جغرافیای نامتوازن تورم در ایران

  گروه اقتصادکلان| هادی سلگی |

مرکز آمار در جدیدترین گزارش خود درباره شاخص قیمت کالا‌ها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور، اقدام به انتشار نرخ تورم استان‌ها کرده است. طبق این گزارش در ماه فروردین سال جاری تورم کالاها و خدمات مصرفی در استان کرمانشاه نسبت به دیگر استان‌های کشور در بالاترین سطح قرار گرفته و معادل 10.9درصد بوده و در مقابل تورم کل کهگیلویه و بویراحمد نیز در پایین‌ترین‌ سطح از کل استان‌های کشور معادل 6.4 است. آلبرت بغزیان و یعقوب اندایش دو کارشناس اقتصاد هستند که در گفت‌وگو با «تعادل» به تحلیل جزئیات این گزارش پرداخته و از مرکز آمار خواسته‌اند برای تحلیل دقیق‌تر جزئیات سبد کالاها و اوزان را به تفکیک استان‌ها منتشر کند.

مرکز آمار کشور از سال گذشته اقدام به محاسبه جزئیات بیشتری از شاخص‌های اقتصادی کرد. با این توضیح که جزئیات بیشتر از شاخص‌ها می‌تواند تصویر شفاف‌تری از اقتصاد کشور در اختیار سیاست‌گذاران قرار دهد. از جمله این جزئیات جدید می‌توان به محاسبه تورم دهک‌های درآمدی جامعه اشاره کرد. اخیرا نیز مرجع رسمی اعلام آمار در کشور اقدام به محاسبه تورم کالاها و خدمات مصرفی به تفکیک استان‌های کشور کرده و شاخص قیمت مصرف‌کننده را بر اساس تقسیمات جغرافیایی کشور اعلام کرده است. اطلاعات مربوط به جامعه‌های هدف در طبقه‌بندی جدید بر مبنای دو تعریف سیاسی (استان‌ها) و اجتماعی-جمعیتی (شهری و روستایی) محاسبه می‌شوند. به عبارتی مرکز آمار در محاسبه تورم استانی خود هر استان را در سه سطح شهری، روستایی و کل استان در مورد اندازه‌گیری قرار داده است.

 انتشار تورم جغرافیایی چه تاثیری دارد؟

قیمت‌ کالا در میان مناطق مختلف کشور یکسان افزایش نمی‌یابد و کالاها و خدمات در هر استان با توجه به موقعیت جغرافیایی، ارتباطی، قدرت خرید مردم و... قیمت‌های متفاوتی دارند. بنابراین شاید مهم‌ترین کارکرد انتشار تورم کالا و خدمات مصرفی به تفکیک استان‌ها را بتوان ارائه تصویر شفاف از وضیعت رفاهی استان‌ها دانست. موضوعی که امید علی پارسا رییس مرکز آمار ایران نیز در گفت‌وگو با «تعادل» آن را تایید کرده و گفت: جزئیات افزایش قیمت‌ها به تفکیک استان‌ها می‌تواند تصویر شفاف‌تری از وضعیت اقتصاد یک منطقه در اختیار سیاست‌گذار قرار دهد.

در این زمینه آلبرت بغزیان اقتصاددان نیز در گفت‌وگو با «تعادل» درباره فواید محاسبه و انتشار این آمارها می‌گوید: این آمارها می‌تواند جهت ایجاد عدالت اجتماعی، همسطح کردن توزیع درآمد و رفاه عمومی در کل کشور و در نهایت نیز برای ایجاد تعادل در تخصیص منابع به کار آید. این استاد دانشگاه گفت: آمار تورم استانی می‌تواند، نشان دهد که وضعیت قیمتی سبدهای خانوارها در مناطق مختلف کشور به چه شکل است؟ مثلا گزارش اخیر نشان می‌دهد که در استان کهگیلویه و بویراحمد یک سبد مشابه از کالاهای مصرفی خانوارها ارزان‌تر از استان کرمانشاه خریداری می‌شود. از نظر بغزیان این موضوع بیشتر به دلیل برخی محصولات بومی است که در برخی مناطق به خاطر مزیت‌های تولیدی، نبود هزینه حمل‌و نقل، نگهداری و... ارزان‌تر از سایر مناطق تولید می‌شود.

 بالاترین تورم‌ها در کرمانشاه

بر اساس گزارش مرکز آمار شاخص مصرف‌کننده در فروردین ماه سال 1397 برای کل کشور به عدد 112.9 رسیده است. مطابق این گزارش بیشترین عدد شاخص در این ماه مربوط به استان کرمانشاه 118.7 و کمترین عدد شاخص مربوط به استان سیستان و بلوچستان 109.7 است. درصد تغییرات شاخص کل (نرخ تورم کالاها و خدمات مصرفی خانوار) در 12ماهه منتهی به فروردین ماه سال 1397 نسبت به دوره مشابه سال قبل برای خانوارهای کل کشور 8.1درصد است. همچنین نتایج نرخ تورم استانی نشان می‌دهد، بیشترین نرخ تورم 12ماهه در این ماه 10.9درصد است که مربوط به استان کرمانشاه و کمترین نرخ تورم 12ماهه 6.4درصد و مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد است.

 بالاترین تورم در شهرهای لرستان

مطابق جداول مرکز آمار، بیشترین عدد شاخص ماهانه (نسبت تغییرات فروردین به اسفند) مربوط به استان کرمانشاه (118.4) و کمترین عدد شاخص مربوط به استان زنجان (109.6) است.

