ضرورت اصلاح اصولی نظام کارمزد بانکی

کارمزد نامتناسب با خدمات و تعداد بالای شعب بانکی ایران در مقایسه با دنیا چالش اصلی هزینه‌های صنعت پرداخت است

گروه بانک و بیمه  احسان شمشیری

در ابتدای ورود صنعت پرداخت دولت و بانک‌ها، با هدف گسترش این حوزه عوارض و هزینه‌های بانکی و سرمایه‌گذاری‌ها را باهدف گسترش فرهنگ استفاده از کارتخوان‌ها استارت زدند. اما هم اینک و با گذشت سال‌ها شبکه پرداخت‌های مالی به‌شدت رشد کرده و در مقابل هزینه‌های پشتیبانی و سرمایه‌گذاری در این حوزه نیز به‌شدت افزایش یافته است این موضوع به جایی رسیده است که به اذعان فعالان این صنعت در صورت عدم اصلاح رویه فعلی و نظام کارمزدها، می‌تواند به عدم رشد و ایجاد ترمز در صنعت منتهی شود.

به گزارش «تعادل» در حالی که بیش از 33 بانک و موسسه اعتباری، انواع شرکت‌های فعال در صنعت پرداخت، هزاران شعبه پراکنده در سطح کشور و صدها هزار کارتخوان، دستگاه و اینترنت و موبایل در شبکه پرداخت داریم و میلیاردها تراکنش بانکی انجام می‌شود، در نتیجه هزینه زیادی صرف نگهداری این شبکه عظیم می‌شود در حالی که بانک‌ها از دریافت کارمزد متناسب با خدمات محروم هستند و در عین حال باید رقابت کنند و سرمایه‌گذاری را افزایش دهند.

در شرایط فعلی که همه‌چیز در حال تحول است اما اخبار و تحلیل‌های موجود در خصوص بانک‌ها نشان می‌دهد با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند، بنابراین حال بانک‌ها این روزها مساعد نیست و بهبود آن نیازمند اصلاحات اساسی است و ضرورت دارد به دنبال افزایش درآمد بانک‌ها از طریق سرویس‌ها و کارمزدهای خاص از جمله کارمزد نگهداری حساب بانکی باشیم. به اذعان کارشناسان بانک‌ها دارای درآمدهای مشاع و غیرمشاع هستند و در ایران درآمد مشاع از ٧٥درصد تا٩٠درصد بوده و حدود ۱۰ تا ۲۵درصد نیز درآمدهای غیرمشاع داشتند، در حالی که در دنیا این ارقام برعکس است و باید بتوانیم درآمدهای غیرمشاع که پایدار است را افزایش دهیم. همچنین در تعداد دستگاه‌های ATM نیز با دنیا متفاوت بوده و باید در دنیای امروز و دیجیتالی شدن بانک‌ها این موارد را در راستای کاهش هزینه‌ها اصلاح کنیم.

بانک‌ها نباید وارد کارهای غیرتخصصی شده و می‌بایست تنها به بانکداری بپردازند هرچند در فضای فعلی این تصور وجود دارد که موبایل و اینترنت خیلی مورد توجه است ولی همچنان بیشتر کارهای بانکی مردم از طریق دستگاه‌های کارتخوان بوده و باید این روند نیز تغییر کند. باید به دنبال افزایش درآمد بانک از طریق سرویس‌ها و کارمزدهای خاص از جمله کارمزد نگهداری حساب و موارد اینچنینی باشیم تا بانک‌ها نیز درآمدهای خود را افزایش دهند.

 مدل کسب و کار بانکی نیازمند اصلاحات

در این رابطه عبدالعظیم قنبریان از کارشناسان نظام بانکی در کارگاه چشم‌انداز صنعت پرداخت، مدل کسب و کار و ارتباط با صنعت بانکداری اظهار داشت: با انجام ‌اصلاحات می‌توانیم، امیدوار باشیم که شرایط فعلی تغییر کند و شاهد پیشرفت در این صنعت باشیم.

وی کارمزدها را مهم‌ترین چالش صنعت پرداخت عنوان کرد و در ادامه با بیان اینکه صنعت پرداخت نباید وارد چالش بین مشتریان و بانک‌ها شود، گفت: مهم‌ترین چالش در حوزه پرداخت کارمزد است که بین ذی‌نفعان یک تضاد را شکل داده است.

قنبریان افزود: در حال حاضر منافع PSP هزینه بانک و منافع بانک‌ها هزینه PSP می‌شود و این دایره بسته باعث شده تا شاهد یک رقابت آسیب‌زا باشیم و همه این اتفاق‌ها باعث شده که یک‌ترمز جدی مقابل رشد صنعت پرداخت ایجاد شود.

وی در ادامه اظهار داشت: کیک پرداخت‌ها در سال ۹۶ حدود ۳۵ درصد نسبت به سال ۹۵ بزرگ‌تر شده و اگر این اتفاق‌ها شکل نگرفته بود، بزرگ‌تر می‌شد اما این ترمز باعث عدم توسعه صنعت پرداخت شده است.

قنبریان گفت: همه PSP‌ها پیشنهاداتی داشتند که از طریق شاپرک به بانک مرکزی ارائه شد اما تا امروز اتفاقی تازه‌یی نیفتاده است. می‌توانیم سرویس Cash Back را در POS اضافه کنیم تا پذیرنده منتفع شود و مدل‌ها تکمیلی باید به استانداردهای جهانی نزدیک باشند.

