علائم تورمی شاخص پیش‌نگر

گروه اقتصاد کلان| هادی سلگی|  

بانک مرکزی اعلام کرد، شاخص بهای تولیدکننده در ایران در 12ماه منتهی به فروردین ماه امسال نسبت به 12ماه منتهی به فروردین ماه سال گذشته به میزان 10.8درصد افزایش یافته است. این شاخص در 3ماه گذشته به ‌طور ممتد روندی صعودی را پیش گرفته و بر این اساس می‌توان پیش‌بینی کرد که این افزایش‌ها با یک وقفه زمانی روی خرده‌فروشی‌ها(شاخص مصرف‌کننده) منتقل شود. مطابق گزارش بانک مرکزی، شاخص قیمت مصرف‌کننده CPI در فروردین ماه به سطح تک رقمی 9.2درصد مانده که با توجه به ماهیت پیش‌نگرانه تورم تولیدکننده مورد تهدید قرار خواهد گرفت. شاخص بهای تولید‌کننده(Producer Price Index) که به شکل اختصار به PPI مشهور است یکی از شاخص‌های قیمتی است که میزان تغییر قیمت کالاها و خدمات از ابتدای زنجیره عرضه(درب کارخانه‌ها) را‌ اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص در گروه صنعت در فروردین ماه به 15.4درصد رسیده است.

 شاخص بهای تولید

و تئوری تورم زنجیره عرضه

به گزارش«تعادل» در محاسبات مربوط به شاخص بهای تولید‌کننده سعی می‌شود، کالاها به مراحل کاربردی(مواد اولیه، کالاهای واسطه‌یی و کالاهای ساخته شده) و در بخش‌های مختلف اقتصادی(کشاورزی، صنایع، خدمات و...) تقسیم شود و شاخص‌ها در بخش‌های مختلف و به طور جداگانه مورد محاسبه قرار گیرد. شاخص کل از ترکیب تغییرات قیمت کالاها در بخش‌های مختلف به دست می‌آید. معمولا این شاخص از دو روش شاخص بهای تولیدکننده با استفاده از قیمت تولیدکننده و نیز شاخص بهای تولیدکننده با استفاده از قیمت پایه‌یی محاسبه می‌شود. به ‌طور کلی شاخص بهای تولیدکننده روند تغییرات قیمت‌ها را از دیدگاه تولیدکننده و خریدار در بخش‌های مختلف اقتصادی مانند کشاورزی، ماهیگیری، صنعت، معدن و... نشان می‌دهد. بنابراین کالاها و خدمات مشمول در PPI کل ستانده بخش تولیدکننده است یعنی کلیه کالاها و خدماتی که به وسیله هر نوع تولیدکننده به عنوان مواد اولیه، مواد واسطه یا سرمایه‌یی یا نهایی فروش می‌رسد. در ادبیات اقتصادی یکی از دیدگاه‌های بررسی تورم که اخیرا مورد توجه زیادی قرار گرفته است، تئوری تورم زنجیره عرضه است که براساس آن شوک تورمی ایجاد شده در بازار مواد اولیه به محصولات واسطه‌یی و در نتیجه به کالاهای نهایی منتقل شده و در پایان این شوک به قیمت مصرف‌کننده منتقل می‌شود. براساس این دیدگاه تورم قیمت تولیدکننده یک شاخص پیشنگر برای تورم مصرف‌کننده است. بی‌شک انتقال تورم براساس این مکانیسم همراه با تاخیرات زمانی است. براساس پژوهش‌های انجام شده در برخی از کالاها مانند بنزین که تولیدکننده یا خود در نقش خرده‌فروشی عمل می‌کند یا مراکز خرده‌فروشی توزیع بنزین را حمایت می‌کند، این انتقال از ppi به cpi می‌تواند به سرعت رخ دهد یعنی تولیدکننده افزایش هزینه تولیدش را مستقیما به مصرف‌کننده منتقل می‌کند.

