تقسیم حوزه آب رنج‌آور بوده است

گروه انرژی  مهدی نیکوئی

هنوز 3 ماه از جلسه رای اعتماد رضا اردکانیان نمی‌گذرد. او که به عنوان وزیر نیروی دولت دوازدهم، یکی از دشوارترین ماموریت‌ها را در غلبه بر بحران آب و برق بر عهده دارد در این 3ماه تلاش کرده تا مسائل پیش روی وزارت نیرو را به صورت بنیادین تشریح کرده و ابتدا بر مهم‌ترین ضعف‌ها انگشت بگذارد. «مصرف بی‌رویه آب و برق»، «همکاری نکردن سازمان‌های مرتبط در مصرف آب» و «غیرواقعی بودن تعرفه‌های قیمتی آب و برق» از مهم‌ترین مشکلاتی بوده که او در این دوره تقریبا 100روزه، بارها و بارها به آنها اشاره کرده است. در این میان اختلاف‌های یک ماه اخیر مجلس شورای اسلامی و دولت احتمال اصلاح تعرفه‌های قیمتی حامل‌های تحت اختیار وزارت نیرو را کم کرده است تا این ‌بار او در نخستین حضور تلویزیونی خود روی «لزوم همکاری تمام سازمان‌های دخیل در بحران آب» به ویژه وزارت جهاد کشاورزی مانور دهد.

اردکانیان برای نخستین‌ بار 29 آذر و در کنفرانس فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف بر لزوم همکاری همه نهادها با وزارت نیرو تاکید کرد. او فقط حدود 50 روز زمان نیاز داشت تا پی ببرد گره کور بحران آب تنها به دستان وزارت نیرو باز نمی‌شود و تمام بخش‌های دولتی و غیردولتی باید در آن مشارکت کنند. به همین دلیل در آن کنفرانس از نیاز به «10سال همکاری ملی برای عبور از بحران آب» سخن گفت. حضور شنبه شب اردکانیان در صدا و سیمای ملی فرصتی برای تاکید او بر این دیدگاه بود. اظهارات اردکانیان در این برنامه نشان داد هر چند او هنوز هم بر مدیریت مصرف در حوزه‌های آب و برق تاکید می‌کند اما مساله همکاری‌های فرابخشی را بسیار مهم‌تر می‌داند و به عبارتی از دیدگاه اردکانیان تنها در صورت همکاری‌های ملی است که می‌توان مصرف آب و برق را مدیریت کرد.

وزیر نیرو در بخشی از سخنان خود در شبکه یک سیما عنوان کرد: ما باید توسعه آب محور را در دستور کار خویش قرار دهیم و سعی کنیم، برنامه‌های توسعه را از این به بعد متناسب با دسترسی به آب اجرا کنیم.

وزیر نیرو ادامه داد: از این به بعد باید موضوع آب را موضوعی عملا میان‌بخشی بدانیم. وزارت نیرو به تنهایی متولی آب نیست بلکه وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت کشور، وزارت بهداشت و اکثر سازمان‌های دولتی دیگر با موضوع آب در ارتباط هستند.

به گزارش پاون، وی در این برنامه تلویزیونی تصریح کرد: بیشترین رنج را از تقسیم کردن موضوع واحد آب برده‌ایم. به همین دلیل طرح‌هایی آماده کرده‌ایم که عملا همکاری نزدیک همه بخش‌ها را در دولت و خارج دولت به مشارکت خواهیم گذاشت.

 لزوم بازگشت به توسعه آب‌ محور

بخشی از اظهارات اردکانیان به تشریح وضعیت اقلیمی ایران و لزوم توجه به موضوع اقلیم در «توسعه» اختصاص داد. رضا اردکانیان در این بخش به این موضوع اشاره کرد که بارش‌های اندک به تاریخ چند دهه اخیر ایران وابسته نیست و ریشه‌های آن را باید در زندگی چند هزار سال پیش نیاکان خود جست‌وجو کنیم. به عقیده وی به همین دلیل نیاز است تا بار دیگر توسعه آب‌محور مورد توجه قرار گرفته و این کالای استراتژیک نقشی مهم‌تر در سیاست‌گذاری‌های امروز ایران پیدا کند.  وی عنوان کرد: مقایسه وضعیت کنونی ما با وضعیت چند سال و چند دهه گذشته نشان می‌دهد، استفاده از کلمه بحران برای توصیف وضعیت کنونی آب در کشور چندان پر بیراه نیست. با این حال باید توجه کرد که از حیث میزان بارش، کشور درحال حاضر چندان با شرایط اقلیمی خود در سال‌های گذشته متفاوت نیست.  وزیر نیرو تصریح کرد: بنابراین لازم است ما به سمت سازگاری با محیط خشک و نیمه خشک خویش حرکت کنیم همچنان که اسلاف ما نیز در 3هزار سال گذشته با حفر قنات این کار را کردند و توانستند بر کمبودهای محیطی از نظر منابع آبی فایق آیند.  وی خاطرنشان کرد: سالانه میزان بارش‌های کشور حدود 1.1میلی‌متر کاهش یافته و این میزان برای تبخیر و تعرق بیشتر بوده به گونه‌یی که متوسط تعرق در کشور سالانه حدود 5.4 میلی‌متر افزایش یافته است.

