هدف‌گذاری وزارت نیرو برای کاهش ردپای آب و کربن
گروه انرژی مهدی نیکوئی
روز گذشته، سالن اجلاس سران میزبان دوستداران محیط‌زیست از 70 کشور و 5 قاره مختلف بود که باوجود اختلاف زبانی، نژادی، فرهنگی و سیاسی خود گردهم آمده بودند تا دستاوردهای خود در مدیریت آب، خاک، هوا، انرژی، جوانان و پلاستیک را با دیگر فعالان زیست‌محیطی جهان و سیاستمداران به اشتراک بگذارند. همان‌طور که مجید سرایداریان رییس انجمن مدیریت سبز ایران و مسوول برگزاری این اجلاس عنوان کرد «تنها چیزی که باعث پیوند و دور هم آمدن ماست، نگرانی بابت تامین انرژی، آب و غذای انسان‌ها در روزگاری است که محدودیت‌های زیست‌محیطی نادیده گرفته می‌شوند.» اما آنچه در کنار تنوع چهره‌ها به چشم می‌آمد، غیررسمی بودن لباس بسیاری از شرکت‌کنندگان در این اجلاس و همچنین پر بودن سالن در مدت 5 ساعت برگزاری مراسم بود؛ مواردی که شاید حکایت از آن داشت که حاضران اهداف والایی در سر دارند که ظواهر و حتی خستگی‌های آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نشست که با نام «اجلاس جهانی آب» برگزار می‌شد و فعالان اقتصادی و اجتماعی فراوانی را به خود می‌دید، در حالی برای بار دوم در ایران برگزار شد که خشکسالی‌های چند سال اخیر کشور، نگاه مسوولان و فعالان زیست‌محیطی را به تجربه‌های خارجی در مدیریت آب و انرژی جلب کرده و از این نظر اهمیت فراوانی داشت. حضور رضا اردکانیان وزیر نیرو، ابوالفضل رضوی معاون توسعه روستایی رییس‌جمهور، علیرضا دایمی قائم‌مقام وزیر نیرو در امور بین‌الملل، محمد پرورش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران و جمعی دیگر از مدیران ارشد وزارتخانه‌های نیرو و صنعت، معدن و تجارت موید این موضوع بود. از شرکت‌کنندگان برجسته خارجی می‌توان به ولفگانگ نئومان رییس بنیاد جهانی انرژی و مسوول برگزاری سالانه اجلاس جهانی آب اشاره کرد. پیش از این قرار بود که مانکا گاندی و کوفی عنان نیز در این اجلاس حضور به هم برسانند، اما موفق به این امر نشدند و با ارسال پیام‌هایی ویدئویی نظرات خود را با شرکت‌کنندگان در میان گذاشتند. این مراسم، فرصتی بود تا وزیر نیرو و مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در دوران کم‌بارانی‌های زمستانی، درخواست‌های خود را به گوش مردم برسانند؛ درخواست‌هایی که محور آن، «تغییر الگوی زندگی» و «نیاز به کاهش مصرف آب به وسیله مشترکین» بود. مشروح گزارش «تعادل» را در ادامه می‌خوانید.
بنیاد جهانی انرژی که برگزار کننده اجلاس جهانی آب است، 187 کشور عضو دارد و هر سال، مراسم اعطای جایزه به بهترین پروژه‌های انجام شده را در کشور خاصی برگزار می‌کند. امسال، از 130کشوری که طرح‌هایی در حوزه‌های مختلف آب، خاک، هوا، انرژی، جوانان و پلاستیک داشتند، دعوت شده بود که 70 کشور در این رویداد (که بزرگ‌ترین رویداد زیست‌محیطی جهان به شمار می‌رود)، شرکت کردند. علاوه بر آنها، دست‌کم فعالان 10 کشور دیگر نیز از طریق پیام‌های ویدیویی یا ابزارهای دیجیتالی، در این کنفرانس شرکت کردند. در این مراسم که با همکاری انجمن مدیریت سبز ایران و وزارت نیرو برگزار می‌شد، 2 طرح ایرانی نیز توانستند در بین چند طرح برتر جهانی قرار بگیرند. طرح مدیریت جامع آب شرکت ملی مس (در معدن مس سرچشمه) توانست در گروه طرح‌های آب، مقام نخست مشترک با طرحی از سریلانکا را به دست آورد. شرکت ملی مس که در یکی از خشک‌ترین و کم‌آب‌ترین مناطق کشور قرار دارد، در چند سال گذشته و در پی کاهش سطح آب زیرزمینی، طرحی را با مشارکت 4 موسسه تحقیقاتی خارجی شروع کرد تا آب استفاده شده در کارخانه‌های خود را جداسازی کرده و آن را دوباره مورد استفاده قرار دهد. با اتمام طرح جامع آب این شرکت، نه تنها مصرف آب تازه برای هر تن مس تولیدی، نصف خواهد شد، هزینه‌های شرکت ملی مس هم برای تامین آب کاهش قابل‌توجهی خواهد یافت.
