درباره آتش‌فشان دماوند
دماوند، کوهی آتش‌فشانی است که براساس تحقیقات انجام شده سال‌هاست که فورانی نداشته است با این حال شواهدی در دسترس است که نشان می‌دهد این آتش‌فشان چندان هم غیرفعال نیست و بخار و آب گرم از قله این کوه خارج می‌شود. در این میان و با توجه به نیمه فعال بودن دماوند پس از وقوع چندین زمین‌لرزه در تهران به ویژه زلزله 5.2 ریشتری 29 آذر ماه، این گمانه‌زنی تشدید شد که زلزله‌های تهران بر آتش‌فشان دماوند تاثیرگذار باشد. در این شرایط اهمیت فعالیت دماوند و اثرگذاری آن برگسل‌های تهران موجب شد تا «تعادل» گزارشی از شرایط کنونی آتش‌فشان دماوند فراهم کند.
ویژگی‌های دماوند
آتش‌فشان دماوند حدود یک میلیون و هشتصد هزار سال قبل تشکیل شده است، مخروط این آتش‌فشان در دو مرحله تشکیل شده است، مرحله اول بین یک میلیون و هشتصدهزار تا ششصدهزار سال قبل و مرحله دوم هم بین ششصدهزار سال قبل تاکنون. اما آنچه در شرایط کنونی مشاهده می‌کنیم، محصول آتش‌فشانی در ششصدهزار سال گذشته است به این معنا که از ششصدهزار سال قبل این آتش‌فشان شکل فعلی را به خودش گرفته است.
قاعده آتش‌فشان دماوند 400کیلومتر است و در ناحیه‌یی که آتش‌فشان دماوند پیدایش یافته، ارتباط گسلی(مگر در سطوح عمیق زمین) قطع شده است.
ارتفاع آتش‌فشان دماوند از سطح دریا 5 هزار و 619 متر است البته این میزان سطح بیرونی آتش‌فشان است و ممکن است 4تا 5 هزار متر آن هم در درون زمین باشد.
فعال شدن آتش‌فشان دماوند که در شمال ایران و در فاصله حدود ۶۰ کیلومتری پایتخت قرار گرفته پیوسته یکی از نگرانی‌های مردم بوده و بیشترین نگرانی در مناطقی همچون فیروزکوه و دماوند وجود داشته که در صورت بروز هر گونه انفجار از دهانه این قله آسیب جدی خواهند دید.
آتش‌فشان دماوند در بخش مرکزی رشته کوه البرز به صورت مخروط آتش‌فشانی مرکب شواهدی از خروج بخار و گازهای آتش‌فشانی را نشان می‌دهد.
قله کوه دماوند 70 کیلومتر بیشتر با تهران فاصله ندارد و سنگ‌های آتش‌فشانی و گدازه‌های آن را می‌توان تا حدود 30تا 40کیلومتری تهران هم دنبال کرد.
مواد خارج شده از دهانه آتش‌فشان دماوند مواد مذاب نیست بلکه برخی بخارات از دهانه آتش‌فشان خارج می‌شود.
اگرچه آتش‌فشان دماوند در سال‌های اخیر سابقه فعالیت آتش‌فشانی نداشته اما فعالیت‌هایی به صورت جانبی مانند خروج گازهای گوگردی و متان داشته است.
ارتباط گسل و آتش‌فشان
آتش‌فشان دماوند کل گسل‌های اطراف تهران را قطع کرده و این پدیده جدید و محصول دوران کواترنری زمین است.
این امر موجب شده سطوح گسلی دفن شوند و در برخی موارد در مطالعات میدانی یک سری میکروگسل‌هایی در لایه‌های سطحی دماوند مشاهده شده که این میکروگسل‌ها را نمی‌توان در ارتباط با سیستم گسلی بزرگی که آتش‌فشان قطع کرده است، دانست.
اگرچه در ایران آتش‌فشان‌های فعال نداریم اما این آتش‌فشان‌ها فعالیت گاززایی دارند و آثار و شواهد فعالیت در آنها مشاهده می‌شود ولی هنوز به مرحله تکامل و بلوغ نرسیده‌اند.
کشورهایی همچون فیلیپین و ژاپن که دارای آتش‌فشان فعال هستند به طور مداوم با زلزله‌های متعددی مواجه هستند که بیانگر ارتباط میان فعال شدن آتش‌فشان‌ها و ایجاد تغییراتی در گسل‌ها بوده است بنابراین فعال شدن آتش‌فشان دماوند که براساس نظر متخصصان با انفجار و خروج مواد مذاب از دهانه آن همراه نمی‌شود، می‌تواند موجب بروز تغییراتی در گسل‌های تهران و محدوده کوه آتش‌فشان شده باشد.
زلزله‌های اخیر تهران نشان می‌دهد که رشته کوه البرز فعالیت‌های خود را دارد و از فعال بودن گسل‌های آن می‌توان نتیجه گرفت که آتش‌فشان آن هم می‌تواند فعال باشد.
زمانی که فعالیت منطقه البرز افزایش پیدا می‌کند، چشمه‌های آب گرم هم فعال و زلزله‌ها تشدید می‌شوند و فعالیت یک آتش‌فشان هم ممکن است شدت یابد.
آتش‌فشان دماوند نیاز دارد که براساس طرحی مورد مطالعه جامع قرار گیرد و بستر و عمق مواد مذاب آن تعیین شود.
درحالی که تصور عموم این است که اگر آتش‌فشان دماوند فعال شود تنها گدازه‌های آن بیرون می‌ریزد اما فعال بودن آتش‌فشان تنها به این معنی نیست، سیلاب و رانش‌های زمین که توسط فعالیت آتش‌فشان‌ها به وجود می‌آید می‌تواند خسارتی به مراتب بیشتر از بیرون ریختن خاکستر‌ها و مواد مذاب آن داشته باشد.
به گفته محققان باید رصدهای مختلفی در کوه دماوند انجام شود، هم در حوزه علم زمین‌شناسی و هم نصب دستگاه‌های متعدد مثل دستگاه‌های لرزه‌نگاری در اطراف سیستم آتش‌فشانی. چون آتش‌فشان فقط یک نقطه و یک قله نیست. یک مجموعه مخروط بزرگ است و آثار و فعالیت‌های متعددی در اطراف این مخروط بزرگ هست، این رصد از نظر انرژی و انرژی ژئوترمال(زمین گرمایی) و از نظر رصدهای ژئوفیزیکی دیگر مثل رصدهای آنومالی‌های(ناهنجاری) مغناطیسی و آنومالی‌های جاذبه و آنومالی‌های الکتریکی و از نظر سطح آب و سطح گاز و کیفیت آنها انجام می‌شود.
