پیشنهاد تشکیل کمیته مدیریت ریسک ملی

گروه بانک وبیمه  احسان شمشیری

در سالگرد واقعه دلخراش و فراموش‌نشدنی ساختمان پلاسکو به عنوان نماد نخستین بلند مرتبه‌سازی و ساختمان تجاری شهری ایران، شاهد حادثه کشتی‌ نفتکش سانچی بودیم و در هر دو مورد باید یاد آتش‌نشانان و ملوانان ایرانی را در خاطر تاریخ بسپاریم اما بلافاصله باید تدبیرهایی اندیشیده شود که در صورت تکرار چنین حوادثی در کشور پر حادثه ایران، چگونه می‌توان به ابعاد حادثه، پیشگیری‌ها، پوشش بیمه‌یی و خسارت‌ها، حمایت از خانواده‌ها و... پرداخت ودر چنین شرایطی این پرسش همیشه مطرح است که چگونه می‌توان از حادثه پیشگیری کرد به چه دانش و اطلاعات و آگاهی‌هایی نیاز داریم، چه باید کرد و چگونه می‌توان خسارت را کاهش داد و باید از چه نوع پوشش‌های بیمه‌یی برخوردار بود تا خسارت کمتر شود به گزارش تعادل، بررسی تجربه حوادث و وقایع فاجعه‌بار اخیر و عدم مدیریت سریع و صحیح و دست‌پاچگی نهادها و سازمان‌های متولی در امداد رسانی و گزارش دهی همزمان ضرورت تشکیل کمیته مدیریت ریسک ملی آن هم به صورت دایمی و متشکل از همه نهادهای کشوری از سه قوه و مراکز نظامی، بیمه‌ها، رسانه‌ها و NGO‌ها بیش از گذشته ضروری به نظر می‌رسد.

تجربه گذشته و فعلی جوامع بشری نشان داده که حادثه همیشه در کمین است و بعلل مختلف پتانسیل وقوع مخاطرات همیشه وجود دارد. اعلام همدردی و برگزاری نشست‌ها و بررسی علل و چرایی وقوع این حوادث و برخورد اداری و قضایی با مقصرین حوادث همه و همه اقداماتی مناسب هستند اما هرگز این قبیل اقدامات کافی و نهایی نیستند بلکه فراتر از اینگونه اقدامات و برخوردها، ضرورت برنامه‌ریزی و سازماندهی و کنترل این مخاطرات با تشکیل، کمیته مدیریت ریسک ملی، به عنوان سیستمی که به‌طور مستمر در زمینه پیشگیری و ترویج ایمنی در جامعه برای مقابله با انواع مخاطرات فیزیکی و غیر فیزیکی فعالیت کند و در حوزه ترویج و آموزش اصول ایمنی و بهداشت عمومی در تمامی شاخه‌های خطرزا و زیان‌آور عموم مسوولان و مردم را آموزش دهند.

در این برهه زمانی برای جلوگیری از حوادث زیان بار و پیشرفت و توسعه اقتصادی ایران وجود یک کمیته مدیریت ریسک ملی برای کاهش و حذف ریسک‌های مشهود و نامشهود و همچنین پوشش بیمه‌یی مناسب و پیشگیری آگاهانه، نه تنها ضروری است بلکه بدون وجود چنین برنامه‌های مدیریتی هرگز نمی‌توان سطح ایمنی و مقابله با انواع مخاطرات را به حد استانداردهای قابل قبول جهانی و منطقی رسانید. امیدواریم روزی در کشورمان شاهد این باشیم که هیچ کس از اصول عمومی ایمنی بدون اطلاع نباشد. سانحه پلاسکو حرف و حدیث‌های زیادی از زوایای مختلف در سطح جامعه ایجاد کرد و جا داشت ده‌ها نشست و جلسه آموزشی و تحلیلی پیرامون این حادثه و حوادث احتمالی مشابه بعدی برگزار شود اما همچون سبک و سیاق منش و رفتار سنتی ما ایرانی‌ها که در برخورد با انواع حوادث همیشه داریم همینکه آب از آسیاب افتاد همه موضوع را به باد فراموشی سپردیم. انگار همه یادمان رفت که در این حادثه قابل پیشگیری چندین نفر از بهترین فرزندان ایران زمین فقط و فقط به خاطر عدم رعایت اصول ایمنی جان عزیزشان فدا شد و ده‌ها خانواده عزادار شدند و فرزندانی که از زیر سایه مهر و عطوفت پدری برای همیشه محروم شدند و تا پایان عمر فقط خاطرات خود را با عکس پدران خویش باید مرور نمایند

کارشناسان در این رابطه معتقدند این موضوع تنها می‌تواند با گسترش چتر بیمه و حضور کارشناسان و ارزیابان بیمه‌یی و با بهره‌گیری از دانش و تجربه آنها به کاهش تلفات و حوادث منجر شود تا اگر نقصی وجود دارد به موقع رفع شود. اما باز این سوال اساسی در ذهن متواتر است که نقش صنعت بیمه در زمان بروز حوادث فاجعه‌آمیز چیست و آیا این نقش فقط محدود به وظیفه ذاتی‌اش در جبران خسارات آن هم از نوع بده و بستان مالی است؟ یا باید به شرکت‌های بیمه به عنوان مجموعه‌هایی که دارای مسوولیت اجتماعی در کنار مسوولیت مالی هستند، بنگریم و اینکه اولویت در ایفای نقش در حوادث بزرگ و ملی و اجتماعی در گرماگرم حادثه و پس از آن به خصوص در کشوری مثل ایران که فرهنگ تاثر و آسیب‌های آنی و هیجانی در آن قوی است، چیست؟

