«بولتون» کاتالیزور سیاست‌های ضد برجامی
گروه ایران|
هیچ کس نمی‌داند ترامپ در ضرب‌الاجل ماه آینده برای تایید برجام چه تصمیمی می‌گیرد، اما تحرکات او این گمانه را تقویت کرده که 22 اردیبهشت ماه، روز خروج امریکا از برجام و آغاز دوباره مناقشه هسته‌یی میان ایران و غرب است. انتصاب جان بولتون سیاستمدار نومحافظه‌کار جنگ‌طلب به عنوان مشاور امنیت ملی امریکا و در عین حال برکناری تیلرسون از وزارت امور خارجه می‌تواند تاییدی بر این پیش‌بینی باشد. بولتون 70ساله سابقه‌یی طولانی در مخالفت با جمهوری اسلامی ایران دارد. او که از حامیان حمله امریکا به عراق بوده و تا به امروز نیز بر این موضع خود پافشاری کرده است، توافق هسته‌یی ایران با کشورهای غربی را ناکارآمد می‌داند و بارها خواهان خروج امریکا از آن شده است.
طرح خروج از برجام
بولتون در شهریورماه امسال زمانی که مسوولیتی هم در دولت ترامپ نداشت در طرحی 4بندی به ترامپ توصیه کرد از برجام خارج شود. او طرح پیشنهادی خود را «لغو توافق ایران؛ راهی به جلو» نام نهاده و مدعی شده بود واشنگتن باید از این توافق خارج شود؛ زیرا ایران در حال نقض برجام، امتناع از بازرسی‌های بین‌المللی از پایگاه‌های نظامی و حمایت از تروریسم است. در آن زمان بولتون در بخش مقدمه طرح از آنچه به ادعای وی چرخش سیاست ترامپ به سمت پذیرش برجام، به خلاف وعده‌های رقابت‌های انتخاباتی را نشان می‌دهد، گلایه کرده بود. بولتون نوشته بود که «با آنکه ترامپ در زمانی که کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری بود از توافق هسته‌یی باراک اوباما انتقاد کرد، دولت او دو بار تصمیم به ماندن در توافق گرفته است.» اظهاراتی که با واکنش وزیر امور خارجه کشورمان مواجه شد. محمدجواد ظریف که شناخت دقیقی از بولتون به جهت حضور همزمان هر دو آنها در سال 2006 در سازمان ملل به ترتیب نماینده ایران و امریکا بودند، طرح دیپلمات جنگ‌طلب امریکایی را یک شکست بزرگ برای این کشور خواند و گفت که «این طرح باعث انزوای هرچه بیشتر این کشور در صحنه بین‌المللی می‌شود.»
ظریف برای اینکه افکار بولتون را برای مقابله با پروژه هسته‌یی ایران بی‌حاصل نشان دهد، گفته بود بولتون همان کسی است که برای 10سال سیاست نفی غنی‌سازی ایران را پایه‌گذاری و پیگیری کرده بود: «اما نتیجه آن این شد که امریکا بعد از 10سال پافشاری بر این ایده جان بولتون، شاهد بود تعداد سانتریفیوژهای ایران از 200 به 20هزار رسیده است. این یعنی دستاورد آقای بولتون 19هزار و 800 سانتریفیوژ بیشتر برای ایران بود.»حال انتصاب بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی امریکا را باید آغاز اجرایی شدن طرح او درباره برجام بدانیم؟ طرحی که بر اساس آن ابتدا امریکا باید رایزنی‌های زودهنگام و بی‌سروصدا با بازیگران کلیدی نظیر انگلیس، فرانسه، آلمان، اسراییل و عربستان‌سعودی انجام دهد، سپس دلایل راهبردی برای خارج کردن امریکا از برجام بر اساس اسناد از جمله اطلاعات محرمانه و توضیح درباره مضرات این توافق برای منافع ملی امریکا را تدوین کند و همچنین کمپین دیپلماتیک گسترده با تاکید بر تهدیدهای ایران راه بیندازد. در آخر هم با بهره‌گیری از دیپلماسی عمومی، حمایت امریکایی‌ها و کشورهای دیگر را برای خروج از برجام به دست آورد. او همچنین در نخستین گفت‌وگوی خود پس از قرارگیری در این جایگاه درباره برجام گفت که کاملا با ارزیابی ترامپ درباره این توافق موافق است و تصور نمی‌کند، این توافق از طریق مذاکراتی که با اروپایی‌ها داشته‌ایم، اصلاح‌پذیر باشد.
