زیر و بم عملکرد 22 ساله صندوق فرهنگیان

گروه ایران|

«در هر موردی که هیات ورود پیدا کرده تخلفی کلان مشاهده شد به صورتی که گویی تخلف و ارتکاب جرم، در صندوق ذخیره فرهنگیان نهادینه شده است»؛ این بخشی از گزارش تحقیق و تفحص از صندوق ذخیره فرهنگیان است که از آبان سال گذشته در مجلس آغاز و گزارشش روز گذشته در صحن مجلس قرائت شد. حجم تحقیق و تفحص به آن اندازه بود که زاهدی یکی از اعضای هیات، آن را بزرگ‌ترین تحقیق و تفحص مجلس خواند و در گزارش هم آمد که بررسی کامل آنچه در صندوق ذخیره فرهنگیان و شرکت‌های تابعه رخ داده، به سه سال زمان و تعداد کافی کارشناس نیاز دارد. اما همان تحقیق محدود از این صندوق هم به تخلف مالی چندین هزار میلیارد تومانی رسیده است. نمایندگان در گزارش خود با اشاره به الزام دولت به تشکیل صندوق برای فرهنگیان، نوشته‌اند که این صندوق از ابتدا بارش کج گذاشته شده است؛ چراکه دولت براساس قانون باید به یکی از صور چهارگانه وزارتخانه، موسسه دولتی، شرکت دولتی، موسسه و نهاد عمومی غیردولتی، ساختاری جدید ایجاد کند، در حالی که وزیر آموزش و پرورش وقت این صندوق را به نام بخش خصوصی تاسیس کرده است که به گفته نمایندگان عضو هیات تحقیق و تفحص این کار از ابتدا در شیوه فعالیت صندوق انحراف به وجود آورده است. گزارش نمایندگان در چهار بخش صندوق ذخیره فرهنگیان، شرکت سرمایه‌گذاری فرهنگیان، بانک سرمایه و شرکت پترو فرهنگ تنظیم شده است.

 تخلفات در 2 قرارداد موسسه صندوق

اعضای هیات تحقیق و تفحص در بخش صندوق ذخیره فرهنگیان، «طرح فرهنگ» و «قرارداد مشارکت حقوقی گل نبی» را مورد بررسی قرار داده و تخلفات در این دو قرارداد را بررسی کرده‌اند. براساس گزارش نمایندگان «طرح فرهنگ» قراردادی است که موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان با همکاری بانک سرمایه و بخش خصوصی برای تامین بخشی از کالاهای اساسی مورد نیاز فرهنگیان با تخفیف میانگین 26.5درصد با شرایط پیش‌بینی شده اقدام کرده است. در این طرح، قراردادی بین صندوق ذخیره فرهنگیان و شرکت فراز رایانه ماندگار منعقد می‌شود که در نخستین گام فاقد مصوبه هیات‌مدیره یا هیات امنای موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان بوده است. همچنین بانک سرمایه مبلغ 800 میلیارد ریال با نرخ 1.5درصد تسهیلات بدون آنکه در توافقنامه اصلاحی تعهدی در این خصوص داشته باشد، در وجه کارگزار پرداخت کرده است، اما اجرای طرح پس از چند ماه در سال 93 با مشکلات اجرایی مواجه شده و کارگزار نیز به تعهدات خود عمل نکرده است.

«قرارداد مشارکت حقوقی گل نبی» دیگر موردی است که در تاریخ 16 شهریور 91 به مبلغ 3 هزار و 900میلیارد ریال شامل سرمایه‌گذاری و مشارکت حقوقی در ساخت و تکمیل و تامین مالی و فروش واحدهای یک مرکز تجاری و اداری معروف به

گل نبی صورت گرفته است که براساس گزارش نمایندگان فاقد کارشناسی معتبر در محاسبه املاک و هزینه‌ها در زمینه قرارداد است. همچنین مدیران صندوق بعد از عدم تحقق این پروژه در تاریخ 23 آذر 94 مجددا بدون توجه به آخرین ارزش‌گذاری

3 کارشناس رسمی دادگستری، اقدام به تهاتر و خرید سهام پروژه معروف به پاژ مشهد به مبلغ

5040 میلیارد ریال می‌کنند.

