طرح «انکار نفت» انگلیس در دوران جنگ سرد

ایسنا  دهه ۱۹۵۰ زمان دشواری برای کشورهای دو سوی پرده آهنین بود. جنگ جهانی دوم به پایان رسیده بود و نقش مهم نفت پس از آن باعث شده بود که سازمان‌های اطلاعاتی انگلیس و امریکا در طراحی سناریوهایی برای حمله احتمالی شوروی به خاورمیانه وقت تلف نکنند.

شاید این مساله برای نسل‌های جوان‌تر عجیب به نظر برسد اما برای کسانی که جنگ سرد و پارانویایی که هر دو طرف گرفتار آن شده بودند را به یاد می‌آورند این طور نیست. در دهه ۵۰ سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس و امریکا نگران گسترش احتمالی بیشتر شوروی به خاورمیانه بودند که در آن زمان منبع اصلی نفت خام برای هر دو کشور بود. هیچ تعجبی ندارد که این منطقه یک موضوع امنیتی مهم برای هر دو کشور به شمار می‌رفت.

خبرگزاری اسپوتنیک روسیه با اشاره به اسنادی که اخیرا از سوی هر دو کشور انگلیس و امریکا از رده محرمانه خارج شده‌اند، نوشت: نخستین طرح از سوی ترومن، رییس‌جمهور امریکا در سال ۱۹۴۹ پیشنهاد شد. این طرح‌ها که «انکار نفت» نام گرفت شامل خرابکاری پرسنل شرکت‌های نفتی فعال در خاورمیانه در میادین نفتی و پالایشگاه‌هایشان در صورت تهاجم شوروی بود تا بدین‌ترتیب دسترسی مهاجمان به این کالای قیمتی را محدود کند.

اگرچه این طرح‌ها منطقی به نظر می‌رسیدند اما انگلیسی‌ها با مشکلاتی نیز مواجه بودند. نفوذ این امپراتوری در خاورمیانه رو به افول بود. طبق اسناد منتشره تصور می‌شد، همکاری دولت‌های ایران و عراق با شرکت‌های نفتی برای خرابکاری در صنعت نفت خودشان بعید باشد. دلیل این امر این بود که با وجود کودتای سال ۱۹۵۳ تحت حمایت امریکا در ایران که شاه را به قدرت بازگرداند و شرکت BP را در راس صنعت نفت ایران قرار داد، انگلیس دیگر حضور سلطه‌جویانه‌یی در این دو کشور نداشت. اگرچه شرکت BP در راس این صنعت بود اما دولت ایران پالایشگاه‌ها را کنترل می‌کرد و پالایشگاه‌های بیشتری می‌ساخت.

سناریو تهاجم شوروی نه تنها شامل میادین نفتی بلکه پالایشگاه‌ها نیز بود. انگلیس که نگران بود، دولت‌های ایران و عراق احتمالا تمایلی برای داشتن نقشی در برنامه‌های خرابکاری ندارند چند گزینه بیشتر برای دور نگهداشتن شوروی از نفت نداشت. حملات هوایی منطقی‌ترین گزینه بود اما این گزینه مشکلی داشت زیرا هواپیماهای کافی برای انجام حملات ضروری در صورت وقوع تهاجم وجود نداشت. در نتیجه گزینه هسته‌یی از سوی کمیته مشترک روسای کارکنان در دهه ۱۹۵۰ روی میز قرار گرفت. مذاکراتی با مقامات اطلاعاتی و نظامی امریکا درباره استفاده مشترک از حملات هسته‌یی به پالایشگاه‌های تحت کنترل دولت در عراق و ایران انجام گرفت اما هیچ سند منتشر شده‌یی که نشان دهد برنامه هسته‌یی تصویب شد، وجود ندارد.