بازی دو سر باخت امریکا با خروج از برجام

تحلیلگران و رسانه‌های غربی خروج «دونالد ترامپ» از برجام را موجب افزایش شکاف امریکا و اروپا، تشدید بی‌اعتمادی جهانی به کاخ سفید و موفقیتی برای ایران ارزیابی می‌کنند.

ایرنابا بیان این مطلب در گزارشی تحلیلی افزود: «دونالد ترامپ» حتی پیش از قرار گرفتن در جایگاه ریاست‌جمهوری امریکا به صراحت با توافق هسته‌یی با تهران که در دوره «باراک اوباما» میان تهران و گروه کشورهای 1+5 امضا شد مخالفت می‌کرد.

با وجود این مخالفت‌ها، ترامپ پس از ورود به کاخ سفید چند بار این توافق را تمدید کرد و تحریم‌ها علیه ایران را به حالت تعلیق در آورد. گفته می‌شود مشاوران و نزدیکان وی در زمینه جلوگیری از نابودی توافق بر رییس‌جمهوری امریکا فشار زیادی را وارد کردند.

رییس‌جمهوری امریکا در آخرین تمدید دوره‌یی برجام در ماه ژانویه سال جاری میلادی (دی ماه 1396) دشمنی خود با این توافق را نشان داد و اعلام کرد که دولت ایالات متحده در صورت بازبینی و اصلاح در برجام تا 12 ماه می‌ (22 اردیبهشت 1397) و لحاظ کردن چهار شرط در توافق هسته‌یی باقی می‌ماند.

تغییرات در کابینه ترامپ و ورود نفرات جدیدی به عنوان وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی به کاخ سفید که دیدگاه‌هایی مشابه رییس‌جمهوری امریکا نسبت به برجام دارند، احتمال خروج ایالات متحده از توافق هسته‌یی برجام و فروپاشی آن را برای تحلیلگران مسائل بین‌المللی بیشتر کرده است.  بسیاری از کارشناسان با انتقاد از رویکرد بدون پشتوانه و غیرمنطقی امریکا در تقابل با برجام، ارزیابی‌های گوناگونی را از آینده تحولات در صورت خروج ترامپ از توافق ارائه می‌کنند. از آنجا اتحادیه اروپا که وجهه سیاسی خود را برای امضای برجام صرف کرده بود اکنون برای حفظ برجام از طریق رایزنی میان ایران و امریکا تلاش بسیاری را انجام داده است. با وجود این تحولات نشان می‌دهند که سه کشور اروپایی نتوانسته‌اند موفقیتی در این زمینه کسب کنند. از یک طرف ایران به‌شدت با خواسته‌های فرا برجامی امریکا مخالفت کرده و از طرف دیگر رویکرد کلی این اتحادیه و مخالفت برخی کشورها با تحریم ایران و زیاده خواهی‌های امریکا، شرایط را برای سه کشور اروپایی پیچیده کرده است.

روزنامه انگلیسی «گاردین» در گزارشی به تصمیم جدی دولت ترامپ برای از بین بردن برجام اشاره دارد و مذاکره با امریکا را همچون سخن گفتن با ناشنوایان بی‌حاصل توصیف کرده است.  به نوشته این روزنامه، ترامپ تنش‌آفرینی و درام را در کنار تعیین ضرب‌الاجل دوست دارد اما هیچ یک از زمان‌های تعیین شده از سوی وی به اندازه 22 اردیبهشت امسال مهم و تاثیرگذار نیستند. امضا‌کنندگان اروپایی توافق هسته‌یی تلاش می‌کنند تا آن زمان به سازوکاری دست پیدا کنند و مانع از خروج امریکا از برجام شوند زیرا اروپا با تغییر در برجام موافق نیست. کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس بر تعهد جامعه بین‌المللی به اجرای برجام تاکید می‌کنند.  یک دیپلمات ارشد اروپایی رایزنی‌های برجامی اخیر با دولت امریکا را با گفت‌وگوهای تجاری ترانس آتلانتیک مقایسه کرد و عنوان داشت این مذاکره‌ها همچون گفت‌وگو با ناشنوایان است و طرف امریکایی بدون توجه به سخنان طرف مقابل بر موضع خود پافشاری می‌کند.

