امکان فعالیت توتال با استناد به «قانون انسداد»
گروه انرژی نادی صبوری
میگل آریاس کانیته، سیاستمدار اسپانیایی که از سال 2014 کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپاست، از روز جمعه وارد تهران شد تا طبق آن چیزی که خود پیش‌از این سفر گفته بود از فعالیت‌های شرکتهای حوزه انرژی اتحادیه اروپا در ایران و منافع اروپایی‌ها در این حوزه به دنبال خروج امریکا از برجام حمایت کند. اما آیا اروپا واقعا خواهد توانست از شرکتهای اروپایی در مقابل تحریم‌های امریکا حفاظت کند؟ گزارش پیش‌رو که از دیدار میگل آریاس کانیته کمیسونر انرژی اتحادیه اروپا و بیژن زنگنه وزیر نفت تهیه شده، تلاش کرده است تا به بخشی از این پرسش تا حدودی پاسخ دهد.
طبقه پانزدهم وزارت نفت با ازدحام و شلوغی روبه‌رو است. اما شاید نتوان جنس این شلوغی را با اغلب شلوغی‌های این وزارتخانه که با شور و هیجان همراه است قیاس کرد. بیژن زنگنه وزیر نفت که به نظر می‌رسد این روزها فشار زیادی را تحمل می‌کند پشت درهای بسته با میگل آریاس کانیته کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا در حال مذاکره است. هر چند جلسه پشت درهای بسته است اما تقریبا برای همگان مشخص بود که مخلص کلام جلسه درخواست ایران برای ارائه تضمین از سوی اتحادیه اروپا برای همکاری با کمپانی‌های نفتی بین‌المللی و شاید در راس آنها شرکت فرانسوی توتال بود که روز چهارشنبه در بیانیه‌یی ادامه فعالیت خود در ایران را منوط به معافیت از تحریم‌های ثانویه کرده بود.
اما آیا اتحادیه اروپا خواهد توانست چنین تضمینی را به شرکت فرانسوی توتال بدهد. این غول فرانسوی در بیانیه روز چهارشنبه خود صراحتا نوشت که دولت امریکا، اتحادیه اروپا و دولت فرانسه باید تضمین کنند که این شرکت در هیچ کدام از مراحل توسعه فاز 11 پارس جنوبی درگیر تحریم‌های ثانویه نخواهد شد. دیروز میگل آریاس کانیته پس از پایان جلسه خود با بیژن زنگنه وزیر نفت در جمع خبرنگاران آمد. فرصتی که باعث شد ابزارهای اتحادیه اروپا برای ارائه تضمین به شرکت‌هایی چون توتال مورد پرسش قرار گیرد. کمیسیونر انرژی این اتحادیه در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا ارائه تضمین به شرکت توتال برای معاف شدن از تحریم ثانویه از نظر او ممکن است با اشاره به قانونی تحت عنوان «قانون انسداد» عنوان کرد: «قانون انسداد شامل تمام شرکتهای اروپایی می‌شود. این قانون در سال 1996 در خصوص تحریم‌های وضع شده علیه کوبا، لیبی و ایران وضع شده ولی هرگز اجرایی نشده است چرا که در آن زمان نیازی به اجرای آن نشد.» او در توضیح بیشتر در خصوص این ابزار عنوان کرد: «این فرآیند از مشمول شدن شرکتهای اروپایی در تحریم‌ها پیشگیری می‌کند و به آنها امکان می‌دهد که خسارت‌های خود را دریافت کنند» کانیته در ادامه بر «جدید» بودن این ابزار در مقابله با رژیم جدید تحریم‌ها تاکید کرده و عنوان کرد: «این فرآیند ابزاری جدید است و باید توسعه یابد.» کانیته که در طول تمام صحبت‌هایش بارها روی خود را به سمت وزیر نفت کرده و با نگاه سعی در اطمینان‌سازی برای او داشت در ادامه پاسخ به پرسش «تعادل» عنوان کرد: «البته این تنها ابزار ما نیست. ما برای کمپانی‌های متوسط و کوچک و کمپانی‌های بزرگ باید ابزارهای مختلفی را کنار هم قرار دهیم.» او در ادامه عنوان کرد: «برخی از این ابزارها بیشتر برای شرکتهای کوچک و متوسط کارایی خواهد داشت، برای شرکتهای بزرگ (مانند توتال) باید راهکارهای دیگری همچون تامین مالی از سوی بانک سرمایه‌گذاری اروپا درنظر بگیریم.»
