نقش بورس‌‌کالا در عبور از اقتصاد دستوری
اکنون که معاملات محصولات زنجیره فولاد به نوبت درحال اضافه شدن به بورس کالا هستند، معاون معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت از اقدام این وزارتخانه برای تعیین فرمول قیمت‌گذاری آهن اسفنجی جهت ارائه به بورس کالا خبر داده است. جعفر سرقینی با بیان اینکه بورس کالا در فاصله گرفتن از اقتصاد دستوری اثرات مثبتی برای اقتصاد داشته است، اظهار کرد: با هم‌اندیشی در بخش خصوصی و دولتی و استفاده از ظرفیت‌های بورس کالا دیگر نیاز به مداخله دولت در بازار محصولات نخواهیم داشت البته این هم اندیشی‌ها باید به صورت منصفانه و برد- برد برای صنایع پایین‌دستی و بالادستی انجام شود تا بتوانیم در مسیر آزادسازی قیمت‌ها و مشارکت مردم در اقتصاد به درستی گام‌برداریم. وی افزود: درصدد هستیم برای محصولی همچون آهن اسفنجی نیز فرمول پایه‌یی تعیین شود تا عرضه و تقاضا در بورس، قیمت نهایی را مشخص کند. به گزارش ایسنا، معاون معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت همچنین با اشاره به عرضه سنگ آهن به بورس کالا بیان کرد: وزارت صنعت موافق این موضوع است که سنگ آهن به بورس کالا بیاید و تولیدکنندگان سنگ آهن می‌توانند برای عرضه محصولات شان در بورس کالا و حرکت به سمت اقتصاد مبتنی بر بازار اقدام کنند. سرقینی در ادامه اظهار کرد: در راستای حرکت به سمت مبادلات شفاف در حوزه کالایی، بورس کالا یک اتفاق مبارک در اقتصاد ایران است و اگر دوران گذشته و حواله‌یی را به یاد بیاوریم بیشتر قدر این بورس را خواهیم دانست. از این رو باید طی سال‌های آینده شاهد ارتقا جایگاه و فعالیت‌های بورس کالا البته با حمایت نهادهای دولتی و خصوصی باشیم. این معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه تقویت و توسعه بورس کالا از حیطه معاملات کالاهای داخلی باید فراتر برود، افزود: پیشرفت‌های بورس کالا باید در زمینه بین‌المللی نیز نمود پیدا کند بطوری که در صورت فراهم شدن برخی زیرساخت‌ها می‌توان شاهد توسعه تجارت ایران با کشورهای مختلف از طریق بورس کالا بود. به گفته سرقینی، بورس کالا باید به سازوکارهایی مجهز شود تا برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران خارجی نیز جذاب باشد و توسعه ابزارهای مالی را یکی از همین جذابیت‌ها دانست.
