وضعیت نامطلوب نشاط اجتماعی ایرانیان

داشتن امکان تفریح در شهر محل زندگی و امکانات سفر، پایین بودن استرس کار و فشار زندگی، آرامش محل زندگی، امکانات ورزشی و بسیاری عوامل دیگر، باعث نشاط اجتماعی می‌شوند؛ نشاطی که در کشور ما وضعیت مناسبی ندارد و آنگونه که معاون برنامه‌ریزی راهبردی وزارت بهداشت گفته، طبق شاخص‌های بین‌المللی، نشاط اجتماعی در کشور ما وضعیت نامطلوبی دارد.

او با اشاره به وضعیت ایران در حوزه نشاط اجتماعی و تاثیر آن بر سلامت مردم، راهکارهای افزایش نشاط میان آحاد جامعه را مطرح کرد.

علی اکبر حق‌دوست با بیان اینکه نشاط اجتماعی تنها به معنای خنده و بشاش بودن نیست، گفت: نشاط اجتماعی مفهومی گسترده‌تر از این مباحث است. متاسفانه طبق شاخص‌های بین‌المللی وضعیت کشور ما از این نظر در زمینه نشاط اجتماعی مثبت نیست و در رتبه‌بندی بین‌المللی رتبه‌های بالای ۱۰۰ را کسب می‌کنیم که اصلا زیبنده کشورمان نیست.

او افزود: البته قبول داریم که شاخص‌های بین‌المللی نشاط اجتماعی با شاخص‌هایی که می‌توانیم به صورت بومی تولید کنیم، متفاوت است. نشاط اجتماعی مدنظر ما ممکن است با مکانیسم‌های مختلفی بروز کند، اما با همه این معذوریت‌ها باید قبول کنیم که در این حوزه وضعیت مطلوبی نداریم و باید جدا به این حوزه توجه کنیم.

حق‌دوست با اشاره به برخی مطالعات انجام شده در این حوزه، ادامه داد: در یک مطالعه، مقایسه‌یی میان افراد ۸۰ ساله سالم و بیمار انجام و مشخص شد کسانی که در یک خانواده منسجم حضور داشتند و بانشاط بودند، نسبت به افرادی که کلسترول، قند و... مطلوبی داشتند، در سن ۸۰ سالگی سالم‌تر بوده‌اند. یعنی عدم نشاط نسبت به وضعیت قند و فشار خون بالا ریسک‌فاکتور خطرناک‌تری در سلامت افراد محسوب می‌شود. یک مطالعه ایرانی نیز مقایسه‌یی میان زنانی که زیر ۵۵ سال و مردانی که زیر ۵۰ سال دچار حملات قلبی شدند با افرادی که دچار این عارضه نشده بودند، انجام و مشخص شد مهم‌ترین ریسک‌فاکتوری که باعث حمله قلبی زودرس شده بود، کلسترول بالا یا دیابت شدید نبوده، بلکه مربوط به وضعیت نشاط اجتماعی بوده است. بنابراین باید این موضوع را خیلی جدی بگیریم. او با بیان اینکه بطور کلی سلامت به چهار نوع جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی تقسیم می‌شود، به ایسنا گفت: سلامت جسم به معنی نداشتن درد جسمانی و عملکرد خوب بدن است، سلامت روانی یعنی وجود تعادل روانی در فرد، افسردگی و اضطراب نداشتن و سلامت اجتماعی هم به معنی داشتن احساس آرامش در جامعه است. به عنوان مثال اینکه سر هر چهارراه چندین کودک کار ببینیم یا شاهد دعوا و فحاشی افراد به دلیل مسائل جزیی باشیم، نشان می‌دهد که سلامت اجتماعی مناسبی نداریم.

حق‌دوست با بیان اینکه یک بعد سلامت اجتماعی، احساس آرامش است، افزود: دیدن بزهکاری، کودکان کار و... در جامعه افراد را آزرده می‌کند. از طرفی برای تقویت سلامت اجتماعی نیز باید امنیت، رفاه اجتماعی و توان اقتصادی را در جامعه بالا بریم و مباحثی چون حقوق شهروندی، کاهش بزهکاری‌های اجتماعی و... هم در همین قسمت مطرح می‌شوند.

او با بیان اینکه بعد دیگر سلامت اجتماعی، وجود نشاط اجتماعی است، گفت: نشاط اجتماعی در دو عنصر سبک زندگی و سرمایه‌ اجتماعی خلاصه می‌شود. به عنوان مثال سبک خانه‌های قدیمی به گونه‌یی بود که فرد از یک راهرو تنگ و تاریک عبور می‌کرد تا به داخل خانه برسد. عبور از این راهرو این احساس را به فرد می‌داد که از یک محیط بیرونی دارد وارد محیطی درونی می‌شود و نباید اضطراب و غم را وارد آن کند. ثابت شده زوایای قائمه، خشن و اضطراب‌زا هستند. چیدمان محیط کار و... در نشاط اجتماعی تاثیرگذار است. از طرفی در خیابان‌هایمان کمتر رنگ‌های شاد می‌بینیم؛ درحالی که در برخی کشورها، شهرهایشان را مانند مدادرنگی رنگ‌آمیزی می‌کنند؛ چراکه توجه به چنین مسائلی در نشاط اجتماعی تاثیرگذار است. حق‌دوست افزود: همچنین رفتارهای فردی و داشتن لبخند، بوی خوش که سنت پیامبر است، کسب مهارت‌های زندگی و... برای تقویت نشاط اجتماعی مهم است و فاکتورهای ساده‌یی است که می‌توانیم با ایجاد آنها به نشاط خود و خانواده‌مان کمک کنیم. کاشتن درخت، سبزی و... نیز می‌تواند نشاط‌آور باشد؛ چراکه فرد بزرگ شدن، شکوفه دادن و حاصل کارش را می‌بیند.

حق‌دوست افزود: به عنوان مثال ثابت شده که نور آفتاب نشاط‌آور است. حتی در کتب روان‌پزشکی ذکر شده که افراد دچار افسردگی را صبح زود بیدار کنید تا طلوع آفتاب را ببینند، اما امروزه ما در خانه‌هایمان پرده‌های کلفت نصب می‌کنیم و می‌خواهیم با نورهای مصنوعی خانه را تزیین کنیم. از طرفی در شهرهای ما از تئوری پارک‌سازی ۵۰ سال قبل استفاده می‌شود، اما باید فضای سبز را به خانه‌ها ببریم نه همه آن را در پارک‌ها جمع کنیم. البته پارک‌ها هم مهم هستند و ریه شهرها محسوب می‌شوند، اما باید پرسید چند نفر می‌توانند از آن بطور مداوم استفاده کنند؟ ما درختان را می‌کنیم، خانه‌هایمان را از فضای سبز عاری کرده و فکر می‌کنیم پارک نیازمان را برطرف می‌کند.

او با بیان اینکه سرمایه اجتماعی هم به معنای تعلقات اجتماعی است، گفت: هریک از ما دارای هویتی اجتماعی است. اگر می‌خواهیم جامعه‌یی بالنده داشته باشیم باید تعلقات اجتماعی را رشد دهیم. اینکه پرچم را مقدس می‌دانیم، نوعی هویت است. باید توجه کرد که هویت جزو مهمی در افزایش نشاط اجتماعی است. در عین حال باید بدانیم که رشد نشاط اجتماعی می‌تواند سایر ابعاد سلامت را هم تقویت ‌کند.