دلیل گرانی دلار در بازار

گروه بانک و بیمه  محسن شمشیری  

از آنجا که دولت امریکا در ادامه تحریم‌های دلاری سال‌های اخیر، بخشی از تحریم‌ها در مورد مبادلات دلاری را تکمیل کرده در نتیجه دولت و بانک مرکزی با هدف حذف و کاهش تقاضا برای دلار همچنین کاهش مراجعه حضوری متقاضیان و بازرگانان به بازار ارز به دنبال اجرای برنامه‌های مختلف برای حذف و کاهش تقاضا برای دلار است.

به گزارش «تعادل» به دنبال نوسانات ماه‌های اخیر و افزایش قیمت ارز و دلار، دولت و بانک مرکزی علاوه بر اجرای سیاست 3 گانه فروش اوراق سپرده ریالی 20درصدی، اوراق سپرده ریالی مبتنی بر ارز و پیش فروش سکه جهت کاهش فشار نقدینگی به بازار ارز، اخیرا نیز دو برنامه دیگر یعنی ممنوعیت ثبت سفارش واردات کالا به صورت دلاری همچنین راه‌اندازی سامانه نیما برای مراجعه صرافی‌ها و بازرگانان به این سامانه را در دستور کار قرار داده تا از این طریق بتواند به حذف و کاهش تقاضای دلار منجر شده و کاهش خرید و فروش و مراجعه متقاضیان در بازار ارز و مراجعه به صرافی‌ها را موجب شده و در نتیجه کاهش تقاضا و نرخ دلار را به همراه داشته باشد.

بر این اساس ممنوعیت ثبت سفارش واردات کالا با ارز دلار امریکا مهم‌ترین رویداد هفته گذشته در حوزه ارزی و تجاری بود، اقدامی که در صدور سیاست‌گذاری صحیح می‌تواند نقش دلار را در اقتصاد ایران به حداقل ممکن برساند.

ثبت سفارش به دلار امریکا درخواست بانک مرکزی از نهم اسفند ماه به روی واردکنندگان بسته شد؛ البته تا پیش از این بانک‌ها به دلیل اینکه ایران بر پایه تحریم‌های اولیه امریکا از چرخه تسویه دلاری یا همان یوترن(U-TURN) حذف شده بودند و در عمل تجار در صورتی که خواهان استفاده از ارز از سیستم بانکی بودند، نمی‌توانستند سفارش خود را به دلار انجام دهند.

با این حال با رویکرد جدید بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، واردکنندگان حتی اگر بخواهند از طریق سیستم صرافی‌ها، ارز مورد نیاز خود را تامین کنند، نمی‌توانند از دلار امریکا استفاده کنند.

آن‌گونه که «مهدی کسرایی‌پور» مدیر اداره سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی به ایرنا توضیح داده است، سهم دلار در سبد تجاری کشور آنچنان بالا نیست و این امر در مراودات تجاری بازرگانان ایرانی مشکلی ایجاد نخواهد کرد. به گفته وی، واردکنندگان می‌توانند در پرداخت‌ها و معاملات تجاری خود از ارز جایگزین یا ارزهای جهانروای دیگر استفاده کنند، دلیلی برای استفاده از دلار در این معاملات وجود ندارد.

 نامه سیف به شریعتمداری برای حذف ثبت سفارش دلاری

در این زمینه رییس کل بانک مرکزی در نامه‌یی به شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت خواستار آن شد که برای حذف دلار از ثبت سفارش، دستور ممانعت از ثبت سفارش با دلار صادر شود زیرا به علت تداوم تحریم‌های اولیه ایالات متحده امریکا، دسترسی شبکه بانکی کشور به سیستم‌های دلاری به طور کامل قطع است و ثبت سفارش کالا با دلار امریکا به مفهوم استفاده از شبکه صرافی برای تامین مالی واردات است و این موضوع باعث افزایش تقاضا برای دلار در شبکه صرافی‌ها شده و نرخ دلار را افزایش می‌دهد. این درحالی است که سیاست دولت حذف دلار و انتقال گردش مالی تجارت کشور از صرافی به شبکه بانکی کشور است.

در نامه رییس کل بانک مرکزی به وزیر صنعت، معدن و تجارت آمده است: همچنان امکان ثبت ‌سفارش واردات کالا با دلار امریکا در سامانه سازمان توسعه تجارت فراهم است درحالی که سیاست دولت حذف دلار از مبادلات است.

به گزارش فارس در نامه ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی به محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت آمده است: حسب اطلاعات واصله همچنان امکان ثبت سفارش واردات کالا با ارز دلار امریکا در سامانه‌های سازمان توسعه تجارت مهیا بوده و درصد قابل توجهی از مجموع ثبت سفارش‌های انجام‌ شده با این ارز صادر شده است.

