آیا ایران موجب درخشش شاخص سوم نفتی می‌شود؟
معاملات در شاخص نفتی شانگهای از زمان خروج امریکا از برجام رونق گرفته است
گروه انرژی نادی صبوری
در فضایی حاکم بر بازار نفت خام که ابهام یکی از مهم‌ترین فاکتورهای موجود در آن است، به نظر می‌رسد که سومین شاخص نفتی جهان در حال رشد کردن است. چین از ماه مارس سال جاری میلادی اعلام کرد که رویای دیرینه خود برای تجارت نفت با یوآن را تحقق خواهد بخشید. اما چرا در این سطور باید به این مساله اشاره کنیم؟ گزارشگران رویترز اعتقاد دارند، خروج امریکا از برجام و ضرب‌الاجل وزارت خزانه‌داری این کشور به خریداران نفت خام ایران باعث شده است که شاخص نفتی چین موسوم به «شاخص شانگهای» در روزهای اخیر قدرتمندتر شود. مهم‌تر از این اما رویترز در گزارش پیش‌رو به این احتمال پرداخته است که با وضع محدودیت بر فروش نفت خام ایران؛ چین بتواند نفت خام ایران را در قالب شاخص شانگهای قیمت‌گذاری و خرید کند. هر چند برخی تحلیلگران به رویترز گفته‌اند که چین چنین روشی را انجام نخواهد داد. مشروح این گزارش را در ادامه می‌خوانید.
تصمیم ایالات متحده برای وضع دوباره مجازات علیه خریداران نفت خام ایران، به نوعی حمایتگر استراتژی جدید چین برای آینده انرژی این کشور است. ابتدای فروردین ماه امسال کمیسیون مقررات بازار سهام و اوراق بهادار چین اعلام کرد که برای راه‌اندازی تجارت نفت با یوآن، بازار سهامی در بورس شهر شانگهای در شرق این کشور که سرمایه‌گذاران خارجی برای نخستین‌بار فرصتی برای ورود به آن پیدا می‌کنند، سال‌ها برنامه‌ریزی شده است. معامله‌گران و تحلیلگران بازار نفت خام به رویترز گفته‌اند که تصمیم امریکا در خصوص احیای تحریم‌های نفتی ممکن است، تلاش جمهوری خلق چین برای آغاز معامله نفتی به یوآن را شتاب ببخشد. رویترز می‌نویسد: «از زمان رونمایی از این بازار سهام در ماه مارس، افزایش معاملات روزانه فیوچر بازار نفت روندی متعادل و بدون نوسان را طی کرده است. از سوی دیگر «بهره‌باز» (شامل شمار کل قراردادهای آپشن یا فیوچر) نیز در این بازار رو به افزایش بوده و نشان می‌دهد که نقدینگی در این بازار رونق بیشتری گرفته است.»
چهارشنبه هفته گذشته و تحت تاثیر انتشار اخبار تحریم ایران، حجم کل معاملات در این بازار به رکورد 250هزار معامله رسید که بیش از دوبرابر روز قبل از آن بود.
این جهش کمک کرده است تا قراردادهای فیوچر ماه آتی این بازار سهم 12درصدی را از کل معاملات نفتی کسب کنند. این در حالی است که سهم بازار نفت شانگهای در هفته نخست 8 درصد بود. استفان اینس مدیر بخش معاملات آسیا/پاسیفیک کارگزاری OANDA سنگاپور در این زمینه می‌گوید: «بازار به شکل پر سر و صدایی در حال فعالیت است.»
چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام امیدوار است که بازار شانگهای در نهایت به پای رقبایش که شاخص‌های نفت خام برنت و دبلیو تی‌ای هستند، برسد.
صعود شاخص نفت شانگهای با حمایتی که از سمت تقاضای سیری‌ناپذیر چین صورت می‌گیرد نیز روبه‌رو شده است. این تقاضا در ماه آوریل به رکورد 9.6 میلیون بشکه در روز دست یافت.
بری وایت قائم‌مقام مدیرعامل شرکت خدمات مالی INTL در این باره می‌گوید: «چین همچنین بزرگ‌ترین خریدار نفت خام ایران است. افزایش اخیر در حجم معاملات بازار شانگهای، حداقل در بعضی از بخش‌های آن از اتفاقات مرتبط با تحریم ایران نشات گرفته است.»