رکوردهای تاریخی ٩٦
در سویی دیگر، عبور ارزش معاملات بورس کالای ایران از مرز ۱۰۰هزار میلیارد تومان طی یازده ماهه سال ۹۶ و اختصاص نیمی از ارزش معاملات بازار سرمایه به بورس کالا از مواردی است که کارشناسان سال ٩٦ را سال طلایی تالار نقره‌یی قلمداد می‌کنند. در همین ارتباط، مدیرعامل یک شرکت کارگزاری در بیان دلایل دستیابی بورس کالا به رکوردهای تاریخی و افزایش حجم و ارزش معاملات در این بورس اظهار کرد: رشد ارزش معاملات بورس کالا به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان گرچه به افزایش نرخ کالاها نیز مربوط می‌شود، اما از مهم‌ترین دلایل آن افزایش حجم معاملات بازار فیزیکی و مالی تحت تاثیر افزایش تنوع در کالاهای عرضه شده در بورس بوده که بر رشد معاملات از نظر ریالی نیز اثر مثبت اعمال کرده است. به گزارش کالا خبر، حسنعلی بشارت احسانی افزود: در بین رینگ‌های مختلف بورس کالا، روند توسعه در رینگ کشاورزی بیش از سایر بازارها بوده است؛ زیرا رینگ صنعتی و پتروشیمی از ابتدای فعالیت با ورود فعالان این بازارها و معاملات پرحجم رو به رو بوده که طی چند سال اخیر تلاش‌های زیادی در حوزه عرضه متنوع محصولات کشاورزی در بورس کالا انجام شد که امروز نتیجه آن تلاش‌ها را مشاهده می‌کنیم. وی افزود: بورس محلی است با شفافیت حداکثری ضمن اینکه در این بازار کشف قیمت منصفانه و واقعی برمبنای نظام عرضه و تقاضا انجام می‌شود؛ آن هم در شرایط اقتصاد فعلی که در بازارهای سنتی واسطه‌ها حضور دارند. این کارشناس ارشد بازار سرمایه در خصوص حذف واسطه‌ها و آثار ناشی از آن از طریق عرضه کالاها در بورس کالا گفت: یکی از مزایای مهم عرضه محصولات مختلف در بورس کالا این است که موجب حذف واسطه‌ها در بازارها می‌شود و این امر تخصیص بهتر مواد به مصرف‌کنندگان را در پی دارد. طبیعی است که با این اقدام هزینه‌های تولیدکننده تا حد زیادی کاهش یافته و بهای تمام شده کالای معامله شده در بورس نیز به مراتب کمتر می‌شود. زیرا عرضه در بورس مانع از چرخش یک کالا در بین چند واسطه می‌شود و به صورت مستقیم در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد و این نتیجه از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. بشارت احسانی، توسعه بورس کالا در حوزه معاملات ابزارهای نوین و خدمات مالی به ویژه ابزارهای مشتقه را یکی از اقدامات توسعه‌یی این بازار دانست و گفت: برای توسعه این بازار می‌توان در حوزه راه‌اندازی قراردادهای آتی روی کالاهای استاندارد حوزه کشاورزی و نیز پتروشیمی اقدام کرد که تحقق این امر می‌تواند در توسعه هر چه بیشتر بورس کالا و افزایش امکان برنامه‌ریزی اقتصادی به ویژه برای تولیدکننده و مصرف‌کننده مفید باشد.
عوامل توسعه
افزون بر این محمد امیری، مدیر واحد کالا و انرژی یک شرکت کارگزاری نیز درخصوص دلایل ثبت رکوردهای معاملاتی جدید در بورس کالا گفت: بازار بورس کالا که متشکل از تالار صنعتی، پتروشیمی و کشاورزی است، در سال‌های اخیر با رشد چشمگیری رو به رو بوده است به ویژه در تعامل با عرضه‌کنندگان و مصرف‌کنندگان در هر سه حوزه به خصوص در بخش کشاورزی اقدامات گسترده‌یی انجام شد که همین امر باعث بزرگ شدن ارزش کل معاملات این بازار شده است. امیری افزود: در معاملات بخش کشاورزی، اجرای سیاست قیمت تضمینی محصولات مختلف به ویژه معامله گندم در بورس کالا و انتشار گواهی سپرده کالایی در این رشد بسیار موثر بوده است.