این گزارش نشان می‌دهد که درصد تغییرات شاخص کل شهری (نرخ تورم کالاها و خدمات مصرفی خانوار) در 12ماهه منتهی به فروردین ماه سال 1397 نسبت به دوره مشابه سال قبل 8درصد است. بر اساس اطلاعات مذکور بیشترین نرخ تورم شهری 12ماهه در این ماه 11.1درصد است که مربوط به استان لرستان و کمترین نرخ تورم 12ماهه 6.5 درصد و مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد است.

 آمارهایی دور از انتظار

یعقوب اندایش عضو هیات علمی دانشگاه چمران درباره گزارش منتشر شده مرکز آمار درباره تورم استانی در ماه فروردین می‌گوید: از آمارها مشخص است که «استان‌هایی که جاذبه گردشگری بالایی دارند از تورم پایین‌تر از متوسط برخوردار بوده‌اند که به دلیل تقاضای بالا از کالاها و خدمات در آن استان‌ها این آمار دور از انتظار است.» به گفته این استاد اقتصاد انتظار می‌رود، برخی استان‌های مرزی که بیشتر از تولیدات داخل استفاده می‌کنند ولی از مراکز تولید دورتر هستند، تورم بالاتری داشته باشند که در آمار‌ها ایلام و کرمانشاه از آن جمله هستند اما استان‌های آذربایجان‌غربی و خصوصا سیستان و بلوچستان از پایین‌ترین آمار تورم برخوردار بوده‌اند که توجیه آن را با مشکل مواجه می‌کند. وی با بیان اینکه استان‌های صنعتی که وارد‌کننده نیروی کار هستند در واقع باید دارای تورم شهری بالاتری باشند، افزود: اما دیده می‌شود که مثلا خوزستان تورم 7.3درصدی و پایین‌تر از متوسط کشوری بوده که دور از ذهن است.

وی اضافه کرد: کمترین تورم‌های روستایی مربوط به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و خصوصا سیستان و بلوچستان است که دور از انتظار است. با توجه به اینکه روستاها از مراکز تولید دورتر هستند و دارای بازار متنوعی نیستند همچنین هزینه‌های حمل‌و‌نقل به قیمت مصرف‌کننده اضافه می‌شود، انتظار می‌رود در این روستاها شاهد آمار تورم بالاتر باشیم. احتمال می‌رود که اقلامی که در این روستاها اصلا مصرف نمی‌شود و مصرف غالب مردم روستاها نیست در فرمول تورم روستاها وارد شده و از این‌رو تورم آنها را کمتر از واقعیت محاسبه کرده است.

 درخواست ا نتشار جزئیات بیشتر

کارشناسان اقتصادی از مرکز آمار ایران می‌خواهند برای ارائه تحلیل دقیق جزئیات سبد کالاها و اوزان را هم ارائه دهند. در این زمینه آلبرت بغزیان می‌گوید: برای تحلیل تورم استان‌ها و علت تفاوت‌های آن باید به جزئیات سبد کالاها و اوزان دسترسی داشته باشیم تا بتوانیم قدرت خرید در استان‌های مختلف را رصد کنیم. این در حالی است که هنوز از سوی مرکز آمار جزئیاتی در این زمینه منتشر نشده است.

یعقوب اندایش نیز با اشاره به اینکه فرمول محاسبه تورم خصوصا در روستاها که الگوی مصرفی متفاوتی دارند باید متناسب با الگوی مصرفی آنها و سبد هزینه زندگی آنها باشد، گفت: باید برای روستاهای مناطق مختلف کشور سبد هزینه مصرفی متفاوت و متناسب با آن فرمول تورم متفاوت به‌کار گرفته شود.

وی افزود: به‌طور فرضی در روستاهای بوشهر خرما به عنوان یک غذا مصرف می‌شود اما در استان‌های مرکزی و شمالی خرما مثلا جانشین قند می‌شود و هر فرد در حد یک یا دو عدد استفاده می‌کند. همین‌طور یک استان ماهی را بسیار بیشتر از سایر استان‌ها مصرف می‌کند. در یک استان میوه بیشتر و... بنابراین درست نیست که از یک فرمول برای سنجش فشار تورم و افزایش هزینه‌های زندگی خانوارها در استان‌های مختلف استفاده کنیم. لذا اگر بخواهیم تورم را دقیق محاسبه کنیم و برای سیاست‌گذاری‌های منطقه‌یی مبنا قرار دهیم با این روش به بیراهه می‌رویم و باید متناسب با سبد هزینه‌های زندگی خانوارهای هر استان یا هر منطقه که شامل چند استان همجوار است، فرمول تورم را تعدیل کنیم.

وی افزود: مرکز آمار ایران باید فرمول محاسبه تورم هر استان یا منطقه (شامل چند استان همجوار) را ارائه دهد، همچنین برای شهرها و روستاها نیز متناسب با سبد مصرفی آنها فرمول متناسب را به کار گیرد.

اندایش با بیان اینکه گزارش تورم‌های استانی به تفکیک شهری و روستایی می‌تواند به سیاست‌گذاری‌های منطقه‌یی کمک کند و مبنا قرار گیرد، گفت: اما با توجه به تفاوت‌های معنی‌دار سبد هزینه زندگی خانوارها خصوصا در روستاهای دو استان دور از هم نمی‌توان یک فرمول تورم و بر مبنا اقلام یکسان و وزن‌های مساوی برای آنها در نظر گرفت. با به ‌کارگیری فرمول یکسان نمی‌توان فشار بر هزینه‌های خانوارها که مقصود تورم است را برای مردم هر استان محاسبه کرد لذا آمارها انحراف زیادی از واقعیت خواهند داشت.