او می‌گوید: «تحریم‌ها این امکان را دارند که به صورت بالقوه امکان ایجاد شاخص نفتی سوم را تسریع ببخشند.»
چین نزدیک به یک‌چهارم نفت خام صادراتی ایران در سال 2017 را از آن خود کرد که شامل 8 درصد کل واردات این کشور می‌شود. این آمار نشان می‌دهد که هر دو کشور ایران و چین در معرض گرفتن تاثیر از وضع احتمالی تحریم‌های نفتی امریکا هستند.
با پیش‌بینی کمبود، دلالان نفتی کمک کردند تا شاخص نفتی شانگهای به رکوردی در سطح دلار دست پیدا کرده و به 75.40دلار در هر بشکه در هفته پیش برسد. شاخص شانگهای همزمان با تلاش پالایشگاه‌های چینی برای مصون ماندن از تبعات افزایش قیمت نفت، دیگر رقبای خود یعنی برنت و دبلیو تی‌ای را پشت سر گذاشت.
ژانگ هیوا معاون بخش نفت خام کمپانی هواتای فیوچرز در این باره می‌گوید: «پالایشگاه‌های چینی نگران افزایش هزینه خرید نفت خام هستند و بر اثر طرح دوباره تحریم‌ها، علاقه زیادی را به استفاده از شاخص نفت خام شانگهای نشان می‌دهند.»
پکن همچنین به دنبال این است که از یوآن در معاملات فیزیکی نیز استفاده کند. چین با این کار هم از پرداخت هزینه مبادله دلار پرهیز می‌کند و هم مصرف «رنمینبی» واحد پول این کشور را در فضای تجارت جهانی بیشتر می‌کند.
سینوپک، پالایشگاه بزرگ نفت خام چین همین حالا نیز قراردادی را مرتبط با شاخص شانگهای به امضا رسانده است و برنامه دارد قراردادهای مشابه بیشتری را به امضا برساند.
استفان اینس از OANDA در این باره می‌گوید: «احیای دوباره تحریم‌ها این امکان را به چین می‌دهد که از فضای به وجود آمده استفاده کرده و از ایران بخواهد که نفت خام خود را بر اساس قیمت‌گذاری شاخص شانگهای عرضه کند.» او در ادامه می‌گوید: «این برای ایران نیز قابل پذیرش خواهد بود که به جای فروش نفت به دلار شروع به فروش نفت خام در قراردادهای مبتنی بر یوآن کند.» با وجود این، نفت خام ایران در میان انواعی از نفت خام تولیدی خاورمیانه که قابل تحویل از طریق مکانیسم شاخص شانگهای هستند، قرار ندارد. به گزارش «تعادل» طبق اطلاعات موجود در وب‌سایت مرکز معاملات شانگهای، نفت خام‌های «دوبی»، «آپر زاکوم»، «عمان»، «قطر مراین»، «بصره لایت» و «شنگلی» قابل تحویل در بازار شانگهای هستند.
چگونگی تحویل‌پذیری نفت ایران
در شانگهای
آن طور که رویتزر نوشته است، برای قیمت‌گذاری نفت خام ایران در بازار شانگهای، معامله‌گران باید بپذیرند که با نفت خام ایران از طریقی به خصوص کار کنند. در این روش آنها باید ابتدا پوزیشن مخالف را در بازار شانگهای خریداری کرده و سپس آن قرارداد را با قراردادهای فیزیکی مبادله کنند. تفاوت قیمت شاخص شانگهای با بهای نفت خام ایران در اینجا محاسبه می‌شود.
معامله‌گران همچنین اعتقاد دارند که چین ممکن است، نخواهد موضع سرسختانه‌یی را علیه واشنگتن در خصوص تحریم‌ها اتخاذ کند و به خواست امریکا تن دهد.
ژانگ هیوا معاون بخش نفت خام کمپانی هواتای فیوچرز در این باره می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم چین قادر باشد که به واسطه تحریم‌ها نفت خام ایران را در بازار شانگهای وارد کند، به نظر من پکن واردات نفت از ایران را محدود خواهد کرد.»فریدون فشارکی رییس شرکت مشاور فکتس گلوبال در این باره به رویترز می‌گوید: «آنها می‌پذیرند و غرغر می‌کنند.»