در سال 2015 نیز که ایران برای نخستین‌بار میزبان اجلاس جهانی آب شده بود، از بین تمام طرح‌های زیست‌محیطی بررسی شده در سطح کشور، تصفیه خانه فاضلاب تهران به عنوان طرح برتر در این اجلاس انتخاب شده بود که به شکل دیگری، بازچرخانی و استفاده چندباره از آب را امکان‌پذیر می‌ساخت. خروجی آب این تصفیه‌خانه، 8 مترمکعب در ثانیه است که مقدار قابل ملاحظه‌یی است و کمک شایانی به حفظ منابع آبی کشور می‌کند. در این تصفیه‌خانه از زیست توده‌ها و اختلاف‌فشارها نیز برای تولید برق استفاده می‌شود. به این صورت، علاوه بر کاهش اثرات زیست‌محیطی تصفیه‌خانه و کاهش گازهای گلخانه‌یی، برق نزدیک به 300 هزار نفر از شهروندان تهران هم تامین می‌شود. این طرح در سال جاری نیز به دلیل نوآوری و دانش فنی آن (که تنها 2 تا 3 کشور به آن دست یافته‌اند)، در بین طرح‌های حفاظت از هوای ارائه شده به بنیاد جهانی انرژی، «جایزه ویژه» را کسب کرد.
برای این دوره از اجلاس بنیاد جهانی انرژی، 2000 طرح مختلف در سطح جهان به مرکز بنیاد فرستاده شده بودند تا در سطوح منطقه‌یی، ملی و جهانی به آنها جوایزی اعطا شود. در هر کشور، حداکثر به 15طرح جایزه ملی تعلق گرفت و این طرح‌ها به ارزیابی‌های جهانی راه یافتند. از ایران نیز 87 طرح ارائه شده بود که 2 طرح یاد شده، مهم‌ترین جوایز زیست‌محیطی جهان را دریافت کردند. البته پتروشیمی پارس در ادامه طرح‌های زیست‌محیطی خود، حامی مالی جوایز گروه حفاظت از خاک نیز شده بود. انتخاب طرح‌های برتر این دوره به وسیله 20 کارشناس زیست‌محیطی از 5 قاره جهان و براساس معیارهای میزان نوآوری، توجه به مولفه‌های اجتماعی و فرهنگی، نسبت هزینه به منفعت طرح و قابلیت کاربرد آن در کشورها انجام شد.
لزوم تغییر الگوی زندگی
رضا اردکانیان وزیر نیرو در افتتاحیه مراسم اعطای جوایز بنیاد جهانی آب ضمن خیرمقدم به میهمانان خارجی، عنوان کرد: یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی که بشر امروز و وضعیت طبیعی کره خاکی را تهدید می‌کند، تغییرات اقلیمی ناشی از الگوی زندگی است.
وی افزود: این الگو که امکان ادامه حیات برای انسان را زیر سوال برده است، حاصل نوعی الگوی زندگی است که به خصوص پس از انقلاب صنعتی بر جامعه بشری حاکم شده است.
اردکانیان ادامه داد: در جهانی که منابع طبیعی آن محدود است و در بسیاری از موارد پاسخگوی الگوی مصرف اسراف کارانه بشر امروز نیست و در جهانی که مرزهای اکولوژیک آن یکی پس از دیگری درحال فروشکستن است قطعا پرداختن به هر یک از موضوعات آب، خاک، هوا، انرژی، جوانان و پسماند که محورهای اساسی فعالیت‌های بنیاد جهانی انرژی را تشکیل می‌دهند نه تنها مفید بلکه ضروری است.
وزیر نیرو اضافه کرد: موارد دیگری چون فقر و نابرابری، ایمنی، بهداشت و سلامت، غذا، تغییر اقلیم، رشد جمعیت، چالش‌های اجتماعی- اقتصادی و صلح و امنیت جهانی نیز در پایداری توسعه کشورها و تاب‌آوری جامعه جهانی نقشی کلیدی دارند.
وی با اشاره به اینکه بیشتر مولفه‌های هدف‌گذاری شده توسط بنیاد جهانی انرژی بر یکدیگر تاثیرات متقابل دارند، گفت: شناسایی این همبست‌‌ها و تاکید بر استفاده از هم‌افزایی‌های مثبت و اجتناب از هم‌افزایی‌های منفی یکی از راهبردهای کلیدی تدوین برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌ها و توفیق در رسیدن به اهدافی است که امروزه سازمان‌های بزرگ بین‌المللی، بسیاری از کشورها، بنگاه‌های خصوصی و سازمان‌های مردم نهادی چون بنیاد جهانی انرژی به آن پرداخته‌اند. اردکانیان افزود: وزارت نیروی ایران به عنوان یک سازمان دولتی که تامین‌کننده خدمات مرتبط با برق و انرژی و آب و فاضلاب برای جمعیت بیش از 80 میلیونی جمهوری اسلامی ایران و برخی از کشورهای همسایه است در جایگاه وظایف حاکمیتی خود بر پایداری در برنامه‌های توسعه و ارتباط تنگاتنگ همه ابعاد آن با دو مولفه آب و انرژی معتقد و واقف است. وی تشریح کرد: در واقع دسترسی پایدار به آب با کیفیت و خدمات بهداشتی مرتبط با آب همچنین دسترسی به انرژی پایدار برای همگان بر عهده وزارت نیرو است. به گفته وی، تحقق این اهداف ارتباط مستقیمی با تغییر الگوی زندگی و مصرف ما در سطوح فردی، سازمانی، ملی و بین‌المللی دارد.
