فرونشست زمین در کمین تهران و کلان‌شهرها
گروه راه و شهرسازی|
سال گذشته فرو ریزش و فرونشست‌های بسیاری در نقاط مختلف شهر تهران اتفاق افتاد و این مساله به یکی از نگرانی‌های شهروندان تبدیل شد. هفته گذشته با فروریزش زمین در میدان محمدیه تهران دوباره بحث فرو ریزش‌ها و سست بودن زمین تهران داغ شده است. در این رابطه احمد صادقی رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز با بیان اینکه فروریزش در کمین پایتخت است، نسبت به برداشت بی‌رویه از قنات‌های شهر هشدار داد.
به گزارش ایلنا، احمد صادقی گفت: فرونشست زمین دشت‌های جنوب غربی تهران را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد و پدیده‌یی غیر از فرونشست نیز به‌نام فرو ریزش وجود دارد که در داخل شهر اتفاق می‌افتد. پدیده فروریزش به علت جنس خاک تهران و اتفاقاتی است که زیر زمین می‌افتد. عواملی همچون ترکیدگی لوله یا آب‌های سرگردانی که تکلیف‌شان مشخص نیست، در ایجاد خطر فروریزش نقش دارند. یکی دیگر از دلایل فروریزش زمین تغییر مسیر قنوات تهران است، در نتیجه این تغییر مسیر حفره‌هایی در زمین به وجود می‌آید که احتمال فروریزش آنی را ایجاد کرده و باید به این نکته توجه شود که این جدای از مبحث فرو نشست دشت‌های جنوب تهران است.
صادقی در واکنش به اینکه خطر فروریزش در چه نقاط و مناطقی از پایتخت وجود دارد، گفت: مکان این فرو ریزش مشخص نیست، شاید در بخشی از تهران به علت ترکیدگی و فرسودگی لوله‌ها، آب نشت کرده باشد و این نشت آب موجب فرو ریزش و نشست زمین شود. در همین رابطه دستورالعملی به همه مناطق ارسال شده است.
رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به اقدامات این سازمان درراستای کاهش خطر فرو ریزش زمین در سطح شهر گفت: براساس این دستورالعمل هر علائمی همچون ترک در معابر رصد می‌شود و اگر نیاز به اسکن زیرزمینی باشد، این کار را انجام می‌دهیم، در هر صورت مدام در حال رصد هستیم که در جایی با فرو ریزش آنی مواجه نشویم. البته فرو ریزش زمین در منطقه شهران تهران اتفاق خیلی خاص و علی حده بود.
وی اضافه کرد: اما فرونشست زمین به‌دلیل عدم استفاده صحیح از منابع آبی و برداشت بیش از حد و بی‌رویه از چاه‌ها و قنوات شهر تهران است. در نتیجه این برداشت بی‌رویه چاه‌ها و قنوات به مرور زمان خشک شده و حفره‌ها پر می‌شوند و فرونشست زمین را رقم می‌زند.
صادقی در واکنش به اینکه گفته می‌شود، هیچ نقشه‌یی از لوله‌کشی آب و فاضلاب در تهران وجود ندارد، این اظهارات را تکذیب کرد و گفت: نقشه آب و فاضلاب تهران موجود بوده و به‌روز است و هر یک از سازمان‌ها نقشه مربوط به خود را تهیه کردند و در طرح جامع نیز همه شریان‌های حیاتی بارگذاری شده است. با این حال، بعضی شریان‌های حیاتی به علت عمر زیاد فرسوده شده‌اند، همچنین به علت برداشت بی‌رویه از قنات‌های پایتخت احتمال
فرو ریزش در داخل شهر تشدید می‌شود و احتمال دارد بعضی قنوات بی‌آب شده باشند و این حفره‌ها در طول سنوات اخیر پر شده و احتمال نشست زمین را افزایش دهد.
رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در پایان درباره نقش مترو در تشدید خطر فرو ریزش زمین افزود: معمولا در نقاطی که شریان‌های حیاتی به‌ویژه لوله‌های آب و فاضلاب فرسوده هستند و مکان‌هایی که عملیات ساخت و ساز به قنات‌ها آسیب رسانده‌اند، در معرض تهدید بیشتری قرار دارند.
فرونشست، شهرهای کشور را تهدید می‌کند
جواد بلورچی مشاور رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی نیز در همایشی از خطر فرونشست دشت‌ها خبر داد و گفت: خطر فرونشست دشت‌های شهرهای کشور را تهدید می‌کند و ساختمان‌ها را در برابر زلزله‌های با قدرت کم بسیار آسیب‌زا می‌سازد. فرونشست‌ها در دشت‌ها، بسیار خطرناک است و اکنون دشتی در کشور وجود ندارد که در آن فرونشست‌ها و فروچاله‌ها به وجود نیامده باشد.