وی در خصوص اعتماد صنایع به بورس کالا و تمایل آنها به استفاده از ظرفیت‌های این بازار اظهار کرد: طی سال‌های اخیر فعالان صنایع مختلف هم نسبت به این بازار اعتماد بیشتری پیدا کرده اند؛ به طوری که در بازار پتروشیمی نیز شاهد افزایش حجم و ارزش معاملات محصولات این صنعت هستیم که نشان‌دهنده اعتماد فعالان این حوزه به بورس است. این کارگزار واحد کالایی به انتشار اوراق گواهی سپرده کالایی نیز اشاره کرد و گفت: واقعیت امر این است که بررسی و طراحی شیوه‌های معاملاتی نوین مثل گواهی سپرده کالایی و البته قراردادهای مشتقه باعث شده فعالان صنایع اعتماد بیشتری به این بازار داشته باشند به طوری که حجم معاملات کل بورس کالا از محل معاملات این ابزار جدید افزایش یافته است. امیری در خصوص توسعه بازار ابزارهای نوین مالی در بورس کالا و پیشی گرفتن آن از معاملات بازار فیزیکی اظهار کرد: معاملات سپرده کالایی از ابتدا برای محصول ذرت استان خوزستان آغاز شد و ۱۹۰هزار تن محصول با استفاده از این ابزار مورد معامله قرار گرفت تا مشخص شود آیا طرح پایلوت موفق بوده یا خیر.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: طبق بررسی‌های به عمل آمده در آن زمان مشخص شد که همه از این ابزار رضایت داشتند و این امر موجب شد علاوه بر معامله کل ذرت تولیدی در کشور در بستر بورس کالا، معاملات جو نیز در این بازار آغاز شود. وی درخصوص مزیت بازار ابزارهای مالی نسبت به بازار معاملات فیزیکی اظهار کرد: در بازار فیزیکی، امکان انجام معاملات پیوسته وجود ندارد؛ این در حالی است که در بازار ابزارهای نوین مالی همچون سپرده کالایی قابلیت انجام مستمر معاملات روی انواع محصولات وجود دارد. این کارگزار کالایی به راه‌اندازی معاملات پیوسته روی محصولات حوزه کشاورزی همچون پسته و زعفران به عنوان محصولات کشاورزی ارزآور در کشور با استفاده از انتشار اوراق گواهی سپرده کالایی اشاره کرد و گفت: با انتقال معاملات این محصولات به بورس می‌توان شاهد بود که فضای دلالی حاکم بر معاملات بازارهای سنتی آنها مرتفع شده است. ضمن اینکه وجود این ظرفیت‌ها بیان‌گر این موضوع است که می‌توان گواهی سپرده کالایی را برای ایجاد بازاری مستمر و انجام معاملات پیوسته در رینگ‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار داد.
وی افزود: در اسفند ماه جاری شاهد عرضه و معامله نخستین اوراق گواهی سپرده کالایی در صنعت پتروشیمی برای محصول پلی اتیلن سنگین بادی تولیدی پتروشیمی جم بودیم که این موضوع نیازمند فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی بیشتر است تا کارکردهای آن به فعالان حوزه صنایع معرفی شود. بر این اساس، این قابلیت وجود دارد که تولیدکنندگان بزرگ در صنایع مختلف نیز گواهی سپرده کالایی را برای فروش محصولات خود استفاده کنند. وی از امکان راه‌اندازی معاملات آنلاین گواهی سپرده کالایی برای خریداران و فروشندگان در بورس کالا سخن گفت و افزود: این ابزار مالی امکان استفاده به عنوان تضمین و وثیقه در دریافت تسهیلات را برای تولیدکننده فراهم می‌آورد و بازار خرده فروشی نیز می‌تواند به این معاملات اضافه شود. امیری در خاتمه سخنان خود تصریح کرد: به نظر می‌رسد سیاست های بورس کالا نیز در این راستا قرار دارد تا با کمک این ابزار، بازار خرده فروشی را نیز توسعه دهد. همچنین اتفاقی که بیشتر در بورس‌های دنیا مشاهده می‌شود این است که بیشتر معاملات در بورس‌های کالایی به جای معاملات فیزیکی مبتنی بر کامودیتی‌ها بر مبنای معاملات کاغذی و در قالب اوراق و ابزارهای نوین مالی است. از این رو به نظر می‌رسد طی سال‌های آتی بورس کالای ایران نیز با اقدامات انجام شده بیشتر به این سمت حرکت کند.