وزیر نیرو اظهار کرد: دقیقا در همین راستاست که وزارت نیرو با همکاری بنیاد جهانی انرژی پروژه داوطلبانه‌یی را برای الگوسازی در سطح جامعه با 2موضوع محاسبه، پایش و کاهش ردپای آب و کربن در ساختمان ستادی وزارت نیرو آغاز کرده است.
به گفته اردکانیان، بررسی‌های اولیه نشانگر آن است که در میان‌مدت امکان کاهش 32درصدی ردپای آب (ازجمله آب مجازی) و کاهش 37درصدی ردپای انرژی در این ستاد وجود دارد.
اردکانیان ادامه داد: وزارت نیرو با اجرای طرح‌هایی در سطح ملی، پروژه‌های افزایش بهره‌وری انرژی را در سطوح بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی برق در دست اجرا دارد که در هر بخش در چارچوب اهداف ملی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌یی در راستای مقابله با آثار تغییر اقلیم همچنین سازگاری با آن اهداف مشخصی را برنامه‌ریزی کرده و درحال اجرای آنهاست.
وی افزود: در بخش آب نیز در راستای کاهش تنش‌های ناشی از ازدیاد جمعیت و تغییر اقلیم نه تنها برنامه‌های جلوگیری از هدررفت آب و افزایش بهره‌وری در مصرف آن را دنبال می‌کند بلکه اجرای پروژه‌هایی که در آن استفاده از هم‌افزایی‌های مثبت در همبست‌های آب، انرژی و محیط زیست تقویت می‌شود را نیز اکیدا مد نظر دارد.
به گفته وی، نمونه‌یی از این فعالیت‌ها پروژه شرکت آب و فاضلاب استان تهران از زیرمجموعه‌های وزارت نیرو است که جایزه جهانی بنیاد جهانی انرژی را در دی ماه 1394(ژانویه 2016) به خود اختصاص داد.
امید آبفا به کاهش مصرف آب
محمد پرورش، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران روز گذشته و در حاشیه مراسم اعطای جوایز طرح‌های زیست‌محیطی جهان در جمع خبرنگاران بیان کرد: مجوزهای قانونی که مجموعه آب و فاضلاب براساس آن بتواند به طور مستقیم با مشترکان پرمصرف برخورد کند تاکنون تدوین نشده است. وی افزود: در سال ٩٣ که با مشکل کم آبی مواجه بودیم، گردش میزان مصرف مشترکان را ثبت و ضبط کردیم و در اختیار دبیرخانه شورای تامین استان تهران قرار دادیم و آنها مجوز قطع موردی را صادر کردند. وی ادامه داد: امیدواریم با اطلاع‌رسانی و بدون نگران کردن مردم، مشترکان مصرف خود را مدیریت کنند. با این حال اگر قرار باشد یک مشترک آب را بی‌منطق مصرف کند مانند سال ٩٣ ورود پیدا می‌کنیم و قطع‌های موقت را خواهیم داشت.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران افزود: اکنون قطع کردن موقت آب در دستور کار نیست و امیدواریم مصارف توسط مشترکان مدیریت شود. وی در ارتباط خشک و کم بارش بودن امسال و برنامه مجموعه آب و فاضلاب برای تامین آب شرب مورد نیاز اظهار کرد: ما وظیفه داریم خدماتمان را با کمیت و کیفیت مناسب به مشترکان ارائه کنیم. پرورش ادامه داد: به این منظور با شرکت آب منطقه‌یی تهران 3 سناریو سبز، زرد و قرمز را برای شرایط مختلف تدوین کرده‌ایم. وی افزود: بنا نیست در مرحله اول محدودیتی برای مشترکان خانگی اعمال کنیم؛ در سال ٩٣ خدمات آبرسانی را به گونه‌یی ارائه کردیم که مشترکان خانگی متوجه محدودیت‌ها نشدند. وی اظهار امیدواری کرد که با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی، سال نرمالی را از نظر بارندگی داشته باشیم. پرورش در این ارتباط افزود: اگرچه تا امروز پیش‌بینی‌ها عملا اتفاق نیفتاده است اما امیدواریم در بهمن و اسفند این وضعیت جبران شود.