وزیر نیرو تاکید کرد: پیشنهاد ما این است که به جای تشکیل ستادهای مقابله با بحران آب باید به سمت ستادهای سازگاری با اقلیم حرکت کنیم. اردکانیان گفت: متاسفانه باید پذیرفت که وضعیت کنونی ما در 48سال گذشته از نظر کم آبی بی‌سابقه بوده است اما نباید از نظر دور داشت که اقلیم خشک و نیمه خشک جزو شرایط طبیعی این کشور بوده و هست.

وی خاطرنشان کرد: از اینکه چه مقدار محصول به ازای هر هکتار تولید می‌کنیم باید به این مرحله برسیم که چه مقدار محصول به ازای هر مترمکعب آب تولید می‌کنیم.

 طرح‌های مشترک آبی و کشاورزی

وزیر نیرو در سخنان خود در شبکه یک صدا و سیما که تلاشی برای جلب همکاری و توجه ارگان‌های مختلف در حوزه آب بود برای نخستین ‌بار از توافق‌های اولیه با وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست خبر داد. وی در برنامه تلویزیونی شنبه شب عنوان کرد: از ابتدای مسوولیت بنده در جلساتی که با وزیر جهاد کشاورزی و رییس سازمان محیط زیست داشتیم، بحث‌هایی را برای طرح‌های مشترک شروع کرده‌ایم. با تاکید رییس‌جمهور طرح‌هایی آماده کرده‌ایم تا در خشکسالی سال 96و 97 برخی از آنها را به صورت آزمایشی در کشور اجرا کنیم.

وی افزود: ازجمله این طرح‌ها، طرح معیشت جایگزین در دو حوضه آبریز زاینده‌رود و دریاچه ارومیه برای کاهش مصرف آب است. همچنین در استان کرمان با توجه به فعالیت خوب طرح همیاران آب قرار است بحث تشکیل بازار آب در این استان را به همراه خراسان رضوی پیگیری کنیم.  وی ادامه داد: در استان خوزستان نیز برای بهبود شرایط کیفی آب طرح آمایش آب‌محور استان را انجام خواهیم داد همچنین پس از مدتی برنامه‌ریزی توانستیم، موضوع تامین آب برای فاز دوم طرح 550 هزار هکتاری استان خوزستان و ایلام را حل کنیم و هم‌اکنون فاز دوم این طرح برای 229هزار هکتار آماده است.  وزیر نیرو گفت: آمایش آب‌محور و توسعه مبتنی بر محدودیت‌های منابع آب را در یزد دنبال خواهیم کرد و بازچرخانی آب و استفاده از پساب در خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و یزد را نیز اجرایی می‌کنیم.  وی تصریح کرد: همچنین در استان تهران و البرز کنترل کیفیت آب و اطمینان از عدم آلایندگی منابع آب شرب تهران بزرگ مد نظر است.

وی با اشاره به طرح معیشت جایگزین کشاورزان گفت: در طرح معیشت جایگزین ابتدا باید الگوی کشت مناسب هر دشت تعیین شود و در مناطقی که امکان تامین آب نیست به سمت توسعه صنعت برویم. استفاده از ظرفیت کم نظیر منابع تجدیدپذیری همچون نیروگاه‌های خورشیدی ایده‌یی مناسب برای فعالیت در این حوزه است.

اردکانیان با توجه به ایجاد محدودیت کشت در صورت تداوم شرایط کنونی خشکسالی اظهار کرد: اگر سال‌های خشک ادامه پیدا کند طبیعتا ما نمی‌توانیم هر نوع کشتی را در هر منطقه‌یی داشته باشیم باید به سمت کاهش سطح زیرکشت برویم و به حوزه آب مجازی ورود پیدا کنیم.  وی تاکید کرد: مدیریت منابع آب اختصاص به یک دستگاه خاص ندارد، ما با یک مدیریت صحیح و مشارکت‌جویی و مشارکت‌پذیری باید وضعیت بهتری داشته باشیم.

 رد اتهامات به سد سازی

بخش پایانی اظهارات وزیر نیرو در صدا و سیما به شفاف‌سازی مواضعش در مورد «سدسازی» اختصاص داشت. وزیر نیرو ضمن رد نقدهای افراطی به فرآیند سدسازی در کشور گفت: هم‌اکنون بیش از 46هزار سد بزرگ در دنیا در دست بهره‌برداری است که نیمی از آنها در کشور چین است ولی تعداد قابل ملاحظه‌یی از این سدها در نیمه دوم قرن بیستم ساخته شده و کشورها در زمانی خاص منابع خود را برای ساخت سدها اختصاص داده‌اند و سدسازی‌های ما نیز عمدتا مربوط به همین دوره‌ها بوده است.

وی افزود: اگر دریاچه ارومیه دچار مشکل شده به دلیلی مجموعه‌یی از عوامل بوده نه فقط سدسازی. بر اثر برداشت بی‌رویه از منابع آب، فقدان طرح آمایش سرزمین و جمعی از اقدامات و رفتارهای نادرست، این فاجعه به وقوع پیوسته است.