در این نامه آمده است:درحالی که به علت تداوم تحریم‌های اولیه ایالات متحده امریکا، دسترسی شبکه بانکی کشور به سیستم‌های دلاری به طور کامل قطع است، ثبت سفارش کالا با دلار امریکا به مفهوم استفاده از شبکه صرافی برای تامین مالی واردات است. این شرایط از یک سو سبب افزایش تقاضای دلار امریکا در صرافی‌ها شده و از سوی دیگر در تناقض فاحش با تاکیدات مقام ریاست‌جمهوری مبنی بر انتقال گردش مالی تجارت کشور از صرافی به شبکه بانکی کشور است.

در این نامه که به تاریخ 24بهمن 96 از سوی سیف، رییس بانک مرکزی خطاب به شریعتمداری، وزیر صنعت با رونوشتی به حسن روحانی، رییس‌جمهور نوشته شده آمده است: با توجه به توضیحات یاد شده و نظر به اینکه سیاست ارزی کشور رویکرد حذف کامل دلار را در نظر دارد لذا خواهشمند است، دستور فرمایند به قید فوریت از صدور ثبت سفارش براساس دلار امریکا ممانعت به عمل آورند.

در این زمینه عضو هیات رییسه کمیسیون اقتصادی مجلس نیز گفت: اقدام بانک مرکزی در ممنوعیت استفاده از دلار امریکا در ثبت سفارش در واقع در راستای تضعیف این ارز در کشور است.

سیدحسن حسینی‌شاهرودی درگفت‌وگو با خانه ملت با اشاره به ابلاغیه بانک مرکزی مبنی بر ممنوعیت دلار امریکا در ثبت سفارش اظهار کرد: این حرکت بانک مرکزی در جهت کنترل بازار ارز به خصوص دلار است که اخیرا افزایش بی‌رویه داشته است جز این موضوع، ممنوعیت دلار در ثبت سفارش توجیه دیگری ندارد. البته اقدام بانک مرکزی باید مبتنی بر برنامه مدون باشد تا برای تجار و واردکنندگان مشکلی به وجود نیاورد با این حال تصمیم بانک مرکزی برای ممنوعیت دلار امریکا در ثبت سفارش، حرکت مثبت و رو به جلو برای تضعیف این ارز در داخل کشور و جایگزینی ارز کشورهای دیگر است.

نماینده شاهرود در مجلس دهم بیان داشت: این اقدام می‌تواند فرصت جایگزینی ارز کشورهایی که با آنها بیشترین مبادلات را داریم، فراهم کند. به‌عنوان مثال می‌توان با کشورهای چین، ترکیه، روسیه، هند و کشورهای دیگر که آمادگی معامله با ارز خود را دارند، تجارت کرد.

وی تاکید کرد: با این حال باید بانک مرکزی و دولت برای جایگزینی دلار در مبادلات ارزی از تجار حمایت و تسهیلاتی برای آنها درنظر بگیرند تا مشکلات

پر پیچ و خم مبادلات پولی و بانکی پیش روی واردکنندگان قرار نگیرد. از سوی دیگر انتظار می‌رود که بانک مرکزی راهکارهای لازم برای خروج از بن‌بست‌های احتمالی درراستای ممنوعیت دلار امریکا از ثبت سفارش را پیش‌بینی و به کار گیرد.

 تحولات بازار ارز در هفته گذشته

از سوی دیگر، بازار ارز در هفته‌یی که گذشت شاهد رویارویی بانک مرکزی و صرافی‌ها در نرخ‌گذاری دلار و یورو بود. صرافان نرخ‌های عرضه شده بانک مرکزی از طریق صرافی‌های منتخب بانکی را قبول نداشتند و به بهانه دراختیار نداشتن ارزهای عمده دلار و یورو، از فروش آنها به خریداران امتناع می‌کردند. برخی صرافی‌ها هم نرخ‌ها را از تابلوی خود پاک کردند و فقط خریدار یورو بودند. همین امر سبب شد تا صرافی‌های منتخب بانک مرکزی، روزهای شلوغی را در هفته گذشته پشت‌سر بگذارند زیرا مردم مجبور بودند ارز مورد نیاز خود را تنها از آنها خریداری کنند.

این رویه سبب شد تا براساس نرخ‌های فروش صرافی‌های بانکی، قیمت دلار در محدوده 4400تومان و یورو 5400 تومان باقی بماند اما صرافان در نرخ‌گذاری‌های بین‌صنفی خود قیمت دلار را 4700تومان و نرخ یورو را 5700 تومان اعلام می‌کردند.

در این پیوند صمد کریمی مدیر اداره صادرات بانک مرکزی با اعلام اینکه همه تقاضاهای واقعی ارز توسط صرافی‌های منتخب بانکی و مجاز متناسب با شرایط بازار پوشش داده می‌شود، از متقاضیان ارز خواست از مراجعه به دلالان و سوداگران پرهیز کنند.

صرافی‌های مجاز خریدار ارز می‌توانند روزانه تا سقف 100هزار دلار امریکا و 100 هزار یورو به‌صورت اسکناس از صرافی‌های منتخب بانکی خریداری و نسبت به فروش آن به متقاضیان اقدام کنند. ضمن اینکه آنها می‌توانند در صورت فروش به‌موقع، نسبت به خرید بخش‌های بعدی 100هزار تایی اسعار (ارزهای خارجی) مزبور و تزریق در بازار ارز کشور اقدام کنند.

