نسخه شرقی برای صلح
گروه ایران
روز گذشته حسن روحانی، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان در آنکارا دور یک میز جمع شدند تا روند یک‌ساله نشست آستانه را بررسی کرده و راهکار عملی برای پایان بحران سوریه بیابند. راهکاری که به اعتقاد آنان باید به حق انتخاب آزاد، سالم و رقابتی برای تعیین حکومت آینده سوریه توسط شهروندان سوری ختم شود. این را هم در بیانیه پایانی نشست تاکید کردند و هم جداگانه در متن سخنرانی‌شان گنجاندند. براساس آنچه در بیانیه پایانی دومین نشست سران روند آستانه منتشر شد، این سه کشور که از آنان به‌عنوان ضامن آتش‌بس در سوریه نام برده می‌شود، فرمت آستانه را تنها ابتکار بین‌المللی دانستند که در برقراری صلح و ثبات در سوریه نقش موثر داشته است. استقلال، وحدت، تمامیت ارضی و ماهیت غیرقومی سوریه اصول غیرقابل تغییری است که به گفته سران ایران، روسیه و ترکیه «هیچ اقدامی، صرف‌نظر از اینکه چه کسی آن را انجام دهد، نباید ناقض این اصول باشد که به تایید قطعنامه‌های مربوط سازمان ملل و نیز خواست نمایندگان همه بخش‌های جامعه سوری رسیده است.»
آنان «کنگره گفت‌وگوی ملی سوریه» را که چندی پیش در سوچی روسیه برگزار شده بود،
نقطه عطفی در یافتن راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه خواندند و تاکید کردند که «مناقشه سوریه هیچ راه‌حل نظامی‌ای نداشته و تنها از راه یک فرآیند سیاسی همراه با مذاکره می‌توان به آن پایان داد.»
«ضرورت کمک به سوری‌ها برای بازگرداندن وحدت کشورشان و دستیابی به راه‌حلی سیاسی برای مناقشه کنونی از طریق فرآیندی فراگیر، آزاد، عادلانه و شفاف با مدیریت و راهبری سوری»، «عزم سه کشور مبنی بر ادامه همکاری برای نابودی نهایی داعش، جبهه النصره و همه دیگر افراد، گروه‌ها، تشکل‌ها و موجودیت‌های وابسته به القاعده یا داعش در سوریه که از سوی شورای امنیت سازمان ملل شناسایی شده‌اند»، «پایبندی طرف‌ها به آتش‌بس در سراسر سوریه»، «درخواست کمک از جامعه بین‌المللی، به‌ویژه سازمان ملل و سازمان‌های بشردوستانه آن از طریق ارسال کمک‌های بشردوستانه بیشتر، تسهیل مین‌زدایی بشردوستانه، احیای امکانات زیرساختی بنیادی، از جمله امکانات اقتصادی و اجتماعی» و در آخر «استقبال از برگزاری نخستین نشست کارگروه آزادی بازداشت‌شدگان/ربوده‌شدگان و تحویل اجساد و شناسایی مفقودان» مطالباتی بود که سران این سه کشور در بیانیه پایانی بر آن تاکید داشتند و از دیگر بازیگران تاثیرگذار در سوریه هم خواستند در این جهت حرکت کنند. اما موضع خاص ایران در برابر روند آستانه و آنچه در خاک سوریه در حال وقوع است، به شکلی عریان‌تر در سخنرانی رییس‌جمهوری ایران بیان شد؛ آنجا که روحانی کشورهایی را مورد انتقاد قرار داد که هنوز چشم امید به تروریست‌ها دارند تا آرزوی تجزیه سوریه را محقق کنند.
موضع صریح ایران درباره تحولات سوریه
روحانی که در خلال نشست سه‌جانبه سخن می‌گفت، دولت‌هایی را مورد اشاره قرار داد که به گفته او از همان ابتدا، در برابر روند آستانه کارشکنی کردند؛ در حالی که تحرکات بین‌المللی برای حل بحران سوریه مستقیم یا غیرمستقیم از روند آستانه تاثیر مثبت پذیرفته است.
او با اشاره به اینکه در جریان مبارزه این سه کشور با تروریسم در سوریه، ضربات اساسی به داعش، النصره و دیگر گروه‌های تروریستی خورده، تا آنجا که این گروه‌ها در آستانه نابودی قرار گرفته‌اند، افرادی را مورد خطاب قرار داد که به اعتقاد او هنوز به مسلح کردن و استفاده ابزاری از تروریست‌ها ادامه می‌دهند و آنها را قادر ساخته‌اند اقدامات وحشیانه خود علیه مردم سوریه از جمله ساکنان دمشق را تداوم بخشند.
