قربانیان نفع کارتل نفتی
گروه انرژی نادی صبوری
تعهد کاهش تولید کشورهای عضو اوپک در کنار دیگر تولیدکنندگان به رهبری روسیه، بر خلاف تصورها بسیار خوب و در سطح بالایی از همکاری و تعهد پیش رفت. این طرح که نخستین ماه سال 2017 میلادی آغازگر آن بود، توانست درآمد نفتی بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت خام عضو و غیر عضو اوپک را افزایش دهد. ایران نیز در این میان در زمره کشورهایی قرار گرفت که با پرداخت هزینه کمتر، نفع خوبی را از این توافق برد. اما جولین لی گزارشگر مشهور بلومبرگ از زاویه‌یی متفاوت طرح کاهش تولید نفت خام را مورد ارزیابی قرار داده و در واقع تلویحا مدعی شده است، کشورهایی که «ونزوئلا» و «آنگولا» در راس آنها قرار می‌گیرند، قربانی سیاست جدید نفتی اوپک هستند.
از نظر جولین لی، مقصر این وضعیت عربستان سعودی و در واقع علی‌النعیمی وزیر نفت پیشین این کشور است. نعیمی که تا 7 مه 2016 برای 20 سال وزیر نفت پادشاهی بود، مخالف هر گونه کاهش سطح تولید در برابر کاهش قیمت‌ها بود و اعتقاد داشت، اتخاذ این روش بیشترین کمک را به تولیدکنندگان نفت شیل می‌کند.
جولین لی اما در کلیت گزارش خود این ایده را بسط و پرورش می‌دهد که اگر تصمیم برای کاهش سطح تولید نفت خام به جای آنکه در دسامبر سال 2016 شروع شود در سال 2014 یا حتی 2015 گرفته شده بود، کشورهایی چون ونزوئلا و آنگولا به وضعیت امروز که بسیار پیچیده است، دچار نمی‌شدند.
گفتنی است، ونزوئلا اکنون در پایین‌ترین سطح تولید نفت خام در 3 دهه اخیر خود قرار دارد و آنگولا نیز نتوانسته است، سطح تولید یک دهه اخیر خود را حفظ کند. مشروح این گزارش را در ادامه می‌خوانید.
اوپک با سطح فعلی تولید به درجه قابل توجه و بی‌سابقه‌یی از همکاری دست یافته است. سطح تولید فعلی کاهش 44درصدی تولید سازمان به حساب می‌آید. اما همه‌چیز آن‌طور که در ظاهر به نظر می‌رسد، زیبا و خوشبو نیست. وضعیت جدید هزینه‌های پنهانی را برای 2 عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت ایجاد کرده است تا خود را در طرف غلط سیاست‌های نفتی عربستان سعودی در زمان ریزش قیمت نفت خام ببینند.
ماهیت این هزینه 23 فوریه 2016 و زمانی که علی النعیمی وزیر وقت نفت عربستان سعودی در کنفرانسی در هیوستن در حال توضیح این مساله که چرا کشورش بازار را در نفت غوطه‌ور کرده است، روشن شد.
توضیحاتی که برای سرمایه‌گذاران و سران صنعتی جهان مطرح می‌شد.
النعیمی شاید در تحریک روزنامه‌نگارانی که دوست داشتند، سیاست‌های نفتی عربستان را به خط‌مشی خاصی در مقابله با نفت شیل بدل کنند، خواستار حفظ سطح تولید عربستان سعودی روی خطی مستقیم بود.
هر چند این حرف‌ها جدید نبود، اما چیزی که در میان صحبت‌های النعیمی مهم به نظر می‌رسید، بخشی دیگر از صحبت‌هایش بود. او در خلال اظهارنظر درباره «افزایش قیمت نفت» عنوان کرد که این وضعیت موجی از سرمایه‌گذاری‌های نفتی را به سمت میدان‌هایی که قبلا «غیراقتصادی» بودند، سوق داده است. او علاوه بر نفت شیل امریکا به ماسه‌نفت‌های کانادا، میدان نفتی اورینوکو ونزوئلا و آب‌های عمیق اشاره کرد.
تمام این مناطق مورد اشاره نعیمی، تحت تاثیر کاهش قیمت نفت که با سیاست تولید بدون محدودیت اوپک همراهی می‌شد، قرار گرفته بودند. اما این تاثیر در 2 منطقه که در 2 کشور عضو اوپک واقع شده بود به خصوص بی‌رحمانه‌تر بود.
2سال بعد صنایع نفت و گاز آنگولا و ونزوئلا که در واقع در خط مقدم حفاری نفتی در آب‌های عمیق قرار داشتند با وضعیتی بسیار سخت روبه‌رو شدند.
