شائبه انتفاع اقشار کم‌درآمد از مالیات پلکانی

  گروه اقتصادکلان|

نمایندگان مجلس روز گذشته در جریان بررسی جزئیات لایحه بودجه 97 با بند (الف) تبصره 6 این لایحه که به موضوع معافیت مالیاتی حقوق کارکنان می‌پردازد، موافقت کردند و بر اساس این بند حقوق ماهانه تا 2‌میلیون و 300هزار تومان از مالیات معاف شد.

این نخستین‌بار نیست که سقف معافیت مالیاتی افزایش پیدا می‌کند اما تفاوت ایجادشده این‌بار در پلکانی کردن معافیت‌های مالیاتی است. بر اساس مصوبه روز گذشته مجلس، حقوق‌های کمتر از 2میلیون و 300 هزار تومان از مالیات معاف هستند و بالاتر از این رقم تا سقف 6میلیون و 900هزار تومان به ازای مابه‌التفاوت میزان حقوق دریافتی با رقم 2 میلیون و 300هزار تومان مشمول مالیات 10 درصدی خواهد شد. همچنین بر اساس این مصوبه، مالیات افرادی که حقوقی بالاتر از 20 میلیون تومان دریافت می‌کنند، بین 15 تا 16درصد خواهد بود. این در حالی است که در سال 96 نرخ مالیات برای این میزان حقوق 10 درصد تعیین شده بود.

در بند (الف) تبصره 6 لایحه بودجه عنوان شده که سقف معافیت مالیاتی سالانه 27میلیون و 600 هزار تومان است. همچنین نرخ مالیات بر کل درآمد کارکنان دولتی و غیردولتی اعم از حقوق و مزایا، فوق‌العاده و کارانه و غیره به استثنای تبصره 1 و 2 قانون مالیات‌های مستقیم مربوط به امور پژوهشی و دانشگاهی مازاد بر مبلغ یاد شده تا سه‌برابر آن مشمول مالیات سالانه 10درصد و نسبت به مازاد سه‌برابر تا چهاربرابر آن مشمول مالیات سالانه 15درصد و نسبت به مازاد چهاربرابر تا 6برابر 25 درصد و نسبت به مازاد 6برابر 35درصد تعیین شده است. همچنین بر اساس این مصوبه، میزان معافیت مالیاتی اشخاص موضوع مواد (57) و (101) قانون مالیات‌های مستقیم سالانه مبلغ 21میلیون و 600هزار تومان خواهد بود.

 تعابیر مختلف نرخ مالیات کارکنان در بودجه 97

این مصوبه مجلس با واکنش‌های مثبت و منفی مختلفی مواجه شده است. در حالی که گفته می‌شود این مصوبه مالیات اقشار کم‌درآمد را کاهش داده، در طرف مقابل منتقدان این نکته را متذکر می‌شوند که نرخ مالیاتی در سال گذشته هم همان 10درصد بوده است و بر این اساس نمی‌توان گفت اقشار کم‌درآمد مالیات کمتری می‌پردازند. بلکه تنها تفاوت امر در این است که سقف معافیت مالیاتی از 2میلیون تومان به 2میلیون و 300هزار تومان افزایش یافته است که این امر هم با توجه به نرخ تورم منطقی نیست. این ایراد وارشده چندان هم غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد. بخش مهمی از اقشار جامعه درآمدی کمتر از سقف معافیت مالیاتی دارند و نرخ مالیاتی برای افرادی که 5 تا 6 میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند هم مانند سال 96 همان 10درصد تعیین شده که در عمل اقشار کم‌درآمد از این مصوبه سودی نخواهند برد. البته غلامرضا تاجگردون رییس کمیسیون تلفیق بودجه از مصوبه روز گذشته مجلس دفاع و آن را به نفع اقشار کم‌درآمد تعبیر کرده است. تاجگردون این انتقاد را هم مطرح کرده که هر جا به نفع اقشار کم‌درآمد اقدامی می‌کنیم، محکوم به پوپولیسم می‌شویم. در حالی که مصوبه اخیر مجلس الزاما به معنای دفاع از اقشار کم درآمد نیست، چراکه اگر این طور بود باید سقف معافیت مالیاتی افزایش بیشتری می‌یافت یا نرخ مالیاتی اقشار با درآمد پایین‌تر کاهش می‌یافت.