تارنمای شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان هم در تحلیلی ضمن بررسی امکان خروج ترامپ از توافق در تبیین رویکرد کاخ سفید عنوان داشت که دولت امریکا با دو نگاه توافق هسته‌یی با ایران را دنبال می‌کند. کاخ سفید همزمان که به رایزنی با متحدان خود برای گنجاندن خواسته‌ها در توافق ادامه می‌دهد آنها را برای خروج خود از این توافق بین‌المللی آماده می‌کند.

این شبکه خبری امریکایی، در زمینه علت تعیین ضرب الاجل برای تعیین موضع خود و آینده برجام بر این باور است که با توجه به وضع موجود، برخی مقام‌ها در واشنگتن گمان دارند اگر ایالات متحده و اروپا هماهنگ با یکدیگر عمل کنند می‌توانند توافق را اصلاح کنند. در این صورت چین و روسیه نیز وادار می‌شوند با دیگر کشورها در مذاکرات همراهی کنند و ایران راهی جز پذیرش شروط نخواهد داشت.

از طرف دیگر برای کشورهای اروپایی نیز تغییر در توافق برجام قابل تصور نیست و از هم‌اکنون شکاف میان امریکا و متحدان آن عمیق و وسیع ارزیابی می‌شود. به نوشته سی‌ان‌ان با وجود تغییرمقامات ارشد سیاست خارجی و امنیتی کاخ سفید اما ترامپ به مذاکرات با کشورهای اروپایی امید دارد و دیدارهایی میان مقام‌های وزارت خزانه داری امریکا با مقامات اروپا انجام شده است.

با این حال به اعتقاد تحلیلگران امنیتی و نظامی در امریکا هر اقدام امریکا می‌تواند پیامی را برای کشورهای جهان ارسال کند و یکی از مهم‌ترین پیامدهای خروج از توافق هسته‌یی با ایران، بر گفت‌وگوهای احتمالی واشنگتن و پیونگ یانگ خود را نشان خواهد داد.

منتقدان سیاست‌های کاخ سفید هم اعتقاد دارند خروج از توافق برجام به روابط امریکا با متحدان اروپایی آن آسیب جدی وارد می‌آورد. این اقدام علاوه بر تهدیدی که علیه منافع امنیت ملی امریکا ایجاد می‌کند توانایی بین‌المللی برای نظارت بر فعالیت‌های ایران را کاهش می‌دهد. سی‌ان‌ان تاکید دارد در این حالت پیامی آشکار و صریح نیز به کره شمالی ارسال خواهد شد که ایالات متحده در زمینه احترام به توافق‌های هسته‌یی شریک قابل اعتمادی نیست.

اندیشکده پژوهشی و مطالعاتی «بروکینگز» هم در تحلیلی با اشاره به فرارسیدن سال نو در ایران نوشت: در سال جدید نخستین موضوع مهمی که برای ایران وجود دارد رویکردی است که دولت امریکا نسبت به توافق سال 2015 اتخاذ می‌کند. تغییرات در کاخ سفید به ویژه ورود «جان بولتون» به عنوان مشاور امنیت ملی، آینده را مبهم‌تر هم کرده است زیرا وی اصرار دارد که امریکا باید در نخستین فرصت خود را از دست این توافق نامطلوب آزاد کند.  بروکینگز اعتقاد دارد؛ ممکن است امریکا از توافق خارج شود و تحریم‌ها را به ویژه در زمینه صنعت نفت علیه ایران به اجرا در آورد. اما باید توجه داشت که اروپا رویکردی که امریکا توقع دارد انجام نمی‌دهد ضمن اینکه ایران در زمینه مقابله با تحریم‌ها تجربه فراوانی دارد.

این اندیشکده تاکید دارد: واشنگتن باید به یاد داشته باشد که هزینه‌های نابود کردن توافق هسته‌یی تنها بر ایران تحمیل نخواهد شد؛ فروپاشی برجام دورنمای مثبت را در مورد فعالیت هسته‌یی ایران از بین می‌برد و باعث می‌شود تا شکاف دو سوی آتلانتیک بیشتر شود. این تحولات بحران در شبه جزیره کره را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این فرایند بر میزان نفوذ روسیه و چین در خاورمیانه افزوده می‌شود و بسیاری از کشورها را نسبت به آینده بی‌اعتماد می‌سازد.

شاید از این رو است که «دنیس راس» تحلیلگر ارشد امریکایی و از افراد برجسته در فرایند مذاکرات هسته‌یی در روزنامه واشنگتن پست تاکید دارد خروج ترامپ از برجام، یک پیروزی برای ایران است.