ضرورت تدوین سند راهبردی کسب و کارهای کوچک

گروه بنگاه‌ها  

از 4 آذرماه که صادق نجفی با حکم وزیر صنعت دولت دوازدهم به‌عنوان معاون وزیر و رییس هیات‌مدیره و مدیرعامل جدید سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران به جای علی یزدانی منصوب شد تا به امروز زمان زیادی نگذشته است؛ اما در همین زمان محدود نیز انتقادات دامنه‌داری نسبت به عملکرد این حوزه تاثیرگذار در فضای رسانه‌یی کشور مطرح شده که نشان می‌دهد ساختار صنایع کوچک و متوسط در کشورمان بدون توجه به تغییر و تحولات مدیریتی هرگز براساس مطالبات اهالی تولید نتوانسته فضای عمومی کسب و کار کشور را مهیای سرمایه‌گذاری و رشد پایدار کند.

 در بخشی از حکم محمد شریعتمداری خطاب به نجفی آمده: «ضمن بهره‌گیری از عوامل دلسوز و ظرفیت‌های موجود و راهبری و انجام با درایت امور بنگاهداری در شرکت‌های تابعه نسبت به همفکری و هماهنگی با انجمن‌ها و تشکل‌های بخش خصوصی، مراتب تحقق رئوس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در جهت رونق تولید و توانمند‌سازی بخش خصوصی در حوزه صنایع کوچک و متوسط، برنامه‌ریزی جامع در جهت توسعه صنعتی کشور برمبنای آمایش سرزمین، جذب منابع مالی و رشد سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را با توجه ویژه به مناطق کم‌برخوردار و مشارکت‌طلبی از بخش غیردولتی در اجرای طرح‌های نیمه‌تمام با اولویت صنایع صادرات‌گرا، تقویت مناسبات و همکاری با مراکز علمی، پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان مبادرت کرده به نحوی که شاهد رشد و توسعه صنایع کوچک و متوسط، انجام مکان‌یابی صحیح در ساخت واحدهای تولیدی در شهرک‌های جدید صنعتی براساس طرح آمایش سرزمین و پدافند غیرعامل و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های بلااستفاده تولید صنعتی با حمایت و ایجاد و زیرساخت‌های لازم در سطح کشور باشیم.»

در این میان برخی تحلیلگران دلیل این مشکلات را در کمبود اعتبارات و حمایت‌های دولتی دانسته و بخش دیگری از کارشناسان نیز دلیل این امر را فقدان برنامه‌ریزی مناسب و ایده‌پردازی مطلوب در این بخش می‌دانند.

مجموعه این مشکلات ساختاری در حالی گریبان صنایع کوچک و متوسط کشورمان را گرفته که هم دولت یازدهم و هم دولت دوازدهم یکی از راهبردهای اصلی خود برای اشتغال‌زایی، بهبود وضعیت معیشتی مردم و رونق کسب و کار را در حمایت از کسب و کار کوچک و متوسط عنوان کرده‌اند و طی سال‌های 95 و 96 بیش از 35 هزار میلیارد تومان تسهیلات در اختیار صاحبان این نوع کسب و کار قرار داده‌اند تا فرآیند پویایی بنگاه‌های اقتصادی و احیای واحدها با سرعت بیشتری به ثمر بنشیند، اما اظهارنظرهای صاحبان بنگاه‌ها نشان می‌دهد که هنوز مشکل تامین مالی بنگاه‌ها در کنار مشکلاتی چون؛ تنوع در مراکز صدور مجوز، مشکل مواد اولیه؛ بازاریابی تولیدات و... باعث شده تا بنگاه‌های کوچک و متوسط کشورمان نتوانند رشد متوازن و پایدار داشته باشند.