 حقوق‌های تا ۸میلیون تومان مالیات کمتری می‌پردازند

تاجگردون البته روز گذشته اقدام به شفاف‌سازی کرد و در گفت‌وگو با ایسنا به ارائه توضیحاتی پرداخت که سازوکار افزایش مالیات را به صورت دقیق‌تر مشخص می‌کند. رییس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۹۷ گفت که طبق مصوبه جدید مجلس در مورد مالیات پلکانی، حقوق‌های تا ۸ میلیون تومان مالیات کمتری نسبت به سال گذشته می‌پردازند و نرخ مالیات حقوق بالای ۲۰میلیون تومان از ۱۰ به ۱۵درصد افزایش می‌یابد.

تاجگردون افزود: در قانون بودجه سال ۹۶ حقوق‌های تا 2میلیون تومان از مالیات معاف بود و از 2میلیون تومان تا ۱۰میلیون تومان مشمول مالیات ۱۰ درصدی می‌شد و مابقی نیز مشمول مالیات ۲۰ درصدی می‌شدند. ما دیدیم ۸۰درصد کسانی که حقوق‌بگیر بخش دولتی و خصوصی هستند زیر 2میلیون تومان دریافتی دارند؛ بنابراین سقف معافیت مالیاتی را به 2میلیون و ۳۰۰هزار تومان افزایش دادیم.

وی افزود: طبق مصوبه جدید از 2میلیون و ۳۰۰ هزار تومان تا ۶ میلیون و ۹۰۰هزار تومان یعنی سه‌برابر این عدد ضربدر ۱۰درصد می‌شود. بر این اساس مالیات تا 8میلیون تومان تغییر نمی‌کند و تا ۱۰ میلیون تومان هم خیلی تغییر نمی‌کند.  رییس کمیسیون تلفیق بودجه ۹۷ تصریح کرد: کسی که در سال ۹۶، ۸ میلیون تومان حقوق می‌گرفت تا 2میلیون تومان از مالیات معاف بود و ۶ میلیون تومان دیگر ضربدر ۱۰ می‌شد یعنی ۶۰۰ هزار تومان باید مالیات می‌داد. برای سال ۹۷ پیش‌بینی کردیم که تا ۶میلیون و ۹۰۰هزار تومان مشمول مالیات ۱۰ درصدی می‌شود. با این تفاوت که رقم ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان منهای ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان می‌شود و ۱۰درصد ۴میلیون و ۶۰۰ هزار تومان یعنی ۴۶۰ هزار تومان مالیات به این حقوق تعلق می‌گیرد. مابقی آن تا ۱۰میلیون تومان مشمول مالیات ۱۵ درصد می‌شود.

 مالیات 15درصدی حقوق‌های بالای 20 میلیون

تاجگردون با بیان اینکه اگر کسی در سال ۹۶ تا ۸ میلیون تومان حقوق می‌گرفت و در سال ۹۷ هم ۸ میلیون تومان حقوق می‌گیرد، مالیاتش هیچ تغییر نمی‌کند، افزود: ۹۰درصد اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها هم زیر ۸ میلیون درآمد دارند. ضمن اینکه درآمد پژوهشی اعضای هیات علمی هم مستثنا و ۵ درصد تعیین شد. مازاد بر این ۱۵درصد مالیات تعلق می‌گیرد که آن‌ هم کل این مبلغ را شامل نمی‌شود، بلکه مابه‌التفاوت آن ضربدر ۱۵درصد می‌شود.  نماینده گچساران در مجلس افزود: نهایت نرخ مالیات موثر کسی که 2میلیون و ۳۰۰هزار تومان تا ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان حقوق می‌گیرد، 6.6 درصد است و این تغییر چندانی نسبت به سال گذشته نیست. همچنین کسی که ۵میلیون تومان حقوق می‌گیرد، در سال گذشته ۳۰۰هزار تومان مالیات می‌داد. در حال حاضر پیش‌بینی کردیم که حقوق این فرد تا ۲میلیون و ۳۰۰هزار تومان از مالیات معاف است و ۲میلیون و ۷۰۰هزار تومان مابقی مشمول مالیات ۱۰درصد می‌شود. یعنی این فرد ۲۷۰هزار تومان مالیات پرداخت می‌کند. بر این اساس مالیات کسانی که حقوق ۵ و ۶میلیون تومانی می‌گیرند نسبت به سال گذشته کمتر می‌شود و این عدد روی ۸میلیون تومان به هم می‌رسد. در واقع حقوق ۸ میلیون تومان مالیاتش کمتر از سال گذشته می‌شود.

