صنعت هوایی ایران در آستانه بحران
گروه راه‌و‌شهرسازی زهره علامی
«صنعت هوانوردی ایران درآستانه وقوع بحران است و روزی که خبر وقوع یک حادثه منتشر نمی‌شود، باید خوشحال بود زیرا فرسودگی ناوگان و نبود زیرساخت‌های لازم شرایط این صنعت را با مشکل مواجه کرده است. » این جملات، اظهارات کاپیتان شهبازی است. کسی که تجربه سال‌ها خلبانی را در کارنامه دارد. او بر این باور است که گزارش مقدماتی سازمان هواپیمایی کشوری درباره حادثه سقوط هواپیمای ATR72 صرفا یک گزارش اداری است و گرهی از کلاف سردرگم مشکلات صنعت هوایی ایران نمی‌گشاید.
پس از گذشت 5روز از حادثه سقوط هواپیمای ATR72 مسیر تهران-یاسوج، گزارش مقدماتی سازمان هواپیمایی کشوری درباره این سانحه هوایی منتشر شد.
نگاهی به محتوای این گزارش و بخش‌های مربوط به هواشناسی منطقه، اطلاعات فرودگاه، اطلاعات موتور و ملخ هواپیما نشان از آن دارد که تمام شرایط برای پروازی امن فراهم بوده و این گزارش به صورت تلویحی، عامل انسانی و خلبان را علت برخورد با کوه دنا و سقوط معرفی می‌کند.
انتشار گزارش مقدماتی سازمان هواپیمایی کشوری درباره علل حادثه در حالی منتشر می‌شود که جعبه سیاه این هواپیما با وجود نقطه‌زنی تخمینی مکان آن هنوز پیدا نشده است و تا زمان یافتن این جعبه سیاه و رمزگشایی حادثه، اعلام قطعی علل سقوط اقدامی کارشناسی محسوب نمی‌شود.
در این میان و با وجود اینکه سازمان هواپیمایی کشوری و مسوولان صنعت هوایی کشور همچون سایر سوانح هوایی رخ داده در کشور خلبان و عامل انسانی را علت اصلی وقوع حادثه می‌دانند اما ابهامات و همچنین انتقادات بسیاری درباره این حادثه و علل وقوع آن وجود دارد که باوجود تلاش مسوولان این صنعت، اما و اگرها درباره علل سقوط هنوز باقی است. یکی از این انتقادها درباره نبود رادار در فرودگاه یاسوج است که سرپرست مدیریت ایمنی شرکت فرودگاه‌ها در پاسخ به این انتقاد و ایرادات وارده درباره نبود امکانات لازم در فرودگاه یاسوج برای کنترل هواپیمای سقوط کرده می‌گوید: در هیچ جای دنیا مرسوم نیست در تمام فرودگاه‌ها رادار وجود داشته باشد.
به گزارش ایسنا، الهی‌نیا می‌افزاید: هیچ یک از مدیران صنعت هوانوردی اعلام نکردند که هواپیما در رادار فرودگاه یاسوج دیده شده است و این حرف صرفا یک شایعه بوده که واقعیت ندارد.
سرپرست مدیریت ایمنی شرکت فرودگاه‌ها با بیان اینکه کنترل ترافیک هوایی در یاسوج اگر به رادار دسترسی داشت هم تنها مدیریت فاصله میان موانع با هواپیما در اختیار خلبان بود، بیان می‌کند: در این شرایط رادار صرفا یک وسیله است که فاصله بین پروازها در آسمان حفظ شود از این‌رو زمانی که رادار نداشته باشیم، هدایت هوایی تعطیل نمی‌شود.
او درباره وضعیت پوشش راداری در فرودگاه‌های ایران اظهارمی کند: فقط در چند فرودگاه کشورمان رادار داریم، در کنار آن شبکه راداری فعال است که آسمان ایران را تحت کنترل دارد و هواپیماها را هدایت می‌کند.
الهی‌نیا ادامه می‌دهد: تمام طرح‌های تقرب به فرودگاه و مسیرهای ورود و خروج با نرم‌افزارهای خاصی طراحی می‌شود و سپس به مرحله وارسی می‌رسد. وقتی یک طرح تمام این مراحل را طی کرد یعنی ایمن است و این به شرایط آب و هوایی مربوط نیست از این‌رو می‌توان گفت چنانچه رادار هم در فرودگاه یاسوج نصب می‌شد، نمی‌توانست از وقوع این سانحه جلوگیری کند.