وی بیان کرد: فرونشست زمین لرزه ایجاد نمی‌کند زیرا در سطح رخ می‌دهد، اما فرونشست باعث می‌شود زمین لرزه‌یی با قدرت ۴ ریشتر که به ساختمان‌ها آسیب وارد نمی‌کند، تبدیل به زمین لرزه‌یی مخرب و آسیب‌زا برای ساختمان‌ها شود.
وی اظهار کرد: با فرونشست‌های متعدد در دشت‌ها، آستانه خطرپذیری شهرهای کشور در برابر زلزله از زلزله‌یی با قدرت ۶ ریشتر به ۵ و 4.5 ریشتر رسیده است و هم‌اینک بدون اینکه بدانیم، ساختمان‌های ما درنتیجه فرونشست‌ها از درون در حال خرد شدن هستند.
فرونشست پیرامون شهرهای بزرگ
رییس گروه زمین‌شناسی مهندسی سازمان زمین‌شناسی گفت: در برخی شهرها مثل کرمان و مشهد، در خود شهر فرونشست اتفاق نیفتاده است، اما پیرامون شهرها را فرونشست فراگرفته است. دلیل اینکه فرونشست در شهرها رخ نداده است، به سبب پر شدن فاضلاب در شهرهاست اما اگر شبکه‌های فاضلاب راه‌اندازی شود، به‌تدریج تمام دشت خشک می‌شود و سرعت فرونشست افزایش پیدا کرده و به شهرها می‌رسد. وی افزود: هم‌اینک حجم مخازن زیرزمینی آبرفتی در کشور به انتهای خود رسیده، زیرا در مدیریت آنها خطا کرده‌ایم، شاید استفاده مجانی عده‌یی از آبخوان‌ها و اختصاص بودجه یک‌ساله برای مدیریت آب، بدترین نوع مدیریت بود که باعث شد در مدت کوتاهی ۱۱۰ میلیارد مترمکعب آب برداشت کنیم و از سفره آبخوان‌های آبرفتی بکاهیم. همه اینها باعث شد که برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی کشور را تا حد نهایی خود ادامه دهیم و باعث از بین رفتن آبخوان‌ها شویم. هرقدر از سطح منابع آب زیرزمینی کاسته شود، کیفیت آن کاهش پیدا می‌کند و آب باقی‌مانده هم کیفیت لازم را ندارد.
بلورچی اظهار کرد: بهره‌برداری ناپایدار منابع آب و دگرگونی اقلیمی باعث سیلاب، خشکسالی، گرد و غبار، فرونشست زمین، نابودی آبخوان‌ها، نابودی تالاب‌ها و دریاچه‌ها، آلودگی و تغییرات کیفی آب شده است و همه این عوامل زندگی ما را تهدید می‌کند.
وی با اشاره به راهکارها برای مدیریت آب و فرونشست‌ها گفت: رویکرد فعلی در قبال منابع موجود باید شناسایی و توسعه منابع آب جدید و بازسازی اکوسیستم‌ها باشد، باید به آبخوان‌های آبرفتی فرصت بازسازی داد زیرا دیگر قابل احیا نیستند. باید جایگزین مناسبی برای استفاده از آبخوان‌های آبرفتی برای تامین آب آشامیدنی ایمن پیدا کنیم و آب بخش کشاورزی نیز باید مدیریت مصرف را در پیش گیرد.
فرونشست زمین؛ خطرناک‌تر از زلزله
محمدسعید ایزدی معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی نیز در همایشی دیگر فرونشست زمین را خطرناک‌تر از زلزله دانست و گفت: پدیده فرونشست زمین و آسیب‌های آن می‌تواند بیشتر از زلزله برای شهروند تهرانی خطرناک باشد که برداشت‌های بی‌رویه از سفره آب‌های زیرزمینی باعث این پدیده شده است.
ایزدی درباره وضعیت رود دره‌های تهران اظهار کرد: رود دره فرحزاد و کن وضعیت اسفناکی دارند که هر روز نیز تشدید می‌شود و تخریب توتستان‌ها و باغ‌های خرمالو، سوداگری شدید نسبت به زمین‌ها و باغات در این مناطق و بی‌توجهی به منابع زیست‌محیطی باعث بروز بزه‌های اجتماعی در اشکال گوناگون و ناکارآمدی فراوان در حوزه مختلف شده است، اما می‌بینیم در نقطه‌یی از این منطقه شهرداری ۵ هزار واحد مسکونی را در کنار این عرصه و حریم احداث می‌کند.
وی افزود: در هر صورت منابع محدود هستند و اگر به آنها توجه لازم را نداشته باشیم، تکرار شدنی نیستند. ساختمان‌هایی که تخریب می‌کنیم نیز نمی‌توانیم مشابه آنها را بسازیم که باید تلاش کنیم تا از این اندیشه ایران‌شهری برخوردار باشیم و آن را برای حفاظت از منابعی که داریم به کار بگیریم.