 پیوستن صرافی‌ها به «نیما» با هدف کاهش مراجعه حضوری بازرگانان به بازار

 از سوی دیگر، بانک مرکزی با هدف کاهش مراجعه متقاضیان ارز به بازار و صرافی‌ها، به‌دنبال راه‌اندازی سامانه نیما است. صرافی‌های مجاز و تضامنی از طریق سنا به درخواست‌های خرید یا فروش ارز دسترسی دارند و همچنین می‌توانند از خدمات رایگان نیما برای برقراری ارتباط با متقاضیان، ارائه پیشنهاد و جذب تقاضاها، بدون نیاز به مراجعه حضوری استفاده کنند. هدف بانک مرکزی از گسترش فعالیت نیما و پیوستن صرافی‌ها به سامانه نیما، کاهش مراجعه حضوری متقاضیان ارز و بازرگانان به صرافی‌ها و مبادله ارزی از طریق سامانه نیما و خرید و فروش ارز از طریق سامانه نیما است.

نشست آموزشی آشنایی با سامانه نیما «نظام یکپارچه معاملات ارزی» برای تشریح جزییات این سامانه برای صرافی‌های بانک‌ها و تبادل نظر، در بانک مرکزی برگزار شد.

تامین الکترونیکی نیاز‌های ارزی بازرگانان از بازار آزاد توسط صرافی‌های مجاز هدف اصلی سامانه نیما است و امکان مدیریت بازار ارز برای سیاست‌گذار، تسهیل در فرآیند تامین ارز و فعالیت شفاف برای متقاضیان ارز از طریق آن فراهم می‌شود.

نیازهای ارزی بازرگانان تحت عنوان درخواست تامین ارز، شامل اطلاعاتی اعم از مشخصات کلی درخواست خرید ارز، اطلاعات ارز درخواستی، مشخصات حساب مقصد برای حواله و مشخصات متقاضی در این سامانه ثبت و به تامین‌کنندگان مجاز نمایش داده می‌شود و آنها پس از مشاهده درخواست‌ها می‌توانند پیشنهاد خود را در مورد آنها ثبت کنند. در صورت انتخاب پیشنهاد توسط بازرگان و تکمیل فرآیند مربوطه، معامله انجام و ارز مورد نیاز تامین می‌شود.

بانک مرکزی براساس آیین‌‌نامه اجرایی مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، موظف به تهیه، اجرا و بهره‌‌برداری از سامانه ارزی با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت است. بدین ‌ترتیب تمام درخواست‌ها از سامانه جامع تجارت از بازرگانان دریافت و در اختیار سامانه نیما قرار می‌گیرد. در حال حاضر اجرای این طرح با صرافی بانک‌ها کلید خورده و با فراهم شدن شرایط لازم، صرافی‌های غیربانکی نیز به‌زودی به این سامانه اضافه خواهند شد.

نظام یکپارچه معاملات ارزی که از ۲۸ بهمن ماه به‌صورت آزمایشی کار خود را با ثبت سفارش و از طریق صرافی‌های منتخب بانکی آغاز کرده بود، از هفته آتی با برگزاری جلسات توجیهی و آموزشی برای صرافی‌های تضامنی، آنها را نیز به سامانه نیما متصل خواهد کرد.

با آغاز به کار آزمایشی سامانه نیما، بانک مرکزی با برگزاری جلسات توجیهی و آموزشی برای صرافی‌های بانکی و اتصال انها به نظام یکپارچه معاملات ارزی فرآیند تامین ارز به‌صورت سیستمی را شروع کرد. با پیوستن تدریجی صرافی‌های تضامنی (غیربانکی) یکی دیگر از بازیگران اصلی بازار ارز از خدمات سامانه نیما بهره‌مند خواهد شد. همچنین همزمان با بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری سازمان توسعه جلسات توجیهی و آموزشی برای بازرگانان و تجار را نیز برگزار می‌کند. بدین‌ترتیب بازیگران بازار ارز کشور به صورت تدریجی نظام یکپارچه معاملات ارزی متصل می‌شوند تا بازیگران ارز در کنار یکدیگر قرار گیرند و گامی موثر در تشکیل بازار منسجم ارزی برداشته شود.

نیما با هدف حمایت از صرافی‌های مجاز، تسهیل تجارت برای بازرگانان و ساماندهی بازار ارز توسط بانک مرکزی و با همکاری وزارت صنعت ایجاد شده است. این سامانه ارزش افزوده بالایی برای صرافی‌های مجاز، بازرگانان و در مجموع متقاضیان خرید یا فروش ارز فراهم می‌کند. صرافی‌ها می‌توانند با استفاده از نیما، تقاضاهای خرید یا فروش ارز از سراسر کشور را به صورت برخط مشاهده و با ارائه پیشنهادات، دسترسی بیشتری به مشتریان بالقوه داشته باشند.