او به آمار ایکائو درباره سوانح هوایی اشاره می‌کند و می‌گوید: بر اساس این آمار ۷۵ درصد از سوانح هوایی به دلیل عوامل انسانی و تنها ۲۵درصد به دلیل مشکلات در تجهیزات اتفاق می‌افتند. از تجهیزات ایمنی نمی‌آفریند بلکه انسان‌ها و نوع عملکردهاست که ایمنی را ایجاد می‌کند.
گزارش سانحه هوایی، مستند و دقیق است
هوشنگ شهبازی کاپیتان باسابقه کشورمان درباره گزارش منتشر شده درباره سانحه سقوط هواپیمای ATR72 به «تعادل» می‌گوید: گزارش سازمان هواپیمایی کشوری گزارش مستند و بسیار خوبی است و اطلاعات ارائه شده در آن دقیق است اما این گزارش نه اندوه مردم را التیام می‌بخشد و نه اینکه مشکل سوانح هوایی کشور را حل می‌کند.
شهبازی می‌افزاید: گزارش منتشر شده گزارشی اداری است که به بررسی شرایط هواپیما، خلبان، وضعیت آب و هوای فرودگاه یاسوج و همچنین منطقه سقوط می‌پردازد اما تجربه نشان داده است که انتشار این گزارش‌ها در ایران، کمکی به جلوگیری از وقوع سانحه‌های هوایی نمی‌کند. کاپیتان شهبازی درباره مقصر دانستن تلویحی خلبان در این گزارش اظهار می‌کند: خلبان نباید تا این ارتفاع، هواپیما را به پایین هدایت کند، در واقع خلبان مجاز نبوده است از 15هزار و 500 پا ارتفاع خود را کاهش دهد، زیرا به صورت گسترده در ارتفاع 9هزار پایی ابر وجود داشته است و در ارتفاع کمتر پوشش ابر تمام فضا را پوشانده بود.
او ادامه می‌دهد: خلبان باید زمانی که فرودگاه را مشاهده می‌کرد، ارتفاع هواپیما را کاهش می‌داد اما به نظر می‌رسد که کاپیتان این هواپیما پیش از مشاهده فرودگاه، ارتفاع را به 9هزار پا کاهش داده است.
سیاست‌گذاران صنعت هوانوردی، مقصراصلی
این کارشناس ارشد حوزه هوانوردی اظهار می‌کند: این‌گونه گزارش‌ها تنها 10درصد از مشکلات صنعت هوایی را با رفع ابهام‌ها برطرف می‌کند اما موضوع این است که 90درصد مشکلات این صنعت مربوط به زیرساخت‌های نامناسب و سیاست‌های اشتباه سیاست‌گذاران است.
به گفته شهبازی، بخش هوانوردی نیازمند منابع مالی برای نوسازی ناوگان است و در زمان تنظیم بودجه‌های کشور باید به این بخش توجه بیشتری شود، بودجه لازم برای بهبود صنعت هوانوردی وجود دارد اما متاسفانه بودجه عمومی کشور در بخش‌های دیگر هزینه می‌شود.
او بیان می‌کند: با توجه به اینکه مسوولان صنعت هوانوردی و همچنین سیاست‌گذاران این صنعت، توجه ویژه‌یی به بهبود زیرساخت‌ها ندارند، می‌توان گفت که مقصر اصلی این حادثه سیاست‌گذاران صنعت هوانوردی هستند.
استانداردهای ایمنی رعایت می‌شود
آذرماه سال گذشته پرواز هواپیماهای ایرلاین آسمان بر فراز مرزهای هوایی اتحادیه اروپا ممنوع شد و اتحادیه اروپا در همان زمان علت اجرای این تصمیم و قرارگرفتن ایرلاین آسمان در لیست سیاه امنیت پرواز اتحادیه اروپا را نبود استانداردهای جهانی ایمنی پرواز در این شرکت هواپیمایی معرفی کرد. سوال این است که با توجه به اینکه تنها چند ایرلاین از جمله ماهان، قشم‌ایر و تعدادی از پروازهای ایران‌ایر مجاز به پرواز بر فراز آسمان اروپا هستند، آیا سایر ایرلاین‌های ایرانی استانداردهای جهانی مربوط به ایمنی پرواز را رعایت نمی‌کنند؟ آیا یکی از دلایل اصلی وقوع سوانح هوایی در ایران، عدم رعایت این استانداردها نیست؟
کاپیتان شهبازی درباره این استانداردها می‌گوید: در ایران و پس از وقوع سوانح هوایی به علت وقوع سوانح توجه نمی‌شود و تنها درباره معلول بررسی انجام می‌شود.
