فرصت محدود اروپا

گروه ایران  

حیات برجام به توانایی اروپا در بی‌اثر کردن تحریم‌های امریکا وابسته است. این را رییس‌جمهوری بلافاصله پس از خروج امریکا از برجام اعلام کرد و مقام معظم رهبری نیز بر این موضع تاکید ورزیدند. روحانی طی روزهای گذشته در گفت‌وگوی تلفنی با رییس‌جمهور فرانسه و صدراعظم آلمان نیز از این دو عضو اتحادیه اروپا خواست که وعده‌های‌شان درباره برجام همراه با تضمین باشد؛ همان مطالبه‌یی که رهبری از دولت خواسته بودند. حال توپ در زمین اروپاست و آنها هستند که باید برجام را زنده نگه دارند؛ چه از طریق مذاکره با دیگر کشورها یا با دور زدن تحریم‌های امریکا. همه اینها در جلساتی مشخص می‌شود که وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا در آن حضور خواهند داشت. موگرینی هم به نمایندگی از اتحادیه اروپا در این جلسات شرکت می‌کند. خروجی نشست‌ها باید ایران را راضی به اجرای تعهدات هسته‌یی‌اش کند. پیش از این روزنامه گاردین از برگزاری نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا با همتای ایرانی خودشان در این هفته خبر داده بود، روز گذشته هم خبرگزاری کیودو ژاپن به نقل از یک دیپلمات ایرانی روز سه‌شنبه را به‌عنوان موعد نشست اعلام کرد.

پیش از برگزاری این نشست، عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد ایران تاکید کرد که در صورت ارائه تضمین‌های قطعی از سوی سایر طرف‌های برجام نسبت به تامین منافع ایران و جبران آثار خروج امریکا از این توافق، حفظ برجام ممکن خواهد بود. عراقچی این را در دیدار با ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرد و گفت که «جمهوری اسلامی ایران به گفت‌وگو با تمام طرف‌های اروپایی، روسیه و چین برای بررسی امکان ادامه برجام ادامه خواهد داد.»

روحانی نیز هفته گذشته در گفت‌وگوی تلفنی با ماکرون و مرکل بر همین موضوع تاکید کرد. رییس‌جمهوری ایران به صدراعظم آلمان گفت که هر توافقی باید منافع ایران در موضوعات و مسائل مهم مرتبط با برجام مانند فروش نفت، گاز، پتروشیمی و روابط بانکی را به‌طور روشن و صریح مشخص و تضمین کند. روحانی این موضع را به ماکرون هم اعلام کرد و گفت: «وزرای خارجه و گروه‌های کارشناسی ایران و کشورهای اتحادیه اروپا باید در مدت کوتاه چند هفته‌یی با جلسات مکرر مسائل مربوط به حفظ برجام را بررسی و به تصمیمی واضح و شفاف برسند.» روحانی همچنین با اشاره به اینکه امروز یک مسوولیت تاریخی در راستای حفظ برجام برعهده داریم و آینده تاریخ ثابت می‌کند که ترامپ دچار اشتباه بزرگی شده است، به رییس‌جمهور فرانسه خاطرنشان کرد: متاسفانه اروپا فرصت چهارماهه‌یی که می‌توانست از آن برای حفظ برجام استفاده کند را از دست داد و آن را صرف راضی کردن دولت جدید امریکا برای ماندن در برجام کرد. اما اروپایی‌ها برای ارائه این تضمین فرصت نامحدود ندارند. به گفته روحانی این تضمین‌ها باید در جریان نشست‌های کارشناسی و وزرای خارجی طرفین و در عرض چند هفته به دست آید.

اما روحانی در این گفت‌وگو‌ها موضع ایران در قبال مسائل منطقه‌یی را هم به میان کشید و تلاش کرد خط بطلانی بر ادعای دولت امریکا بکشد، ادعایی که ترامپ به بهانه آن از توافق هسته‌یی خارج شد. رییس دولت ایران به مرکل تاکید کرد که ایران با رویکرد ایجاد و تحکیم ثبات و امنیت منطقه‌یی، پیوسته تلاش کرده است از تنش‌ها در منطقه بکاهد و به هیچ‌وجه از ایجاد تنش جدید در منطقه استقبال نمی‌کند. روحانی همچنین به حضور مستشاری ایران در سوریه اشاره کرد و افزود: مبارزه‌یی که ایران در کنار مردم عراق و سوریه با تروریست‌های داعشی داشت و در نتیجه آن، اکنون یک امنیت نسبی در سوریه و امنیتی خوب در عراق حاصل شده؛ به نفع منطقه، همه جهان و ازجمله اروپاست.

دولت همچنین در یک بیانیه این موضع ایران را به تشریح آورد. ایران در این بیانیه با اشاره به اینکه امریکا و متحدانش که با حمایت از رژیم صدام و تجهیز او به سلاح شیمیایی و پیشرفته‌ترین جنگ‌افزارها هشت سال مردم ایران را هدف قرار دادند و دسترسی ایران به هرگونه ابزار دفاعی را مسدود کردند، خاطرنشان کرد: «امروز با فروش صدها میلیارد دلار جنگ‌افزارهای پیشرفته سرمایه‌های منطقه را بلعیده و منطقه ما را به انباری از باروت تبدیل کرده‌اند.» به اعتقاد دولت ایران، امریکایی‌ها نمی‌توانند ابزار مشروع دفاعی جمهوری اسلامی ایران و از‌جمله دفاع موشکی - که برای حمل سلاح‌های متعارف باتوجه به تجارب تلخ جنگ تحمیلی طراحی شده‌اند- محدودیتی قائل شوند.

همچنین در این بیانیه به وظیفه وزیر امور خارجه برای اخذ تضمین‌های لازم از بقیه اعضای برجام و سایر شرکای اقتصادی کشور اشاره و تاکید شده که رییس سازمان انرژی اتمی نیز کلیه آمادگی‌های لازم برای ورود به مرحله غنی‌سازی صنعتی بدون هیچ‌گونه محدودیت و با استفاده از آخرین پیشرفت‌های تحقیق و توسعه دانشمندان غیور هسته‌یی کشور را فراهم کند.

موضعی که به نظر می‌رسد پیامی روشن به غرب است؛ اینکه نرمش ایران در برابر آنچه اروپا و امریکا دل نگرانی از فعالیت‌های ایران می‌خوانند؛ نامحدود نیست. پیش از این ایران یک‌بار این پیام خود را با فعال‌سازی بیش از 20 هزار سانتریفیوژ و غنی‌سازی در سطح بالا عملی کرده بود، امروز هم عدم تامین منابع کشور در مذاکره با کشورهای غربی می‌تواند به رویکردی مشابه ختم شود.