از همان روزی که دولت یازدهم تصمیم گرفت در قالب طرح رونق تولید فرآیند تسهیلات‌دهی به بنگاه‌های اقتصادی را آغاز کند، بودند کارشناسانی که تذکر می‌دادند که تزریق نقدینگی به تنهایی قادر نیست بنگاه‌های کوچک و متوسط را از هزار توی مشکلات ساختاری‌اش بیرون بیاورد و دولت اگر به‌واقع قصد دارد تا پیکره نیمه‌جان تولید کشورمان را به سمت بهبود وضعیت سوق دهد، باید مطالبات صاحبان بنگاه‌ها را در قالب یک پکیج مشترک پیش ببرد.

صادق نجفی رییس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران همراه با برخی کارشناسان اقتصادی در قالب یک نشست تحلیلی نوری به ابعاد پنهان مشکلات کسب و کار کوچک در سال 96 و چشم‌انداز آینده انداخته‌اند که با مرور آنها می‌توان تصویری از این نوع کسب و کار در شرایط امروز کشور به دست آورد.

 دورنمای رشد بنگاه‌ها

صادق نجفی مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، درخصوص وضعیت فضای کسب و کار صنایع اظهار داشت: در کل دنیا 70درصد اشتغال در حوزه صنایع کوچک و متوسط ایجاد می‌شود در حالی که در ایران این عدد حدود 52درصد است.

وی ادامه داد: البته وضعیت صنایع کوچک و متوسط در کشور ما نیز روند رو به بهبود داشته و اکنون

16 هزار متقاضی برای ورود به این حوزه وجود دارد. به‌طور مثال اکنون تحرک خوبی در بخش‌های مختلف ازجمله پوشاک، کیف و کفش و صنایع پایین‌دست پتروشیمی ایجاد شده است.

نجفی تصریح کرد: تمایل مردم برای خرید داخلی بیشتر از قبل شده و کیفیت بسیاری از کالاها مثل پوشاک بالا رفته است؛ در بعضی موارد مثل صنایع شیرینی و شکلات، تولیدات داخلی، بازار را دراختیار دارند.  مدیرعامل صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی گفت: در حال حاضر پول چالش اول ما نیست، مدیریت چالش نخست است؛ در بودجه سال 97 برای اس‌ام‌ای‌ها جایگاه خوبی را درنظر گرفته‌ایم و باید از تجربیات دیگر کشورها مثل کره‌جنوبی در صنایع کوچک استفاده کنیم.

این مقام مسوول در واکنش به اعتراض مدیر یک شهرک صنعتی از وضعیت موجود و نبود حمایت کافی از صنایع کوچک گفت: در این شرایط ما مشکلات را قبول داریم و باید برای حل مشکلات در کنار هم باشیم؛ با وزارت نیرو در زمینه تامین برق و آب و زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی توافق‌هایی کرده‌ایم.  وی افزود: در حال حاضر دولت یک و نیم میلیون دلار دراختیار صنایع کوچک و روستایی قرار داده است و ما کلینیک‌هایی تشکیل داده‌ایم که برای رفع مشکلات صنایع کوچک اقدام کنند.

نجفی اظهار داشت: ما در حوزه صنایع کوچک، سند توسعه بلندمدت نداریم و در حال تنظیم سند توسعه 5ساله هستیم و باید از جایی شروع کنیم. در کشوری مثل ترکیه دو تشکل داریم؛ صاحبان صنایع و صادر‌کنندگان که در پیشبرد صنایع نقش مهمی دارند. در کشور ما اتاق بازرگانی به عنوان پارلمان صنعت با وجود قدرت گسترده نتوانسته از ظرفیت خود استفاده کند و استراتژی و راه‌حل مناسب ارائه دهد.

 مشکل قدیمی تامین مالی بنگاه‌ها

در شرایطی که نجفی مهم‌ترین مشکل کسب و کار کوچک و متوسط را نداشتن برنامه جامع و سند بالادستی مشخص می‌داند، عضو اتاق بازرگانی تهران معتقد است: صنایع کوچک، پشتوانه مالی محدود دارند و در صورت بروز مشکل مالی هیچ شرکت بزرگی نیست که ضامن آنها شود.

ابراهیم بهادرانی عضو اتاق بازرگانی در ادامه برنامه تصریح کرد: ما 42 میلیارد دلار در 10 ماهه واردات داشتیم که 20درصد آن مصرفی بوده است ولی گرایش مردم به کالای داخلی ملموس نیست و امیدواریم گرایش به سمت کالای داخلی باشد.