روحانی بخشی از فشارهای وارده بر مردم سوریه را نتیجه عملکرد دول زیاده‌‌خواه غربی، به‌ویژه امریکا دانست و این سوال را مطرح کرد که امریکا هزاران کیلومتر دور از سرزمین خود در سوریه چه می‌کند؟ در حالی که دولت سوریه از آنان برای مبارزه با تروریسم کمکی نخواسته است.
رییس‌جمهور کشورمان در بخش دیگری از سخنان خود تلویحا حمله نظامی ترکیه به عفرین در سوریه را هم مورد انتقاد قرار داد. روحانی با اشاره به درگیری‌های غوطه شرقی دمشق و عفرین در شمال سوریه که او آنها را مهم‌ترین تحولات میدانی سوریه در فاصله دو اجلاس سران آستانه خواند، گفت: تحول نخست با توافقات جدید انجام شده، منجر به خروج مسلحین از بخش‌های عمده منطقه غوطه شده و با کمک به امنیت پایتخت و ساکنان آن می‌تواند گامی در مسیر اعاده آرامش و ثبات به سوریه باشد.
روحانی افزود: تحولات عفرین نیز برنامه برخی قدرت‌ها برای سوءاستفاده از تمایزات قومی و نژادی در مسیر تثبیت تجزیه سوریه و دیگر کشورهای منطقه را تحت‌الشعاع قرار داد اما تنها در صورتی می‌تواند به تحقق اهداف مشترک ما در روند آستانه کمک کند که خود منجر به نقض تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه نشده و کنترل این مناطق دراختیار ارتش سوریه قرار گیرد که با وجود رویارویی‌های جاری، همچنان نماد حاکمیت ملی کشور است.
امنیت سوریه، یعنی امنیت ترکیه
اما رجب طیب اردوغان در کنفرانس خبری پایان نشست سه‌جانبه، امنیت سوریه را به معنای امنیت ترکیه دانست و تاکید کرد که «تنها راه‌حل بحران فعلی، اعتماد دیپلماتیک است.» اردوغان با بیان اینکه ترکیه همواره توجه دارد که باید تمامیت ارضی سوریه حفظ شود، گفت: نه تنها باید این موضوع را مورد توجه قرار دهیم و نیز تروریست‌ها را از سوریه بیرون کنیم، بلکه باید زیرساخت‌های نابود شده این کشور را هم آباد سازیم و در این زمینه هر کمکی که می‌توانیم انجام دهیم. او افزود: ما توجه داریم که باید حفظ سلامت مردم سوریه مورد توجه قرار گیرد و باید به دنبال کارهای لازم برای رسیدگی به این موضوع باشیم. رییس‌جمهور ترکیه با بیان اینکه تمام دوستان رسانه‌یی ما باید این را بدانند که گروه‌های حاضر در شمال سوریه نیز باید از این منطقه خارج شوند، اظهار کرد: در اصل تفاوتی میان داعش و سایر گروه‌های تروریستی نیست و باید بدانیم که موضوع جنگ در سوریه با داعش شروع شد اما سایر گروه‌های تروریستی نیز به اصطلاح خواستند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند و خود را وارد این منطقه کردند.
انتخابات سوریه نباید سیاسی شود
ولادیمیر پوتین هم با بیان اینکه روسیه، ترکیه و ایران بسیار مشتاق مشارکت داشتن در تقویت حاکمیت سوریه و حفظ استقلال آن هستند، گفت که جامعه جهانی نیز باید در این زمینه با ما همکاری کند تا وحدت خاک، استقلال و حاکمیت این کشور به ثبات برسد. رییس‌جمهوری روسیه با بیان اینکه ما به‌طور کلی درباره گام‌هایی که به حل بحران سوریه کمک می‌کند، بحث کردیم، گفت: ما در این زمینه گفت‌وگو کردیم که تاسیسات زیربنایی سوریه باید بازسازی شود و برای آن به عملیات آستانه توجه بزرگی برای حل بحران سوریه از نظر سیاسی داریم.
او تاکید کرد: در همین چارچوب از گفت‌وگوی ملی سوریه که در سوچی برگزار شد و نتایج مثبتی را در آن شاهد بودیم، تقدیر می‌کنیم چراکه همه این نشست‌ها در چارچوب توافق‌هایی است که در سمت و سوی حل بحران سوریه حرکت می‌کند و ما به آن دست یافتیم و تاکید می‌کنم که مردم این کشور خودشان باید سرنوشت‌شان را تعیین کنند.
پوتین در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مساله برگزاری انتخابات در سوریه گفت که «مساله انتخابات نباید سیاسی شود و همه کشورها باید به حل بحران انسانی در سوریه و مشخص شدن وضعیت این کشور و به ثبات رسیدن آن کمک کنند.»
نشست سه‌جانبه سران ایران، روسیه و ترکیه در حالی پایان یافت که بنا به دعوت حسن روحانی، سومین نشست سران این سه کشور با محوریت حل بحران سوریه به میزبانی ایران و در تهران برگزار خواهد شد.