 شرکت‌هایی صرفا برای زیان

در بخش دوم گزارش به تخلفات شرکت سرمایه‌گذاری فرهنگیان پرداخته شده که دارای

5 شرکت تابعه بورسی به نام‌های ماین‌سازی اراک، ذوب‌آهن اصفهان، بانک سرمایه، ایران ارقام، عمران و توسعه فارس و 19 شرکت تابعه غیربورسی است. نمایندگان 9 پروژه این شرکت‌ها را بررسی کرده و حجم تخلفات در آن را استخراج کرده‌اند. «قرارداد شرکت سرمایه‌گذاری بازرگانی تدبیرگران اطلس بابت مشارکت در واردات و فروش خودرو»، «قرارداد با شرکت هرمز پاسارگاد با کارگزاری شرکت تجارت آفرین سون قشم»، «قرارداد با شرکت هرمز پاسارگاد بابت خرید قیر»، «قرارداد حق‌العمل‌کاری شرکت سرمایه‌گذاری تدبیرگران اطلس-بازرانی»، «قرارداد حق‌العمل‌کاری برای فروش اسلب بدهی شرکت فولاد تجارت ایرانیان»، «قرارداد حق‌العمل‌کاری با شرکت روشه قشم بابت خرید و فروش مازوت»، «قرارداد با شرکت پوشش پارسا تجارت»، «قرارداد با شرکت توسعه و تجارت جهان سیر نیوساد» و «پروژه خرید سهام شرکت فولادسازان امیرآباد» قراردادهایی بوده که نمایندگان آن را بررسی کرده و مجموعا به تخلفی بیش از 300 میلیارد تومان دست یافته‌اند. نمایندگان در انتهای این بخش از گزارش خود، در جمع‌بندی دلیل متضرر شدن شرکت سرمایه‌گذاری فرهنگیان را عدم ارائه مشاوره‌های لازم و کارشناسی‌های به‌عمل آمده قبل از انعقاد موارد فوق‌الذکر، سوءمدیریت و تصمیمات متزلزل، سهل‌انگاری و عدم پاسخگویی هیات‌مدیره به هیات امنا دانسته‌اند که باعث شده تعداد زیادی از تضامین اخذ شده بی‌نتیجه بوده و شرکت سرمایه‌گذاری فرهنگیان نتواند به مطالبات خود دست یابد. همچنین در این رابطه، تعدادی از قراردادها که به این موارد ختم نشده تبدیل به تهاتر با زمین معارض‌دار، پروژه‌های سنگین نیمه‌تمام و سهام نامرغوب شرکت‌ها شده که بازگشت سرمایه آن در هاله‌یی از ابهام است.

 دست و دل بازی «سرمایه»

اما مهم‌ترین بخش گزارش به بررسی تخلفات در بانک سرمایه بازمی‌گردد. بانکی که باعث تحقیق و تفحص از صندوق ذخیره فرهنگیان شد؛ آنجا که برخی مقامات قضایی از تخلفات جدی در این بانک وابسته به صندوق فرهنگیان خبر دادند تا نمایندگان مجاب به کلید زدن طرح تحقیق و تفحص شوند. «مطالبات غیرجاری» بانک سرمایه نخستین بخشی است که نمایندگان در گزارش خود به آن اشاره کرده‌اند.