بولتون اضافه کرد: «گاهی باید با واقعیت روبه‌رو شد و پذیرفت که این توافق همان‌طور که رییس‌جمهور هم گفت، از همان ابتدا توافق بدی بوده است و بهتر نمی‌شود. او احتمالا اواسط ماه مه تصمیم نهایی‌اش را در این مورد اتخاذ می‌کند. این هم یکی دیگر از موضوعاتی است که زمانی که وارد کاخ سفید شوم، سخت روی آن کار خواهیم کرد.»
موضع ایران در برابر تغییرات در کابینه ترامپ
مقامات ایرانی که به این انتصاب با نگاهی منفی نگریسته و شتاب گرفتن طرح خروج امریکا از برجام را پیش‌بینی کرده‌اند، در عین حال معتقدند سیاست‌های افراطی امریکا تغییری در مواضع ایران ایجاد نمی‌کند. در این بین اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور با اشاره به انتصاب جان بولتون به مقام مشاور امنیت ملی رییس‌جمهوری امریکا گفت که «این‌گونه نیست گروهی که مهم‌ترین افتخارشان حقوق گرفتن از سازمان منافقین است، سر کار بیایند. در حالی که این سازمان حدود ۱۷ هزار نفر از مردم ایران را به شهادت رساندند و مردم از آنها نفرت بسیاری دارند و این افراد تهدیدات علیه ملت ایران را آغاز و فکر کنند که ملت ایران با این تهدیدات جا می‌زند یا اتفاقی در ایران بیفتد.» اشاره جهانگیری به سخنرانی بولتون در نشست‌های چند سال اخیر گروهک تروریستی مجاهدین خلق در فرانسه است که او در آن نه فقط در مخالفت با برجام که از یک پروژه براندازی در ایران سخن گفته بود.
جهانگیری در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به اینکه «با این حرف‌ها و تشرها» اتفاقی برای ایران نمی‌افتد، گفت: «مهم‌ترین کاری که اینها با این فضاسازی‌ها می‌کنند، این است که تلاش می‌کنند فضای سرمایه‌گذاری اقتصادی در کشور را ناامن کنند و نگذارند که مسیر توسعه کشور در این شرایط با شتاب پیش برود.» پیش از معاون اول رییس‌جمهور، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی هم در موضعی مشابه گفته بود: «برای یک کشور به ظاهر ابرقدرت مایه شرمساری است که مقام مسوول امنیت ملی آن حقوق‌بگیر یک فرقه تروریستی با سابقه کشتار ۱۷ هزار نفر از شهروندان بی‌گناه ایران باشد.»
در عین حال رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم اعتقاد دارد که با تغییرات کلیدی در کابینه ترامپ، سیاست امریکا علیه ایران تندتر می‌شود. علاالدین بروجردی پیشنهاد کرد ایران جهت‌گیری به شرق به خصوص چین و روسیه را تقویت کند. بروجردی معتقد است دونالد ترامپ از دوران مبارزات انتخاباتی قصد برهم زدن توافق هسته‌یی با ایران را داشته و «تغییرات کلیدی در عناصر تصمیم‌گیر حوزه سیاست خارجی امریکا» به همین دلیل صورت گرفته است. به گفته او «چین و روسیه دو عضو مهم و تاثیرگذار دایم شورای امنیت هستند و تقویت این ارتباطات به بی‌اثر و کم اثر کردن فشارهای امریکا کمک خواهد کرد.»
بر اساس تحلیل دستیار ویژه رییس مجلس در امور بین‌الملل نیز امریکا با انتصاب جان بولتون سیاست اخذ امتیاز بیشتر در قبال برجام را دنبال می‌کند. امیر عبداللهیان در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت که «ترامپ با انتصاب تندروهایی همانند جان بولتون در واقع سیاست هراس‌افکنی فزاینده و اخذ امتیاز بیشتر در قبال برجام، منطقه و برنامه دفاعی جمهوری اسلامی ایران را دنبال می‌کند. آقای ترامپ! سیاست دوشیدن ریاض در ایران مقتدر هرگز جواب نمی‌دهد.»
حال باید صبر کرد و دید 39 روز دیگر وقتی که ترامپ قرار است، پایبندی ایران به تعهداتش در برجام را تایید یا رد کند، چه اتفاقی رخ خواهد داد؛ او که پیش‌تر چندین بار تلاش کرد از برجام خارج شود، اما قفل و زنجیر‌های توافق هسته‌یی مانع شد.
