کارت‌های بدهی و اعتباری کارکردها و تفاوت‌ها
سید مجید حسینی| صاحب‌نظر پولی و بانکی|
پذیرش عمومی کارت‌های بانکی سبب می‌شود تا مردم بتوانند در تمام نقاط جغرافیایی به حساب‌های خود و خدمات بانکی دسترسی داشته باشند.
ارائه کارت‌های بانکی به مشتریان یکی از کلیدی‌ترین خدماتی است که توسط بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی ارائه می‌شود. هدف اصلی از ارائه کارت‌های بانکی، تسهیل مبادلات، کاهش هزینه‌های مبادله‌یی، فراهم کردن امکان دسترسی شبانه‌روزی مشتریان به خدمات بانکی و ایجاد ارتباط دایمی بین مشتری و بانک است.
پذیرش عمومی کارت‌های بانکی سبب می‌شود تا عموم مردم بتوانند در تمام نقاط جغرافیایی به حساب‌های خود و خدمات بانکی دسترسی داشته باشند و بدون نیاز به حمل پول نقد و پذیرش ریسک‌های مرتبط با آن از خدمات بانکی استفاده کنند.
به لحاظ عملیاتی در کشورهای گوناگون انواع مختلفی از کارت‌های بانکی ارائه می‌شود که برخی موارد مشترک و اصلی که در اکثر کشورها وجود دارد شامل این موارد می‌شود: کارت بدهی، کارت اعتباری، کارت هدیه، کارت خودپرداز و کارت سوخت. هر یک از این کارت‌ها جهت پاسخگویی به یک نیاز خاص مورد استفاده واقع می‌شوند. با این حال کارت‌های بدهی و اعتباری بخش عمده کارت‌های بانکی را تشکیل داده و به صورت گسترده مورد استفاده واقع می‌شوند.
کارت نقدی یا بدهی، نوعی کارت پرداخت بانکی است که توسط یک بانک یا موسسه مالی ارائه می‌شود و با استفاده از آن شخص می‌تواند از حساب خود نزد بانک برداشت کرده و نیاز خود به نقدینگی (جهت خرید کالا و خدمات) را بدون مراجعه به شعبه برطرف کند. در مقابل منظور از کارت اعتباری، نوعی کارت پرداخت بانکی است که توسط یک بانک یا موسسه مالی ارائه شده و با استفاده از آن مشتری از این امکان برخوردار می‌شود تا بتواند با استفاده از منابع بانک خریدهای خود را انجام دهد.
مهم‌ترین ویژگی کارت‌های نقدی آن است که معمولا از آنها برای انجام عملیاتی نظیر دریافت وجه، انتقال وجه، دریافت اطلاعات حساب، اعلام موجودی و غیره در دستگاه‌های خودپرداز و غیره استفاده می‌شود. همچنین مهم‌ترین ویژگی کارت‌های اعتباری که در واقع مزیت آنها نسبت به وام‌های متعارف بانکی محسوب می‌شود به مساله اعتبار باز می‌گردد.
در واقع کارت اعتباری نوعی اعتبار است و این فرصت را به شخص می‌دهد تا در بازه زمانی مشخص بتواند نسبت به خرید کالاها و خدمات اقدام کند و اگر این کار را انجام ندهد، اعتبار مذکور از بین خواهد رفت. بنابراین بر خلاف وام‌های متعارف بانکی که مبلغ آنها توسط بانک به حساب مشتری واریز می‌شود، در کارت اعتباری مشتری صرفا از اعتبار و فرصت خرید کالاها و خدمات برخوردار می‌شود. از منظر تفاوت کارت‌های بدهی و اعتباری، نخستین و مهم‌ترین تفاوت کارت‌های مذکور به مساله موجودی برمی‌گردد. در کارت‌های بدهی لازم است ابتدا شخص منابع نقدی را به حساب خود نزد بانک واریز کند و سپس تا سقف موجود در حساب، می‌تواند از امکان استفاده از کارت جهت نیازهای مختلف مانند خرید کالاها و خدمات استفاده کند. بنابراین در کارت بدهی سپرده‌گذاری مقدم بر استفاده از کارت است. اما در کارت‌های اعتباری نیازی به سپرده‌گذاری وجود ندارد و مشتری می‌تواند با استفاده از کارت، خود را به بانک بدهکار کند. در واقع مشتری با کشیدن کارت اعتباری از اعتبار خود نزد بانک جهت خرید کالاها و خدمات استفاده می‌کند. تفاوت دیگری که بین کارت‌های بدهی و اعتباری وجود دارد به مساله رتبه اعتباری باز می‌گردد. در حالی که جهت استفاده از کارت‌های بدهی نیاز جدی به بررسی رتبه اعتباری مشتری توسط بانک صادرکننده بانک وجود ندارد، در زمان صدور کارت‌های اعتباری لازم است، ابتدا وضعیت اعتباری مشتری (سوابق بازپرداخت، حقوق دریافتی و غیره) مورد ارزیابی قرار گرفته و برای مشتری رتبه مشخصی در نظر گرفته شود. سقف میزان اعتبار کارت با توجه به رتبه اعتباری مشتری تعیین می‌شود. البته اگر مشتری در بازپرداخت اعتبار استفاده شده رفتار قابل قبولی نشان دهد، بانک در زمان شارژ کارت اعتباری برای دفعات آتی، رتبه اعتباری و در نتیجه سقف بالاتری از اعتبار را برای مشتری در نظر می‌گیرد و بالعکس.
