نخستین نمای تجارت خارجی در بحران ارزی

 گروه اقتصادکلان|

گمرک ایران جزئیات آمار تجارت خارجی کشور در فروردین ماه سال جاری را منتشر کرد که بر اساس این آمار مازاد تراز تجاری کشورمان به مثبت 604میلیون دلار رسیده و صادرات غیرنفتی 15درصد افزایش یافته است. این نخستین گزارش گمرک ایران از تجارت خارجی در دوران چالش ارزی است. گزارش تجارت خارجی ایران در ماه نخست امسال گرچه می‌تواند از زوایایی امیدبخش باشد اما در عین حال نشان‌دهنده آن است که میزان واردات در ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 8درصد افزایش داشته است. البته باید به این موضوع هم توجه داشت که این گزارش هنوز نمی‌تواند آثار بحران ارزی را در تجارت خارجی کشور منعکس کند و برای ارزیابی بهتر تاثیرات شوک ارزی اخیر در تجارت خارجی ایران باید منتظر گزارش‌های ماه‌های آتی گمرک بود، چراکه نوسانات و التهاب فروردین ‌ماه بازار ارز آثار خود را با وقفه در حوزه صادرات و واردات کشور نشان می‌دهد. البته هرچند افزایش میزان واردات در یک ماه نمی‌تواند نمایی واضح از وضعیتی که بر تجارت خارجی ایران حاکم است ارائه دهد؛ اما در شرایط کنونی که چالش‌های متعددی در مدیریت بازار ارز وجود دارد، این آمارها می‌تواند حایز اهمیت باشد. در پی بحران‌های اخیر در بازار ارز البته نظرها بیشتر متوجه دلارهایی شد که به قصد واردات از کشور خارج می‌شد. در این خصوص دولت هم تدابیری را برای مدیریت واردات و جلوگیری از واردات بی‌رویه اتخاذ کرده است اما در مقطع حساس کنونی به نظر می‌رسد به اصلاح رویه در تجارت خارجی نیاز داریم تا حدالمقدور از خروج ارز جلوگیری کنیم. آمارهایی که اخیرا گمرک از تجارت خارجی کشور در ماه نخست سال جاری منتشر کرده البته نشان می‌دهد که صادرات غیرنفتی 15درصد افزایش داشته است، اما تقویت بیشتر صادرات کالاهای غیرنفتی و محدود کردن واردات اقلام غیرضروری باید با جدیت بیشتری دنبال شود تا دست دولت برای مدیریت منابع ارزی بازتر باشد و از وقوع بحران دوباره در بازار ارز جلوگیری کند.

گزارش گمرک ایران از تجارت خارجی کشور در فروردین ماه نشان می‌دهد که مجموع صادرات و واردات غیرنفتی ایران در نخستین ماه از سال جاری بالغ بر 5میلیارد و 662میلیون دلار بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 12درصد افزایش داشته است. به گزارش دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات گمرک ایران، صادرات غیرنفتی ایران در این مدت به 3 میلیارد و 133 میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان 15 و 9 صدم درصد افزایش داشت. سال گذشته در همین مدت 2 میلیارد و 722 میلیون دلار کالا به خارج از کشور صادر شده بود.

در این میان چین یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری کشور به شمار می‌رود که به گواه آمارها، صادرات کالاهای ایرانی به چین در فروردین ماه سال جاری نسبت به سال گذشته 18 و 34 صدم درصد افزایش یافته است. صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی و امارات متحده عربی با افزایش 31 و 53 صدم درصدی و 10 و 66 صدم درصدی همراه شد و شاهد افت 11 و 36 صدم درصدی صادرات کشورمان به هند بوده‌ایم. همچنین طی این مدت میزان صادرات غیرنفتی به عراق 3 و 46 صدم درصد و سایر کشورها 25 و 76 صدم درصد افزایش داشته است. نگاهی به سهم ایران در بازار صادراتی به ویژه در کشورهای منطقه به خوبی تایید می‌کند که ایران آن طور که باید و شاید از پتانسیل‌های موجود برای افزایش صادرات بهره نبرده است، چراکه ایران پتانسیل بالایی برای تصاحب بازار کشورهای منطقه دارد و تنها بسنده کردن به سهم ناچیز کنونی به معنای فرصت‌سوزی در عرصه تجارت خارجی خواهد بود.