وی ادامه داد: مشکل مدیریت و بهره‌وری در فضای کسب و کار ملموس است. بهادرانی تاکید کرد: مهم‌ترین مشکل در شهرک‌های صنعتی، فعالیت با ظرفیت‌های پایین است به دلیل اینکه صنایع کوچک، ظرفیت و پشتوانه مالی محدود دارند و در صورت بروز مشکل مالی، هیچ شرکت بزرگی نیست که برای آنها تضمین دهد و مورد مالی را برطرف کند. بهادرانی تصریح کرد: باید یک هلدینگ بزرگی در کنار این صنایع کوچک به عنوان پیشران حرکت کند و توقع از دولت این است که دخالت را کم کند و به بنگاه‌ها اجازه دهد مشکلات خود را حل کنند.

این عضو اتاق بازرگانی گفت: رتبه کسب و کار ترکیه بین 60 تا 70 است در حالی که رتبه کشور ما 120 اعلام شده است؛ ما براساس سند 1404 قرار است در منطقه رتبه اول را کسب کنیم ولی در واقعیت از سایر کشورهای منطقه عقب افتاده‌ایم، به این ترتیب اگر رفتارمان را تغییر ندهیم نمی‌توانیم مشکلات کشور را حل کنیم.

 نگاه ویژه به صنایع خرد

از سوی دیگر بهرام شکوری عضو اتاق بازرگانی ایران هم معتقد است: صنایع کوچک و متوسط برای اقتصاد کشور بسیار مهم است لذا نگاه حاکمیت باید در جهت توسعه این صنایع باشد.

او گفت: نیروی انسانی خود یک مزیت است که کشور ما از آن بهره‌مند است، دیگری سرمایه است که شامل پول و تکنولوژی می‌شود، حال اگر بتوانیم این سرمایه‌ها را در بازار مالی جذب کنیم طبیعتا خود به شکوفایی اقتصاد کمک می‌کند.

شکوری افزود: منابع و ذخایر بخش دیگری از مزیت‌های کشور است، در کنار آن منابع انرژی نیز خود عاملی مهم برای تولید به حساب می‌آید، بازار مصرف نیز حایز اهمیت است اما حلقه مفقوده در این میان مدیریت است.  عضو اتاق بازرگانی ایران افزود: ما کشور را گران مدیریت می‌کنیم، اگر درست مدیریت شود می‌توانیم مشکلات اقتصادی کشور را حل کنیم.

او گفت: اگر دولت در خدمت مردم باشد، مشکلات مردم نیز حل و فصل می‌شود.

شکوری افزود: ما بازار خوبی داریم اما دولت هم باید کمک کند تا مشکلات اقتصادی کشور حل شوند، خصوصی‌سازی و جلوگیری از فرار مالیاتی ازجمله اقداماتی است که دولت می‌تواند در جهت حمایت از تولیدکنندگان انجام دهد.

 مشکل درونی سازمان

در ادامه هاشمی رییس شهرک صنعتی عباس‌آباد درخصوص مشکلات صنایع اظهار داشت: متاسفانه بیشترین آسیب و هجمه از سوی سازمان‌ها متوجه صنایع کوچک است و یکی از مشکلات ما مدیران تاثیرگذار دور از میدان هستند زیرا با وجود وعده‌های مسوولان هنوز زیرساخت‌های لازم در شهرک‌های صنعتی فراهم نیست.  وی ادامه داد: امروز باید همه دستگاه‌ها به‌عنوان یک قرارگاه رزمی و مهندسی وارد عمل شوند و بهره بانکی بالا، سهم بیمه بالای کارفرما و ارزش افزوده بالا ازجمله مهم‌ترین مشکلات صنعتگران است که در صورت ادامه این روند صنایع کوچک را به قهقرا می‌برد.  هاشمی تاکید کرد: در این شرایط سازمان صنایع کوچک به عنوان متولی باید وارد عمل شود.