اما یکی از مهم‌ترین بخش اظهارات کانیته به این بخش بازمی‌گردد که نشان می‌داد فرآیندی «زمان‌بر» و «پیچیده» پیش روی اتحادیه اروپا برای انطباق شرایط انسداد سال 1996 با وضعیت فعلی است. او در توضیح این بخش از صحبت‌هایش به اظهاراتی از وزیر نفت در جلسه خصوصی با او اشاره کرد که نشان می‌داد زنگنه از آنها خواسته است در ابتدا «مشکلات اساسی» را حل کنند. او در این زمینه گفت: «در این خصوص ممکن است برخی از ابزارهای حال حاضر مفید باشند و بعضی از ابزارها نیازمند اقدام‌های اضافی به صورت مشترک.»
او صحبت‌های خود را با تاکید بر کلمه «مشترک» به پایان برده و گفت: «ما نیازمند تلاشی مشترک برای راه‌حلی مشترک در این زمینه هستیم.»
زنگنه چه گفت؟
وزیر نفت نیز پس از پایان جلسه با کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا در جمع خبرنگاران سخنرانی کرد. وزیر نفت با بیان اینکه کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا حامل پیام این اتحادیه درباره حفاظت از برجام بوده است، اظهار کرد: «مذاکرات مدیران وزارت نفت و نمایندگان کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا در زمینه مسائل نفت، گاز و پتروشیمی ادامه دارد.»
وزیر نفت در تشریح مسائلی که در جلسه پشت درهای بسته با کانیته و هیات همراه او مطرح شده است عنوان کرد: «در دیدار امروز، تحقق اراده سیاسی اتحادیه اروپا و آنچه پیش از این بین آقای ظریف، وزیر امور خارجه، همتایانش از سه کشور و فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل برگزار شد، صحبت شد. بر اساس بیانیه‌یی که اتحادیه اروپا داده است قرار شد همکاران ۲ طرف وارد بحث‌های جزئی و عملیاتی کردن نکات ریز شوند.» وزیر نفت با تاکید بر اینکه قرار شد بحث‌ها از سوی همکاران وزارت نفت و نمایندگان کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا ادامه یابد، افزود: «کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا در این دیدار به نکته‌یی جالب اشاره کرد مبنی بر اینکه مذاکرات امروز دو طرفه نیست، بلکه یک تلاش دوجانبه و مشترک برای یافتن راه‌حل‌هایی برای مسائل مربوط به نفت، گاز و پتروشیمی است.»
زنگنه در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا خروج امریکا از برجام سبب پایان توافق سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) تا پیش از پایان امسال خواهد شد، تصریح کرد: هر تصمیم جدید در این سازمان به اجماع نیاز دارد.
وی تصریح کرد: باور داریم اگر اتحادیه اروپا به ما کمک کند و به اظهارات خود پایبند باشد، سطح صادرات نفت ایران تغییر نخواهد کرد و این مساله نمی‌تواند دلیلی باشد برای تغییر تصمیمی که در گذشته گرفتیم.
وزیر نفت به این سوال که چه تضمین‌هایی از سوی مشتریان نفت ایران همچون هند و چین برای خرید نفت از ایران وجود دارد، پاسخ داد: ما با آنها مذاکره کردیم و هیچ موج منفی از آنها دریافت نکرده‌ایم. زنگنه درباره اینکه «شما گفتید ایران قصد دارد به تولید ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز برسد، آیا این هدف‌گذاری با وجود تحریم‌ها امکانپذیر خواهد بود؟» افزود: این مشکل خواهد بود، اما آن را کنار نمی‌گذاریم. زمان بیشتری می‌برد، با این حال آن را رها نمی‌کنیم.
