دریاچه ارومیه تا شهریور فرصت دارد زنده بماند
نزدیک به پنج سال از آغاز کار ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گذرد، ستادی که امید را به دریاچه بازگرداند، کارشناسان مختلف را از تمام دنیا به حرکت وا داشت تا دست همکاری برای احیای دومین دریاچه آب شور جهان دراز کنند اما در نهایت چراغ امید از داخل خانه خاموش می‌شود، بدقولی وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو در تخصیص حقابه محیط زیستی، کمبود بودجه که سرعت حرکت پروژه را کند کرد و چندین و چند مشکل ریز و درشت دیگر چوب لای چرخ احیای آن گذاشت. تا جایی که شواهد نشان می‌دهد، تا زمانی که میان سازمان‌های مرتبط با احیای دریاچه اجماع و همکاری شکل نگیرد، نه کمک چینی‌ها فایده دارد، نه حضور آلمانی‌ها اثر گذار است و نه پیشنهاد استفاده از 3میلیارد دلار فاینانس خارجی گره‌یی را باز می‌کند اما در میدان عمل هر وزارتخانه‌یی کار را به گردن دیگری می‌اندازد و این میان دریاچه ارومیه است که قربانی می‌شود، بطوری که بنابر اعلام مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه اگر تا شهرویر امسال آب تازه به دریاچه نرسد، دریاچه ارومیه می‌میرد.
کمک‌های داخلی و خارجی برای نجات دریاچه
در روزهای ابتدایی شکل گرفتن ستاد احیای دریاچه ارومیه، هر روز خبرهای خوش درباره احیای دریاچه مرده به گوش می‌رسید. ستادی که در رده نخستین وعده‌های انتخاباتی رییس‌جمهور، جامه عمل به خود گرفت و بدون از دست دادن وقت برای احیای دریاچه ارومیه گام برداشت. عبور آب هرچند اندک به داخل دریاچه خبر خوشی بود که مردم را شاد کرد اما به مروز زمان گره کار کورتر شد، دست اندازها یکی پس از دیگری مانع از آن شد که خبرهای خوش ادامه داشته باشد و تعدادشان هر روز کمتر و کمتر شد. نخستین نشانه‌های نگران‌کننده درباره طرح احیای دریاچه ارومیه، زمانی عیان شد که تیرماه 96، روح‌الله حضرت‌پور، نماینده مردم ارومیه در مجلس اعلام کرد: «تراز سطح آب دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته حدود ٢٠ سانتی‌متر کم شده است. در حقیقت حجم آب دریاچه در شرایط کنونی ١۴٠میلیون مترمکعب نسبت به سال گذشته کمتر شده است.» این در حالی است که عیسی کلانتری، رییس کنونی سازمان محیط‌زیست و مسوول ستاد احیای دریاچه ارومیه هم گفته بود که تنها ۳۵درصد از بودجه ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال ٩۵ اختصاص یافته اما در صورت تخصیص کامل بودجه احیای دریاچه ٧ سال طول می‌کشد. چنین وضعیتی در حالی است که طرح‌های پیشنهادی فائو برای همکاری ژاپن با ایران هم سرعت چندانی نداشت، بطوری که بنابر اظهارات حسین شاهباز، مسوول روابط بین‌الملل ستاد احیای دریاچه ارومیه، یک سال و نیم بود که قرارداد اجرای این طرح با فائو امضا شد اما طرح اجرایی آن آذر سال گذشته به ستاد احیای دریاچه ارومیه ارائه شد. طرحی که اعتبار ٣,٨میلیون دلاریش توسط دولت ژاپن تامین شده، قرار است که به صورت پایلوت در ٣ منطقه اجرایی شود. این پروژه قصد دارد با ارائه راهنمایی و کمک‌های فنی به تلاش‌های دولت ایران در جهت کاهش ۴۰درصدی مصرف آب طی چهار سال (۲۰۲۰-۲۰۱۶) و معکوس‌کردن فرآیند خشک‌شدن دریاچه ارومیه یاری برساند. فائو احیای دریاچه ارومیه را به عنوان یک مساله اجتماعی – اقتصادی قلمداد کرده و یک چارچوب یکپارچه پیشنهاد می‌کند که راه‌حل‌های فنی منطقی را با گزینه‌هایی که از منظر اقتصادی ارزشمند و از نظر اجتماعی، نهادی پذیرفته‌شده هستند، تلفیق می‌کند.