او اظهار می‌کند: صنعت هوانوردی ایران درآستانه وقوع بحران است و روزی که خبر وقوع یک حادثه منتشر نمی‌شود، باید خوشحال بود زیرا فرسودگی ناوگان و نبود زیرساخت‌های لازم شرایط این صنعت را با مشکل مواجه کرده است.
این کارشناس ارشد صنعت هوانوردی می‌گوید: صنعت هوانوردی موجب رونق صنعت گردشگری، اشتغال‌زایی، توسعه اجتماعی و اقتصادی می‌شود اما متاسفانه با توجه به اینکه تصور می‌شود این صنعت لوکس است، توجه چندانی به آن نمی‌شود در حالی که با انتقال مسافران جاده‌یی به هوایی، 50درصد مسافران جاده‌یی به حمل و نقل هوایی منتقل می‌شود.
شهبازی بیان می‌کند: استانداردهای لازم برای ایمنی پرواز در صنعت هوانوردی ایران رعایت می‌شود و پروازها ایمن است، اما سوال این است اگر این استانداردها رعایت می‌شود پس چرا اروپا پرواز هواپیماهای شرکت آسمان را بر فراز این کشور ممنوع می‌کند؟ پاسخ این است که هواپیماهای کشور بسیار فرسوده هستند.
او ادامه می‌دهد: کشور امارات با وجود کوچک بودن وسعت کشور، 240فروند هواپیما دارد که عمر متوسط آنها 6 سال است. درحالی که ایران با وسعت چندین برابری 150فروند هواپیما دارد که عمر متوسط آنها هم 24 سال است.
محور اصلی استیضاح آخوندی
با وجود اینکه وزیر راه و شهرسازی پس از وقوع سانحه هوایی تلاش کرد، شرایط را عادی جلوه دهد و در آخرین اظهاراتش هم اعلام کرد که به جای درگیری با افراد پس از وقوع هر حادثه در کشور باید به دنبال اصلاح فرآیندها باشیم اما به نظر می‌رسد که این واکنش‌ها و همچنین مقصر دانستن عامل انسانی نافی پاسخگویی‌اش درباره شرایط کنونی صنعت هوانوردی و نقص فنی‌های مکرر هواپیماها طی ماه‌های اخیر نمی‌شود و براساس گفته یکی از نمایندگان تاکنون 20نفر از بهارستانی‌ها نامه درخواست استیضاح آخوندی را امضا کرده‌اند و محور اصلی این استیضاح هم سقوط هواپیمای ATR است.
البته این حادثه یکی دیگر از اعضای کابینه را هم برای پاسخگویی روانه مجلس می‌کند و با توجه به اینکه هواپیمایی آسمان زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است به همین دلیل این وزارتخانه باید پاسخگو باشد.
محمدرضا رضایی‌کوچی نماینده جهرم در گفت‌وگو با میزان در این باره می‌گوید: درخواست استیضاح وزیر راه و شهرسازی در حال حاضر از هیات رییسه مجلس به کمیسیون عمران ارسال شده است.
او می‌افزاید: با توجه به تعطیلات مجلس در هفته جاری کمیسیون عمران بررسی استیضاح وزیر راه و شهرسازی را هفته آینده در دستور کار خود قرار خواهد داد. رییس کمیسیون عمران مجلس تصریح کرد: بدون شک کمیسیون عمران درخواست استیضاح وزیر راه و شهرسازی را به‌طور جدی مورد بررسی قرار خواهد داد و البته استیضاح آخوندی بستگی به نظر نمایندگان هم دارد.
رضایی‌کوچی تاکید می‌کند: معتقدم وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید پاسخگوی حادثه سقوط هواپیما باشند. رییس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه محور اصلی استیضاح آخوندی سقوط هواپیمای ATR است، اظهار داشت: در حال حاضر کمتر از ۲۰ نماینده درخواست استیضاح وزیر راه و شهرسازی را امضا کرده‌اند که ان‌شاء‌الله جلسه بررسی این موضوع هفته آینده در کمیسیون عمران برگزار می‌شود.