چرا کانیته به ایران آمد؟
کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا پیش از اینکه به تهران سفر کند هم در صفحه شخصی خود در توییتر هم درگفت‌وگو با رسانه‌ها مسائلی را درباره اهداف این سفر مطرح کرد. میگل آریاس کانیته خود با انتشار متنی در صفحه توییترش هدف این سفر را تقویت همکاری‌های حوزه انرژی شرکتهای اتحادیه اروپا با ایران عنوان کرد. کانیته با اشاره به اینکه در این سفر با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه، علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی، بیژن زنگنه وزیر نفت، رضا اردکانیان وزیر نیرو و عیسی کلانتری معاون رییس‌جمهور دیدار خواهد داشت به افزایش حجم تبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا از زمان عملیاتی شدن برجام اشاره کرده و نوشت که این حجم با افزایش 60 درصدی به 20 میلیارد دلار رسیده است. او نوشت که اتحادیه اروپا خواهان مطمئن شدن درباره آینده این سرمایه‌گذاری‌ها و تقویت آنها است.
به گزارش «تعادل» وب‌سایت کلایمت هوم‌نیوز اما از دیدگاهی متفاوت‌تر از صرف فعالیت کمپانی‌های حوزه انرژی در ایران به موضوع سفر کانیته به ایران پرداخته و در واقع از نگرانی اتحادیه اروپا در خصوص آینده همکاری «گازی» با ایران در سایه خروج امریکا از تحریم‌ها نوشت. در این گزارش آمده بود که ابتدای سال جاری، کمیسیون اروپا عنوان کرده بود که در پی آغاز گفت‌وگوها با ایران درباره عرضه گاز ایران به این قاره از طریق کریدور گازی جنوبی SGC است. این کریدور خط لوله عظیمی است که هنوز در حال ساخت است.
یکی از بزرگ‌ترین سهام‌داران این خط لوله، BP است. این شرکت گاز را از همسایه ایران یعنی آذربایجان به ایتالیا می‌رساند. یکی از سخنگویان این شرکت به کلایمت‌هوم‌نیوز گفت: «ما تابع نظام تحریم‌ها هستم؛ این نکته‌یی است که همیشه با صراحت آن را ابراز می‌کنیم». وی در مورد اینکه این وفاداری به تحریم‌ها چه تاثیری روی طرح واردات گاز از ایران طریق عظیم SGC دارد سخنی نگفت.
SGC بزرگ‌ترین پروژه سوخت فسیلی در اروپا است که منابع مالی بسیاری را جذب کرده اما در میان ان‌جی‌او‌های حامی محیط زیست به‌شدت منفور است. اروپا برای تامین گاز به روسیه وابسته است و کانیته این خط لوله را وسیله‌یی برای تنوع بخشی به منابع تامین گاز اروپا می‌داند. تحریم‌های امریکا سوالاتی را درباره امکان تنوع بخشی به سبد گازی اروپا از طریق گاز ایران را با سوالاتی مواجه کرده است.
گفت‌وگوها با تهران یک روز پس از این شروع شد که رییس کمیسیون اروپا، ژان کلود یونکر جنگ کلامی اروپا و امریکا را بر سر تصمیم دونالد ترامپ در جهت خروج از توافق اتمی با ایران و اتخاذ تعرفه روی واردات اجناس اروپایی را تشدید کرد.
یونکر در روز پنجشنبه گفت که اگر ایالات متحده اروپا را از تعرفه‌ها معاف کند، اروپا می‌تواند مقدار بیشتری از گاز طبیعی مایع را از امریکا خریداری کند. در غیر این صورت، اروپا برای تامین منابع انرژی خود دست به سوی مناطق دیگر خواهد برد. این اشاره بود به اینکه کمیسیون اروپا ممکن است از قانون دهه 1990 استفاده کرده و به شرکتهای اروپایی اجازه دهد تا از همکاری با تحریم‌های امریکا علیه ایران پیروی نکنند. یونکر در این مورد گفت: «تحریم‌های امریکا بی‌تاثیر نخواهند بود. از همین رو ما یعنی کمیسیون و اتحادیه اروپا وظیفه داریم که از کسب و کارهای اروپایی حمایت کنیم.»