البته همه مسوولان دولتی، نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهر تهران از محل حادثه بازدید کردند و جلسات مختلفی برگزار شد و همه کسانی که متولی شهر و ایمنی اماکن شهری و کارگاهی بودند از عملکرد خویش در این خصوص و سایر موارد توضیحات مبسوط ارائه دادند و سرانجام موضوع جمع‌بندی شد

همه فراموش کردیم که در ساختمانی که بر خلاف اصول ایمنی بیش از ظرفیت توانایی و استحکامش در آن تعداد بالای نیروی کار و وزن سنگین مواد اولیه و تجهیزات و سرمایه کارآفرینان و تولید ملی مستقر بود و از ساختمان به‌طور همزمان به عنوان فروشگاه، کارگاه انبار مواد اولیه و کالاهای آماده برای فروش و حتی مکان استراحت شیفتی کارگران استفاده می‌شد حادثه‌یی تلخ اتفاق افتاده که می‌توانست اتفاق نیفتد و یادمان باشد از مطلعین بپرسیم وضعیت فعلی کارفرمایان و صاحبان مشاغل و کارگران شاغل در این ساختمان اکنون در چه شرایطی است و آیا دوباره مشغول به کار شده‌اند و به شرایط و ظرفیت تولید قبل از حادثه برگشته‌اند و وضع مالی و روحیه و انگیزه کاری آنها اکنون در چه وضعی هست؟

 اصولا فلسفه بیمه‌ها مطالعه و کاهش ریسک‌ها با توزیع مجدد درآمد به نفع افرادی است که نمی‌توانند از عهده ریسک‌هایی مانند ناتوانی در تامین مالی خانواده، بیکاری، ازکارافتادگی، حوادث ناشی از کار، فوت، بیماری و بازنشستگی برآیند.

یکی از شاخه‌های اصلی بیمه، بیمه‌های اجتماعی هستند که با هدف ایجاد رفاه نسبی عمومی و برقراری عدالت اجتماعی در بین تمام اقشار جامعه شکل گرفته‌اند و نوعی ضمانت اقتصادی از سوی دولت برای افراد شاغل تحت پوشش به شمار می‌روند. این موضوع شامل همه کسب و کارها می‌شود حتی مشاغلی که به صورت الکترونیکی شکل گرفته است اما ممکن است قوانین پرداخت به بیمه‌های اجتماعی ممکن است با شرایط کسب و کارهای نوین سازگار نباشد. طی سال‌های اخیر، با افزایش شرکت‌های نوپا از لحاظ تعداد و تنوع، سهم این شرکت‌ها در اقتصاد ایران افزایش یافته است. درحالی که شرکت‌های نوپا نسبت به شرکت‌های قدیمی، متفاوت هستند، برای حفظ حقوق کارگران، قوانین بیمه‌یی نیز باید نسبت به شرکت‌های جدید و نوظهور اعمال گردد.

مدیریت ریسک‌، فرایند سنجش یا ارزیابی ریسک و سپس طراحی و اجرای استراتژی‌هایی برای اداره ریسک است که به‌طور کلی ارزیابی ریسک (برآورد میزان زیان احتمالی در صورت انجام فعالیت مورد نظر)، اجتناب از ریسک (متوقف کردن فعالیت مورد نظر برای اجتناب از ریسک، آمادگی برای مواجهه با ریسک از طریق کاهش ریسک یا کنترل زیان حاصل از آن یا برآورد و تامین مالی زیانهای احتمال و انتقال ریسک (تهیه پوشش بیمه‌یی برای ریسک) مراحل مدیریت ریسک محسوب می‌شوند که باید به آنها توجه شود. بیمه یک تکنیک بسیار موثر و حتی راهبردی برای مدیریت ریسک و در نتیجه تامین ایمنی ملی است که با مکانیسم‌های اقتصادی و به‌صورت دورن‌زا به ارتقای ایمنی جامعه و ثبات اقتصادی و اجتماعی کمک می‌کند. بیمه هم در مرحله قبل از وقوع حادثه و هم در حین و هم پس از وقوع حادثه کاربرد وسیعی دارد.

کارکرد بیمه در مواجهه با ریسک‌ در چهار محور کنترل ریسک، صدور بیمه‌نامه و ارزیابی ریسک و پرداخت خسارت و انباشت سرمایه از طریق دریافت حق بیمه و کمک به رشد و شکوفایی اقتصاد طبقه‌بندی می‌شود. اما به‌کارگیری ظرفیت‌های بیمه در امر مواجهه با خطرات و ارتقای ایمنی جامعه الزاماتی دارد که باید رعایت شود. در ابتدا تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که اموال و اشخاص مرتبط به آنان در معرض حوادث بیمه‌پذیر است باید اقدام به اخذ پوشش بیمه‌یی نمایند و فعالان اقتصادی به خرید بیمه‌نامه مسوولیت در برابر کیفیت محصولات و خدماتی که به مردم عرضه می‌کنند موظف شوند و همچنین تشویق به تهیه بیمه‌نامه‌های گروهی که در اینصورت امکان مدیریت ریسک قبل از حادثه و مقاوم‌سازی و ارتقای کیفیت با نظارت بیمه‌ها توجیه اقتصادی یافته و گسترش پیدا خواهد کرد.

همچنین امکان ارزیابی ریسک و تعیین حق بیمه برای شرکت‌های بیمه براساس معیارهای فنی مربوطه برای تفکیک افراد پرریسک و کم‌ریسک، افزایش بنیه مالی شرکت‌های بیمه و ارتقای توانمندی آنها برای مقابله مالی با حوادث محتمل تضمین شود.