شوک در بازارهای مختلف

تمام توجه‌ها به بازار ارز است در حالی که بازارهای بسیار پر اهمیت‌تری نسبت به ارز به دلیل نوسانات قیمت دلار به زودی دچار مشکل خواهند شد. دولت برای جلوگیری از ادامه نابسامانی بازار ارز مجبور شد که نرخ سپرده را موقتا 20 درصد کند و زمزمه‌های باقی ماندن این نرخ وجود دارد. از سوی دیگر حتی اگر این طرح به همین دو هفته محدود شود تا چند ماه آثار این تکانه را در بازار سهام و همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری خواهیم دید. تجارت خارجی ایران نیز تحت تاثیر است. سال آینده وضعیت واردات به مراتب نسبت به امسال متفاوت خواهد بود و افزایش قیمت دلار خود را در افزایش قیمت کالاهای وارداتی نشان خواهد داد. در نگاه اول به نظر می‌رسد وضعیت صادرات بهبود خواهد یافت ولی بعضی فعالان اقتصادی می‌گویند این بازار نیز دچار مشکل خواهد شد.

 تبعات افزایش نرخ ارز برای صادرات

هرچند نمی‌توان انکار کرد که بعضی از کالاهای صادراتی از افزایش نرخ ارز سود خواهند برد اما بعضی از مسوولان تشکل‌های صادراتی نظری جز این دارند. رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران با اشاره به آمار مثبت رشد صادرات در چند ماهه اخیر گفت: کارنامه تجارت خارجی نشان می‌دهد سرعت رشد صادرات در مقابل واردات خوب بوده است؛ هرچند این وضعیت یک اتفاق مثبت است اما واقعیت این است که این رشد ناشی از عملکرد بخش صادراتی کشور نیست بلکه ناشی ازرشد نرخ ارز است.

موسی پور خاطرنشان کرد هرچند رشد 25-30 درصدی نرخ ارز ممکن است در کوتاه‌مدت باعث رشد صادرات کشور شده باشد اما این رشد قطعا دایمی نیست؛ چرا که زمانی رشد نرخ ارز به نفع صادرات خواهد بود که با یک شیب ملایم باشد و نه پا به پای تورم. رشد ارزی که در چند ماه اخیر شاهد بودیم می‌بایست طی 2-1. 5 سال صورت می‌گرفت تا تاثیر پایدار بر رشد صادرات می‌گذاشت.

به گفته عدنان موسی پور هرچند موضوع تامین مالی یکی از مسائل مهم حوزه صادرات است اما نباید فراموش کرد که بخش مهمی از پروسه‌های صادراتی خارج از کشور انجام می‌شود و اینجاست که اهمیت موضوع تعاملات بین‌المللی ما روشن می‌شود؛ متاسفانه ما از دیپلماسی ضعیفی برخوردار هستیم و معمولا فرصت‌های صادراتی ما به همین دلیل از بین می‌روند.

وی بیان داشت: در همه فرصت‌هایی که در فضای بین‌المللی برای صادرات وجود دارد رقبای ما زودتر و حساب شده‌تر از ما حضور داشته و عمل می‌کنند؛ لذا دیپلماسی اقتصادی ناکارآمد سد بزرگی بر سر راه توسعه صادرات کشور است. عدنان موسی‌پور به اهمیت واقعی‌سازی نرخ ارز با شیب ملایم اشاره کرد و گفت: سال‌هاست که از سوی فعالان اقتصادی و کارشناسان مختلف اعلام می‌شود که باید نرخ ارز واقعی شود؛ سرکوب نرخ ارز با راهکارهای مقطعی فایده‌یی برای اقتصاد کشور ندارد. کما اینکه رشد پر سرعت، بدون برنامه و یک‌باره آن نیز دردی از تولید و صادرات کشور درمان نمی‌کند.

موسی‌پور پیش‌بینی کرد: مضرات جهش ارزی که در مقطع فعلی شاهد آن هستیم در ماه‌های آینده به حوزه صادرات کشور خواهد رسید و نه تنها به نفع صادرات نخواهد بود بلکه تبدیل به یک مانع بر سر راه توسعه صادرات کشور خواهد شد.

همچنین رییس کنفدراسیون صادرات ایران با بیان اینکه افزایش صادرات در ماه‌های اخیر نشانگر آن است که نرخ ارز تغییر قیمت داده است که با توجه به جهش قیمت‌ها در این بازه زمانی نمی‌توان به تداوم آن امیدوار بود، اظهار داشت: اگر نرخ ارز در همین سطح بماند تا چند ماه آینده شاهد افت صادرات خواهیم بود زیرا تاثیر رشد نرخ ارز در مواد اولیه خود را نشان می‌دهد و باعث می‌شود که قیمت‌های پایه تغییر کند و سود متعادلی که پیش از این تغییرات نرخ ارز وجود داشت، بر بازار حاکم شود و به تبع آن تاثیری که سود تغییر نرخ ارز در رشد صادرات به وجود آورده است در ماه‌های آینده با کاهش مواجه خواهد شد.