سطح وابستگی بودجه این دو ملت به درآمدهای نفتی سبب شد که آنها درد بیشتری را از کاهش تولید نسبت به دیگر کشورهای تولیدکننده نفت خام تجربه کنند.
صرف‌نظر از وضعیتی که در سال 2002 و به دنبال اعتصاب عمومی در ونزوئلا رخ داد، سطح تولید نفت خام ونزوئلا اکنون در کمترین میزان 30 سال گذشته قرار گرفته است. کمبود سرمایه‌گذاری و از دست دادن تخصص نفتی، در میان هرج و مرج‌هایی که این کشور را درگیر خود کرده است، باعث افت قابل توجه سطح تولید از پیک روزانه 3.5میلیون بشکه‌یی در سال 1998، درست قبل از قدرت‌گیری رییس‌جمهور هوگو چاوز شده است.
تولید نفت خام این کشور نسبت به سطح تولید در اکتبر سال 2016 که در واقع نقطه شروع طرح کاهش تولید نفت خام اوپک در نوامبر همان سال در نظر گرفته شده است، 460 هزار بشکه در روز کاهش داشته است.
ونزوئلا طبق این طرح باید روزانه 95 هزار بشکه از سطح تولید خود کم بکند.
اما در مورد آنگولا، داستان فقط به تاثیر قیمت نفت خام بازمى‌گردد. زمانی که این کشور در سال 2007 به اوپک پیوست در آستانه دستیابی به سطح تولید 2 میلیون بشکه در روز بود.
یک دهه بعد این عدد برای آنگولا رویایی دست‌نیافتنی شده و این کشور با مشکلات فراوان از جمله لغو پروژه‌ها و تاخیر در بهره‌برداری سطح تولید خود را روزانه به یک‌میلیون و 600 هزار بشکه رسانده است.
در بیشتر موارد تولید نفت خام از آب‌های عمیق آنگولا به سرعت اوج گرفته و با همان سرعت نیز کاهش می‌یابد، اتصال چند میدان نفتی به یک واحد تولید و متناوب کردن شروع به کار آنها توانسته است تا حدودی به جریان مستمر نفت خام این کشور کمک کند اما پروژه‌های اخیر نشان داده‌اند که این روش نیز اثرگذاری محدودی دارد.
کاهش قیمت نفت خام، تاثیر فوری روی فعالیت‌های حفاری دارد. شمار دکل‌های حفاری آنگولا از 14 عدد در ژانویه 2014 و زمانی که قیمت در سطح 110 دلار در هر بشکه بود، تنها به یک دکل در ژانویه 2018 رسیده است. راه‌اندازی پروژه «کمبو نورته» که به شرکت توتال واگذار شده است از اوایل 2017 به زمان دیرتری موکول شده است.
پروژه «چیسونگا» نیز که به واسطه خریداری مرسک اویل توسط توتال عملا اکنون در اختیار این شرکت فرانسوی است، از نوامبر سال 2016 و به واسطه کاهش قیمت‌های نفت خام قفل شده است.
امتناع عربستان سعودی از کاهش تولید نفت خام در سال‌های 2014 و 2015 به هیچ کشوری کمک نکرد. اگر بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام جهان در آن موقعیت نیز کاری را که به صورت سنتی انجام داده و «طرح کاهش تولید» نام دارد، در دستور کار قرار می‌داد، قیمت‌ها در سطوح بالاتری قرار گرفته و این دو کشور نیز وضعیتی به مراتب کمتر وحشتناک را تجربه می‌کردند.
اگرچه سیاست «تولید بدون محدودیت» عمری کوتاه داشت اما اثر آن بسیار بلندمدت است. آژانس بین‌المللی انرژی گفته است که ظرفیت تولید این دو کشور در سال‌های پیش‌رو به نسبت دیگر کشورهای عضو اوپک کاهش شدید‌تری را تجربه خواهد کرد. چشم‌انداز کوتاه‌مدت آژانس بین‌المللی انرژی بیانگر شکاف قابل توجهی در ظرفیت تولید کشورهای عضو خاورمیانه اوپک با هزینه کمتر تولید نفت خام در مقابل کشورهایی چون آنگولا و ونزوئلاست، درست همان‌طور که علی النعیمی پیش از آن درباره این مساله صحبت کرده بود.
با توجه به برآوردهایی که از احتمال شروع نفت شیل امریکا برای رسیدن به بالاترین سطح تولید خود از اواسط 2020 وجود دارد، بازگشت تمایل به طرف وابستگی به نفت خاورمیانه نیز بیشتر از قبل محتمل به نظر می‌رسد.