 ضرورت تغییر مدل بیزینس صنعت پرداخت

همچنین صادق فرامرزی در کارگاه چشم‌انداز صنعت پرداخت، مدل کسب و کار و ارتباط با صنعت بانکداری اظهار داشت: نه تنها نظام‌ پرداخت بلکه همه بیزینس‌ها نیاز به بیزینس مدل دارند اما در حال حاضر صنعت پرداخت، مدل مناسبی ندارند. وی افزود: وقتی پارادایم نیست مدل‌ها غیراستاندارد و نامناسب شکل می‌گیرد و آسیب ایجاد می‌کند.

این کارشناس بانکی افزود: با شرایط فعلی آن چیزی که مشخص است باید عارضه‌های مشکل‌زا هر چه سریع‌تر حل شود. وی گفت: وقتی در نظام کارمزد بیزینس مدل نداریم عدم رشد طبیعی است و نباید به این رویداد خرده گرفت.

فرامرزی افزود: در حال حاضر یک آمار تازه نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۷ در دنیا ۳۴ درصد در صنعت پرداخت فعال بوده‌اند. وی در ادامه اشاره کرد وقتی پنلی برای صنعت پرداخت وجود ندارد، در نخستین گام برنامه‌ریزی استراتژیک کنار می‌رود که این اشتباه راهبردی مشکلات بنیادی را شکل داده است.

وی خاطرنشان کرد: از سویی دیگر عارضه کارمزدها باعث شده تا پذیرنده‌ها نیز در چارچوب فعلی نگران شوند. فرامرزی هشدار داد که در حال حاضر بانک‌ها نیز کارمزد می‌خواهند که پدیده جدید و فاجعه آمیزی است و هر روز این مساله جدی‌تر می‌شود.

وی تاکید کرد: با ادامه این وضعیت، در آینده‌یی نزدیک دریافت‌های PSP صفر یا احتمالا منفی خواهد شد که به‌شدت خطرآفرین است. وی افزود: افزون بر این شکل‌گیری دامپینگ در بخش PSP‌ها نیز مشکل ساز شده است.

 اصلاح روش‌های کسب و کار

در صنعت پرداخت

همچنین امیرحسین داودیان درباره چگونگی حل مشکل درآمدی بانک‌ها و صنعت پرداخت با اصلاح روش‌های کسب و کار گفت: در حال حاضر در صنعت پرداخت درآمد ما قرضی است یعنی کسی که از ما خدمت می‌گیرد اگر تمایل داشت پول ما را می‌دهد اگر نه هم که چیزی نمی‌دهد.

این فعال در صنعت پرداخت با بیان اینکه ۸۰ درصد پذیرنده چهار سرویس شارژ، خرید، درخواست موجودی و انتقال وجه را انجام می‌دهند، تصریح کرد: ولی با این وجود معلوم نیست چگونه برخی شرکت‌های پرداخت درآمد زایی می‌کنند که بیشتر از درآمدشان به تراکنش‌ها کارمزد می‌دهند.

داودیان با تاکید بر اینکه متاسفانه برخی مواقع استفاده‌کنندگان نمی‌دانند که شرکت‌های پرداخت چه سرویسی به آنها ارائه می‌دهد، افزود: همان‌طور که آقای رییس‌جمهور اعلام کردند هر بانکی سود بیشتر دهد نباید مردم سراغ آنها بروند این موضوع برای شرکت‌های پرداخت نیز صدق می‌کند.

 مدل موجود کارمزد، مدل مناسب نیست

همچنین محمدرضا روشن‌نژاد نیز در ادامه این نشست گفت: مدل موجود کارمزد مدل مناسبی برای تداوم نیست، چرا که این مدل برای شتاب دهندگی در نظام بانکی وآغاز به کاربوده است ولی حالا دیگر به این مدل نیاز نداریم.

وی از دوبرابر شدن توسعه دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی در سه سال گذشته خبر داد و گفت: دولت و حاکمیت برای اعمال قوانین خود و حمایت از کسب و کارهای مختلف سیاست‌های وضع مالیات یا بخشودگی مالیات را به کار می‌گیرد. کارمزد همچنین ابزاری بوده که در اختیار بانک مرکزی است و می‌تواند برای حمایت و محدود کردن نظام پرداخت استفاده کند.

این مقام مسوول در شرکت شاپرک با بیان اینکه هزینه بانک‌ها برای جذب منابع ارزان‌قیمت به خاطر کارمزد نیست، چرا که بانک به عنوان سرمایه‌گذار شرکت‌های پرداخت ناچار به تامین تجهیزات و... است که در نتیجه آن هزینه‌هایش بالاست، تصریح کرد: بانک‌ها باید مشخص کنندکه چقدر می‌خواهند در این حوزه هزینه بپردازند.

وی ادامه داد: غالب بانک‌ها نمی‌دانند به این سوال پاسخ دهند که چقدر هزینه بابت کسب درآمدهای ارزان قیمت مقرون به صرفه است؟ به گفته روشن‌نژاد، این مدل کسب و کاری مقرون به‌صرفه‌تر است که اگر به آن توجه کنیم، فواید زیادی خواهد داشت.