 محمد لاهوتی باتصریح بر اینکه این افزایش ناگهانی تاثیر کاذبی در قیمت مواد اولیه دارد افزود: نرخ دلار امروز واقعی نیست و براثر افزایش تقاضای کاذب در بازار به وجود آمده که به زودی این حباب خالی خواهد شد. اما این فضای به وجود آمده به نوعی در تضاد با مباحث حمایتی از صادرکنندگان است زیرا این مدل افزایش نرخ ارز به دلیل مقطعی بودن مورد حمایت هیچ یک از فعالان اقتصادی نیست.

وی با تاکید بر اینکه صادرکنندگان از تکانه‌های ارزی سودی نمی‌برند مگر در مواردی که برای کوتاه‌مدت وارد امرتجارت شده باشند، گفت: صادرکنندگانی که برای کوتاه‌مدت وارد بازار تجارت شده باشند پس از کسب سود از بازار خارج می‌شوند اما صادر‌کنندگان واقعی از افزایش نرخ ارز که هیجانی و زودگذر است استقبال نمی‌کنند زیرا در درازمدت تاثیر منفی خود را نشان می‌دهد.

لاهوتی درخصوص آمار تجارت خارجی

10 ماهه منتهی به دی ماه عنوان کرد: براساس آمار منتشر شده از سوی گمرک، کل تجارت خارجی ایران در 10 ماه اول سال حدود 78 میلیارد دلار بوده که از این میزان ۴۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار واردات با تجربه ۲۲ درصد رشد مثبت، ۳۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار سهم صادرات است که از نظر ارزشی با ۲ درصد رشد منفی روبه‌رو شده و نسبت به آمار 9 ماهه، یک درصد کاهش یافته؛ اما در مقایسه با آمارهای دی‌ماه به آذرماه، صادرات رشد ۲۶ درصدی و واردات رشد ۲ درصدی داشته است.

 واردات تحت تاثیر قیمت ارز

در بخش واردات نیز مشکلات جدیدی پیش روی واردکنندگان قرار خواهد گرفت. رییس مجمع عالی واردات با بیان اینکه امروزه بیش از ۸۰ درصد واردات رسمی کشور، وارداتی صنعتی است اذعان کرد: گذشته از شعارهایی که در کشور ما بر علیه واردات وجود دارد، واردات در دنیا به عنوان عاملی مولد شناخته شده است.

مناقبی افزود: واردات می‌تواند لوکوموتیوی برای حرکت درست تولید داخلی در زمینه کالاهای مصرفی، واسطه‌یی و ماشین آلات باشد.

رییس مجمع عالی واردات در پاسخ به این سوال که کالای مصرفی چگونه می‌تواند یک مولد باشد؟ تصریح کرد: هرگز نمی‌توان نیاز را با شعار برطرف کرد لذا تولیدکنندگان داخلی در روند واردات صحیح، با کالایی با کیفیت روبه‌رو خواهند شد و درصدد رقابت با آن برخواهند آمد و بطور قطع می‌توان گفت تحقق چنین امری موجبات ارتقای سطح تولید کشور را فراهم خواهد کرد.

وی بار دیگر ضمن تاکید بر اینکه واردات امری نکوهیده نیست بیان داشت: در تعریف چیستی واردات همین بس که در ذات خود چیز بدی نیست اما صد در صد سیاست زده است بطوریکه امروزه در کشوری نظیر ایران هر کسی که می‌خواهد بر اریکه قدرت و سیاست تکیه زده و جایگاهی برای خود دست و پا کند واردات را سد راه تولید کشور معرفی می‌کند اما باید دید آیا کشورهای مترقی دنیا برای پیشرفت خود، دست از واردات برداشته اند؟ لذا به عقیده من عدم وجود واردات به نابودی صادرات خواهد انجامید.

رییس مجمع عالی واردات اذعان کرد: در حالی که کشورهای پیشرفته دنیا از واردات به عنوان صنعتی مولد در تولید بهره می‌برند برخی مسوولان، واردات را به امری نکوهیده و دستخوش سیاست تبدیل کرده‌اند.

علیرضا مناقبی اظهار داشت: گام نخست و اساسی در این باره آن است که ابتدا باید موضوع تجارت را از موضوع سیاسی تفکیک کنیم.

وی خاطرنشان کرد: بحث تجارت در ایران کاملا سیاست زده شده، وقتی واردات را مذموم و مخل آسایش اجتماعی و تولید اعلام می‌کنیم لاجرم همه به این نتیجه می‌رسند که ما مجبوریم کالایی مصرفی را بپذیریم و به مصرف برسانیم در حالی که این دیدگاه غلط است.

 ارز و بازار سرمایه

هرچند پیش‌بینی می‌شد افزایش نرخ ارز منجر به افزایش ارزش سهام شرکت‌های صادراتی شود و در این مورد بحث بهبود وضعیت پتروشیمی‌ها نور امیدی برای روزهای مثبت بورس بود اما با افزایش نرخ بهره حتی به صورت موقت شاهد خروج پول‌ها از بورس و استفاده از 20درصد سود بدون ریسک هستیم. هرچند بازار هنوز نسبت به این مساله واکنش جدی نشان نداده است اما در صورتی که مساله تثبیت نرخ سود در حدود 20درصد اجرایی شود روزهای چندان خوبی برای بورس نمی‌توان پیش‌بینی کرد. در یک کلام مساله بازارها به دلیل شوک ارزی دچار نوسان شده‌اند و این وظیفه تشکل‌های مربوط به هر بخش است که فکری به حالی این بازارها کند.