در مورد سایر محصولات مانند تولیدات دارویی که معمولا از طریق عمده‌فروشان توزیع می‌شود یک تاخیر زمانی برای انتقال قیمت وجود دارد. وقتی در زمان تولید دارو قیمت تولید‌کننده تغییر می‌کند، شاخص قیمت مصرف‌کننده دارو تا زمانی که داروی مذکور به فروشگاه‌ها و مراکز توزیع برسد، تغییری را نشان نمی‌دهد.

از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که تثبیت یا کاهش تورم تولیدکننده در بلندمدت هم نمی‌تواند نشانه مثبتی برای تولیدکننده‌ها تلقی شود. چنین علائمی به عنوان نشانه‌هایی از عدم تقاضا و رکود در نظر گرفته می‌شود. بنابراین از آنجا که به زبان عام تورم تولید، قیمت محصول صنعتی در درب کارخانه و قیمت محصول کشاورزی از مزرعه تعبیر می‌شود اینکه شاخص بهای تولیدکننده منفی نشود به این معنی است که بازار برای کالای تولیدی وجود دارد و تولیدکننده مجبور نیست آن را با قیمت پایین‌تر بفروشد.

 خطر دو رقمی شدن تورم

براساس گزارش بانک مرکزی، شاخص بهای تولیدکننده در ایران براساس سال پایه 1390 در فرودین ماه 97 به عدد 266.3 رسید که نسبت به اسفند ماه 96 سه دهم درصد افزایش داشته است. مطابق جداول بانک مرکزی نرخ تورم متوسط(میزان تغییر در 12ماه منتهی به فروردین ماه نسبت به 12ماه مشابه سال قبل) به 10.8درصد رسیده است. تورم تولیدکننده درحالی از سطح دورقمی عبور کرده است که شاخص قیمت مصرف‌کننده در فروردین امسال به 9.2 رسیده است. بنابراین پیش‌بینی می‌شود که در ماه‌های افزایش قیمت در ابتدای زنجیره تقاضا به بازار خرده‌فروشی‌ها منتقل و تورم تک‌رقمی را با خطر افزایش روبه‌رو کند.

شاخص تورم تولیدکننده در 3ماه گذشته به طور ممتد روندی صعودی را پیش گرفته است. نرخ تورم متوسط در بهمن ماه سال 96 به رقم 10.2درصد و در اسفند ماه به رقم 10.5درصد رسیده بود.

در ادامه این روند صعودی است که نرخ تورم متوسط در فروردین به 10.8درصد افزایش یافته است. این شاخص همچنین در فروردین ماه امسال نسبت به ماه مشابه سال پیش معادل 12.7درصد افزایش نشان می‌دهد.

 تغییرات ماهانه قیمت تولید

تورم تولید در فروردین ماه گذشته در گروه «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» نیم درصد، «ساخت (صنعت)» سه دهم درصد، «حمل و نقل و انبارداری» 2دهم درصد، «اطلاعات و ارتباطات» 6 دهم درصد، «آموزش» یک دهم درصد، «بهداشت و مددکاری اجتماعی» یک دهم درصد، «خدمات» 2 دهم درصد و «سایر فعالیت‌های خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی» 1.8درصد رشد کرد اما در گروه «هتل و رستوران» چهار دهم درصد نسبت به اسفند ماه 96 کاهش داشت.

 بالاترین نوسان قیمت در صنعت

نگاهی به نرخ تورم تولید در مقایسه با فروردین ماه سال 96 نشان می‌دهد، گروه صنعت با افزایش 15.4درصد بالاترین تغییرات قیمتی را نسبت به گروه‌های دیگر داشته است. براساس گزارش بانک مرکزی این شاخص در گروه‌های «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» 13.2درصد، «حمل و نقل و انبارداری» 7درصد، «هتل و رستوران» 10.5درصد، «اطلاعات و ارتباطات» 2.1درصد، «آموزش» 13.9درصد، «بهداشت و مددکاری اجتماعی» 8.7درصد، «سایر فعالیت‌های خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی» 14.9درصد و گروه «خدمات» 8.3 درصد افزایش یافته است.