چاه‌هایی که مسدود شدنی نیست
تمام این شرایط در حالی است که مسوولان وزارت نیرو، معتقدند برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌ها بحران دریاچه ارومیه را شدیدتر کرده و تمام هزینه‌هایی که برای نجات آن می‌شود را هدر می‌دهد، هدایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو درباره این موضوع می‌گوید: «هنوز تمامی چاه‌های غیرمجاز اطراف دریاچه ارومیه مسدود نشده است. او با بیان اینکه ٤٠ تا ٥٠هزار چاه غیرمجاز در این محدوده وجود دارد، می‌گوید؛ شناسایی برخی از این چاه‌ها بسیار دشوار است، ضمن اینکه اعتبار لازم برای انسداد چاه‌های غیرمجاز امسال، تامین نشده است.» او معتقد است: باید معیشت جایگزین برای مردم کشور خود تعریف کنیم، درحالی که اقتصاد در روستاهای کشور ما نباید به کشاورزی وابسته باشد، ٩٠درصد مردم روستاها با کشاورزی روزگار خود را می‌گذرانند.
دریاچه ارومیه تا شهریور فرصت دارد
با این وجود دریاچه ارومیه تا شهریور فرصت دارد تا زنده بماند. چرا که دریاچه نیازمند آب جدید است و حقابه‌هایی که در این سال‌ها از آن دریغ شده باید به ارومیه سرازیر شود. مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه درباره این موضوع بیان کرد: «٥٠ درصد سطح دریاچه الان آب دارد. از نظر حجم هم از ١٤ میلیارد مترمکعب آب مورد نیاز، 2میلیارد مترمکعب آب دارد. البته سطح دریاچه اهمیتش از حجم مهم‌تر است. میزان تبخیر آب دریاچه ارومیه ٨٠ سانتی‌متر است که اگر آب شیرین‌تر باشد به یک متر هم می‌رسد. ٦٠ درصد سطح دریاچه عمقش کمتر از ٦٠ سانتی‌متر است یعنی اگر آب جدید وارد دریاچه نشود همان آب موجود هم تبخیر می‌شود. وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو با هم به توافق رسیده‌اند که آب را به صورت حجمی به کشاورز تحویل دهند و کشاورزان بر مبنای حجم آب دریافتی‌اش برنامه‌ریزی کنند. اما همین توافق هم عمل نمی‌شود و این وزارتخانه گردن آن یکی می‌اندازد و بالعکس. اگر وزارت نیرو و جهادکشاورزی به سمت هماهنگی با هم حرکت نکنند آب جدیدی به دریاچه نمی‌رسد. الان تراز دریاچه ١٢٧٠/٧٣ است که باید ٣٠ سانتی‌متر دیگر آب وارد دریاچه شود. بارش‌ها زیاد بوده اما این تیپ دریاچه‌ها با سیلاب پر می‌شوند. ما الان دو سال از برنامه‌ها عقب هستیم. منابع مالی ٤٠ درصد محقق شده است. دستگاه‌های اجرایی نیامده‌اند پای کار. خیلی دلایل را مطرح کرده‌اند از جمله کمبود پول که به اعتقاد من بهانه است. ٥ اقدام را به آقای روحانی پیشنهاد دادیم و ایشان هم به وزارتخانه‌ها ابلاغ کرده‌اند. از جمله ممنوعیت خروج چغندر قند از استان آذربایجان غربی، تحویل حجمی آب به کشاورزان، ممنوعیت توسعه سطح زیر کشت آبی و... که اجرا نشده‌اند.»
