاری مواجه بوده است و چشم‌انداز تصمیم‌گیری‌های کنونی آن هم نشان می‌دهد که با وجود وعده‌های مسوولان وزارت راه و شهرسازی برای بهبود شرایط آن، برنامه خاصی برای تغییر جایگاه این ایرلاین در نظر گرفته نشده است.
در این میان کارشناسان صنعت هوانوردی معتقدند که سیاست‌های غلط مدیریتی در خرید ناوگان و توسعه شرکت به خدمت گرفتن نیروی انسانی مازاد، مشکلات خصوصی‌سازی و کارشناسی نشدن تخصیص بودجه همچنین نادیده گرفتن امتیازات ویژه هواپیمایی حامل پرچم، مادر صنعت هوانوردی ایران را زمینگر کرده است.
اهمیت حضور فعال هما در صنعت هوانوردی و بازگشت این ایرلاین دولتی به جایگاه گذشته‌اش و ایفای نقشی پررنگ در حمل و نقل هوایی بهانه‌یی شد تا روزنامه «تعادل» به شرایط کنونی و گذشته این ایرلاین دولتی اشاره کند:
دهه 50 و اوج‌گیری هما
ایران ایر در دهه 40 شمسی با هواپیماهای توربوپراپ(ملخی) پروازهای خود را انجام می‌داد تا اینکه با شروع دهه 50 شمسی و با افزایش قیمت نفت، اوج‌گیری ایران ایر هم آغاز شد و هواپیماهای جت وارد ناوگان این شرکت شدند.
ورود هواپیماهای جت به ناوگان ایران ایر موجب شد تا این شرکت شبکه پروازی خود را گسترش داده و به اکثر پایتخت‌های اروپایی و مقاصد مهم آسیایی خط پروازی مستقیم برقرار کند و حتی با خرید هواپیماهای پهن پیکرو دور برد 747 خط پروازی بدون توقف 12ساعت و 15دقیقه‌یی بین تهران – نیویورک از سوی ایران ایر برقرار شد.
این شرکت پس از وقوع انقلاب و با وجود تحریم‌های سنگین، توانست نام خود را به عنوان نخستین بهره‌بردار هواپیماهای ایرباس در غرب آسیا به ثبت برساند.
شرکت هواپیمایی ایران ایر در آغاز دهه 90میلادی برای پروازهای کوتاه خود اقدام به ورود هواپیمای فوکر 100 کرد که ظرفیت این هواپیماها در حدود 100سرنشین بود، هما همچنین در سال‌های 1993 و 1994 دو فروند هواپیمای ایرباس 300-600 را وارد ناوگان خود کرد تا برای پروازهای دوربرد بین قاره‌یی این شرکت استفاده شوند.
با آغاز سال 2000 روند ورود هواپیماهای جدید به ناوگان هما افزایش یافت و درهمین راستا درتازه‌ترین اقدام، هما درسال گذشته 200فروند هواپیمای نو (100فروند ایرباس، 80 فروند بویینگ و 20فروند ATR) خریداری کرد که تاکنون 11فروند از این هواپیماها به ناوگان این ایرلاین افزوده شده است.
هم‌اکنون و با ورود 11هواپیمای نو، متوسط سن ناوگان هما به 20.1سال رسیده است.
تغییر مدیریت هما
در تیر ماه سال جاری فرهاد پرورش، پس از 8 سال تکیه زدن بر صندلی مدیرعاملی به عنوان نماینده جدید ایران درسازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) جای خود را به فرزانه شرفبافی داد البته تا حدود 4ماه شرفبافی در جایگاه سرپرست ایران ایر فعالیت می‌کرد اما در مهر ماه، در حکمی از سوی وزیر راه و شهرسازی، مدیرعامل ایران ایر شد.
خبرها حاکی از آن است که درزمان تحویل هما به شرفبافی، هما با بدهی نزدیک به 500 میلیارد تومانی مواجه بوده است و حدود 70درصد از ناوگان هوایی این شرکت هم زمینگیر بوده‌اند.
عدم واگذاری به بخش خصوصی
درحالی که براساس اصل۴۴ قانون اساسی باید شرکت ایران‌ایر درسال 93 به بخش خصوصی واگذار شود اما به دلیل ضعف در ساختار مالی آن و با وجود اینکه اقدامات لازم برای فروش این شرکت انجام شد، این ایرلاین در نهایت بدون خریدار باقی ماند.
با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی مصوبه‌یی در آخرین جلسه هیات وزیران در تاریخ 28 اسفند 93 در مورد شرکت هواپیمایی هما به تصویب رسید و در این مصوبه قید شده ایران ایر به دلیل بازسازی ساختاری فعلا از فهرست واگذاری‌ها خارج می‌شود.
با توجه به اینکه فروش هما از سوی بخش خصوصی مورد استقبال قرار نگرفت، وزارت راه و شهرسازی از دولت یک سال فرصت گرفت تا اقدامات لازم در جهت توانمندسازی و رفع مشکلات این ایرلاین بزرگ کشور را انجام دهد.
ایران ایر متعهد شد که در راستای توانمندسازی هما اقداماتی چون نوسازی ناوگان، خرید هواپیماهای جدید و تغییر در اساسنامه و ساختارهای این شرکت را انجام دهد.
مشکلات هما از زبان مسوولان و کارشناسان
رییس سازمان هواپیمایی کشوری در گفت‌وگویی اعلام کرد که کمبود ناوگان مساله اصلی شرکت ایران‌ایر است و با توجه به کمبود ناوگان یا نبود ناوگان مناسب بهره‌وری ایران ایر بسیار پایین است.
کارشناسان معتقدند که ایران‌ایر با زیان انباشته بالایی که مربوط به صندوق بازنشستگی کارکنان این شرکت بوده، مواجه است و همین موضوع پویایی این شرکت را گرفته است بر همین اساس پیشنهاد می‌شود که دولت به این شرکت کمک کند تا صندوق بازنشستگی کارکنانش را مجزا به سازمان‌هایی چون سازمان تامین اجتماعی یا صندوق بازنشستگی کشوری واگذار کند.