براساس این گزارش، کل مطالبات غیرجاری در پایان فروردین ماه 1396 مبلغ یک‌صد و 32هزار میلیارد ریال بوده که نزدیک به 70درصد آن یعنی قریب به 90 هزار میلیارد ریال مشکوک‌الوصول است. درواقع کسانی که این مبلغ را دریافت کرده‌اند به اعتقاد مدیران بانک، توان پرداخت بدهی‌های خود و انجام تعهدات‌شان را ندارند و بانک به این میزان متضرر خواهد شد. در بخش دیگر این گزارش به بدهکاران کلان بانک سرمایه اشاره شده است که به گفته نمایندگان سی و یک گروه را شامل می‌شود و در کل حدود 84 هزار میلیارد ریال مطالبات غیرجاری متعلق به آنهاست. «عدم اخذ تامین کافی و اخذ وثایق سهل‌البیع»، «عدم اعتبارسنجی و تعیین حد اعتباری مشتری»، «عدم استعلام وضعیت بدهی غیرجاری مشتری»، «عدم استعلام وضعیت چک برگشتی جهت ممنوعیت ارائه خدمات بانکی به مشتریان دارای سابقه چک برگشتی»، «عدم اخذ صورت‌های مالی حسابرسی شده توسط حسابرس مورد تایید»، «مغایرت نرخ سود تسهیلات ارائه شده با سیاست‌های پولی و اعتباری سالانه نظام بانکی» و «عدم کسب اطمینان از تامین حداقل 25درصد از منابع مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری از محل حقوق صاحبان سهام و تامین حداقل 25درصد کل دارایی‌های شرکت‌ها در زمان اعطای تسهیلات» مجموعه‌یی از عوامل بوده که در گزارش مجلس از آنها به‌عنوان دلیل قرارگیری مطالبات بانک سرمایه از بدهکاران کلان در بخش «مشکوک‌الوصول» نام برده شده است. «یک‌هزار و 300 میلیارد تومان ضمانتنامه‌های مشکوک‌الوصول، مازاد مطالبات مشکوک‌الوصول غیرجاری»، «تهاتر برخی مطالبات غیرجاری بانک با املاک معرفی شده از طرف بدهکاران که ارزش‌شان در کارشناسی بیش از قیمت واقعی محاسبه شده است» و «سرمایه‌گذاری بیش از حد مجاز 40درصد در شرکت‌های وابسته و فرعی» توسط مدیران بانک سرمایه از مواردی بوده که به اعتقاد نمایندگان تخلفات جدی در آنها رخ داده است. به اعتقاد تنظیم‌کنندگان این گزارش، بخش عمده‌یی از این وضعیت نابسامان بانک وابسته به صندوق ذخیره فرهنگیان به تغییرات سریع مدیریتی بازمی‌گردد. آنجا که این بانک از بدو تاسیس در سال 84 تا پایان سال 95‌13 مدیرعامل را به خود دیده که بر این اساس عمر مدیریت به‌طور میانگین در آن

10 ماه بوده است. دلیل این بی‌ثباتی هم از نگاه نمایندگان، به وجود دو گروه سهامدار عمده بانک شامل شرکت‌های زیرمجموعه صندوق ذخیره فرهنگیان و گروه منتسب به بهروز ریخته‌گران بازمی‌گردد که تسلط این دو گروه بر اکثریت سهام بانک، منجر به تنش‌های اساسی در روند فعالیت آن شده است. «عدم نظارت موثر و مناسب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» نیز دیگر عاملی بوده که در این گزارش به آن اشاره شده است. آخرین بخش گزارش اعضای هیات تحقیق و تفحص از صندوق ذخیره فرهنگیان هم به شرکت «پترو فرهنگ» مربوط می‌شود که به اعتقاد نمایندگان به‌دلیل تاسیس شرکت‌های متعدد و عدم اجرای طرح‌های مدنظر و تعدد آنها موجب توزیع منابع و عدم استفاده صحیح آن توسط شرکت شده است. به اعتقاد نمایندگان سوءمدیریت در این شرکت تا آنجاست که در بعضی شرکت‌ها بدون هیچ فعالیت خاصی صرفا حقوق پرداخت می‌شود و در امور بازرگانی نیز به علت عدم شناخت مناسب از بازارهای جهانی و استفاده نکردن از تحلیلگرهای بازارهای بین‌المللی شاهد ضرر و زیان فراوان بوده است.