رییس کمیسیون تلفیق بودجه ۹۷ خاطرنشان کرد: نرخ مالیات کسانی که درآمد بالا دارند یا بنگاه و شرکت دارند، بالاتر است. البته نهایت نرخ مالیاتی موثر 14.1 است، چون مالیات‌ها پلکانی پیش‌بینی شده و مابه‌التفاوت محاسبه می‌شود، در واقع ما مالیات ۳۵ درصد نداریم.

وی درباره تاثیر این مصوبه بر حقوق‌های نامتعارف نیز گفت: حقوق‌های بالای ۲۰میلیون تومان حدود ۱۵ تا ۱۶ درصد مالیات می‌پردازند که مالیات حقوق این افراد در سال گذشته ۱۰ درصد بوده است.

  متهم به پوپولیسم می‌شویم

رییس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه 97 در جریان بررسی بند «الف» تبصره 6 لایحه بودجه در مجلس هم توضیحاتی ارائه کرد و از افزایش پلکانی نرخ‌های مالیاتی دفاع کرد. تاجگردون خطاب به افرادی که مخالف این امر بودند، گفت: به استناد آمار، مخالفت با افزایش سقف مالیاتی به نام هیات‌های علمی و به کام دیگران است و اکثر هیات‌های علمی زیر 8 میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند.  تاجگردون با بیان اینکه در کشور ما هر زمانی که بحث دفاع از درآمدهای پایین مطرح می‌شود، تبدیل به پوپولیست می‌شویم و این مشکلات به وجود می‌آید، تاکید کرد: در این زمینه اتفاق خاصی صورت نگرفته است. در بودجه سال 96 این اقدام شروع شد و سقف معافیت مالیاتی را در زمانی که خط فقر 3 میلیون تومان اعلام می‌شود، ارتقا دادیم. به استناد آمار مخالفت با این بند به نام هیات‌های علمی و به کام دیگران است و اکثر هیات‌های علمی زیر 8 میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند.  نماینده گچساران در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه فرمول ارائه شده تنها مربوط به کارکنان دولت نیست بلکه مربوط به همه است، ادامه داد: سال‌ها پیش باید این اقدام صورت می‌گرفت، به استناد آمار رسمی ارائه شده توسط دولت 80 درصد جمعیت کشور زیر 2.5میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند.

البته رییس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی هم اذعان کرده که سخت است در دولت و مجلس بنشینیم و به ضرر خود مصوبه‌یی را تصویب کنیم. اما مخالفت با این مساله هم تنها به نام هیات علمی و به کام دیگران خواهد بود.

گرچه تاجگردون این اقدام را به نفع اقشار کم درآمد تعبیر کرده اما افزایش تنها 300هزار تومانی سقف معافیت مالیاتی این مساله را کمی متناقض می‌کند، چراکه این رقم حتی از میزان حداقل حقوق بر مبنای خط فقر هم کمتر است. بر اساس آخرین مطالعه پژوهشکده مرکز آمار ایران از خط فقر سرانه/سالانه شهری، خط فقر در سال 92 به میزان 3 میلیون و 24 هزار تومان تعیین شده است. در حالی که این رقم قطعا در سال 97 بسیار بالاتر خواهد بود، سقف معافیت مالیاتی 2 میلیون و 300 هزار تومان تعیین شده است. بنابراین حمایت واقعی از اقشار کم‌درآمد در سیاست‌های مالیاتی با افزایش سقف معافیت مالیاتی دست‌کم به رقمی بالاتر از خط فقر به واقعیت نزدیک‌تر خواهد بود.