تشکیل دولت یک‌هفته‌ای مستوفی‌الممالک

۱۳۹۷/۰۲/۰۱ - ۰۰:۲۰:۴۴
کد خبر: ۱۲۰۳۲۲
تشکیل دولت یک‌هفته‌ای مستوفی‌الممالک

درست صد سال پیش در چنین روزی در یکم اردیبهشت 1297، میرزاحسن‌خان مستوفی‌الممالک تشکیل کابینه داد. این کابینه یک هفته دوام داشت. حالا پس از گذشت صد سال، خانه مستوفی‌الممالک که الان در اختیار اداره پست است، تبدیل به خانه‌یی تاریخی شده که البته در حال تخریب است.

نخستین کابینه مشروطیت در این خانه تشکیل شد، به این عمارت لقب خانه سیاسی تهران را داده‌اند و 10سالی می‌شود که این خانه در نوبت مرمت قرار دارد اما با توجه به اینکه در تملک اداره پست است، در حال تخریب است. اما مستوفی‌الممالک چه کسی بود؟ او که سابقه چندین بار نخست‌وزیری در دوره قاجار و پهلوی را دارد، به مردی مشهور شده که بازی سیاسی در ایران آن دوره را به خوبی بلد بود.

میرزا که هفت سال برای تحصیل به اروپا رفته بود، پس از پیروزی انقلاب مشروطه به دعوت میرزاعلی اصغرخان امین‌السلطان به ایران بازگشت و جمعیتی به نام مجمع انسانیت تشکیل داد و به همراه محمد مصدق به فعالیت سیاسی پرداخت. در همین زمان به وزارت جنگ نیز منصوب شد و پس از قتل اتابک در چند کابینه دیگر نیز این سمت را حفظ کرد. پانزده روز پیش از به توپ بستن مجلس شورای ملی از وزارت جنگ استعفا داد. مدتی دوباره وزیر جنگ و مدتی وزیر دربار احمدشاه بود.

در سال ۱۲۸۸ هجری خورشیدی در نخستین کابینه محمد ولیخان تنکابنی به وزارت مالیه منصوب شد. مستوفی‌الممالک نخستین‌بار در مرداد سال ۱۲۸۹ رییس‌الوزرای ایران شد و تا دی‌ماه همین سال سه کابینه تشکیل داد. پنجمین و آخرین دوره نخست‌وزیری او در دوران قاجاریه از ۲۵ بهمن ۱۳۰۱ در حدود دو سال بعد از کودتای ۱۲۹۹ آغاز شد. رضاخان که در کابینه‌های بعد از کودتا وزیر جنگ بود در دولت مستوفی‌الممالک نیز همین سمت را داشت.

با قدرت یافتن رضاخان که خود داوطلب مقام نخست‌وزیری بود، مستوفی‌الممالک در خرداد ۱۳۰۲ استیضاح وزیر خارجه، محمدعلی فروغی با درخواست مدرس را بهانه کرد و استعفا داد. مستوفی در انتخابات مجلس ششم نماینده مجلس شد ولی با شروع جریان تغییر سلطنت قاجار در مجلس حضور نیافت. او اما پس از تغییر سلطنت به پهلوی نیز یک دوره به نخست‌وزیری رسید. مستوفی ظهر روز یک‌شنبه ششم شهریور ۱۳۱۱ در خانه سردارفاخر حکمت در نزدیکی امامزاده قاسم شمیران به دلیل سکته قلبی درگذشت.