 افزایش 8 درصدی واردات

در ادامه گزارش گمرک آمده است که در فروردین ماه سال جاری تشریفات گمرکی 9 میلیون و 918 هزار تن کالا در گمرکات کشور تماما به صورت الکترونیکی و با کنترل کامل به روش هوشمند انجام شده که از این مقدار یک‌میلیون و 933هزار تن سهم واردات و 7میلیون و 985هزار تن سهم کالاهای صادراتی غیرنفتی بود که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 2 و 30 صدم درصد کاهش را نشان می‌دهد.

این گزارش می‌افزاید؛ در یک ماهه نخست سال جاری به میزان 2میلیارد و 529 میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 7 و 70 صدم درصد افزایش را نشان می‌دهد. با کمک سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی در حال حاضر تمام کالاهای خروجی از گمرکات سراسر کشور کد رهگیری دارند و اطلاعات کالاهای ورودی و خروجی از گمرکات کاملا شفاف و روشن است.

با استفاده از کد رهگیری می‌توان اطلاعات مربوط به شخص، کارت بازرگانی، کالای ورودی و خر‌وجی و ارزش آن را بررسی کرد و حتی شماره کامیون، هویت راننده آن و اینکه کالا به چه انباری برده شده در سیستم ثبت شده و قابل‌کنترل است. مثلا گمرک بانک اطلاعاتی ‌را ایجاد کرده که نشان می‌دهد در چه شهری، چقدر کالا از کدام گمرک و در کدام ‌انبار تخلیه شده است.

 ترکیب کالاهای صادراتی

اقلام عمده صادراتی کشورمان در یک ماهه نخست سال 97 به ترتیب شامل میعانات گازی به ارزش 448میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش 163 میلیون دلار، پلی‌اتیلن گریدفیلم به ارزش 137 میلیون دلار، اتیلن گلیکول 105میلیون دلار، بوتان مایع شده به ارزش 94میلیون دلار بوده است. سهم سایر کالاها یک میلیارد و 646 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 39 و 40 صدم درصد افزایش را نشان می‌دهد.

اقلام عمده وارداتی در یک ماهه نخست سال جاری نیز به ترتیب شامل لوبیای سویا به ارزش 155 میلیون دلار، ذرت دامی به ارزش 138میلیون دلار، قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری با 121میلیون دلار، اجزا و قطعات راکتورهای هسته‌یی به ارزش 77میلیون دلار و برنج 69میلیون دلار بوده است. البته واکاوی بیشتر در جزئیات اقلام وارداتی می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری از حجم واردات غیرضروری در اختیار قرار دهد. با تدابیر دولت در مدیریت بازار ارز و محدود کردن تخصیص ارز به واردات باید منتظر تغییراتی در ترکیب کالاهای وارداتی در ماه‌های آتی باشیم. به عبارت بهتر اگر چنین رویه‌یی در بخش واردات مشهود باشد، می‌توان مدعی شد که تدابیر دولت در بخش واردات موثر واقع شده است.

 عمده‌ترین شرکای تجاری ایران

بر اساس گزارش گمرک عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی در یک ماهه نخست سال جاری به ترتیب شامل چین به ارزش 728میلیون دلار، امارات متحده عربی با 549میلیون دلار، عراق با 402 میلیون دلار، هند با 220میلیون دلار، جمهوری کره با 202میلیون دلار و سایر کشورها به ارزش یک میلیارد و 33میلیون دلار بوده است.

کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران در مدت یاد شده به ترتیب شامل کشورهای چین با 624 میلیون دلار، امارات متحده عربی با 314میلیون دلار، فدراسیون روسیه با 165میلیون دلار، سوییس 161 میلیون دلار و جمهوری کره با 144میلیون دلار بوده است. همچنین بر اساس این گزارش، میزان صادرات کشورهای فدراسیون روسیه و سوییس به ایران به ترتیب 630 و 75 و 48 صدم درصد افزایش داشته است. آمارهای تجارت خارجی بیش از پیش بر ضرورت استفاده از فرصت‌های موجود در بازارهای منطقه برای ارزآوری به کشور تاکید می‌کند. در این خصوص البته لازم است، رویه‌هایی اصلاح شود تا مناسبات تجاری در بستری امن و کم‌ریسک توسعه یابد.