اجرای طرح غربالگری روانی معلمان در ابهام
اردیبهشت سال 94 بود که بعد از انتشار موجی از خبرهای تنبیه و آزار و اذیت دانش‌آموزان، سازمان بهزیستی کشور خبر از اجرای طرحی با عنوان «غربالگری روانی معلمان» داد؛ طرحی که قرار بود در صورت موافقت مسوولان وزارت آموزش و پرورش کشور، با بودجه‌یی که بهزیستی برای آن در نظر گرفته بود اجرایی شده و به موجب آن سلامت روحی و روانی معلمان به صورت دوره‌یی سنجیده شود، اما سه سال از انتشار نخستین خبرها پیرامون این طرح می‌گذرد و خبری از اجرای آن نیست. دلیل اجرا نشدن طرح البته همان موقع مخالفت آموزش و پرورش با آن اعلام شد.
طرحی که کیفیت روانی مدارس را بالا می‌برد
ششم اردیبهشت سال 94، مهدی میرمحمدصادقی، رییس دفتر مشاوره و روان‌شناسی سازمان بهزیستی کشور برای نخستین‌بار از اجرای طرح «غربالگری روانی معلمان» خبر داد و درباره جزییات آن گفت: «یکی از برنامه‌هایی که در این دفتر اجرای آن در حال پیگیری است غربالگری سلامت روان معلمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش است. البته این طرح هنوز اجرا نشده اما آمادگی لازم و حتی تامین اعتبار آن از سوی سازمان بهزیستی انجام شده و در صورت موافقت وزارت آموزش و پرورش با اجرای این طرح آماده‌ایم این طرح را در شش ماهه اول سال جاری (سال 95) اجرایی کنیم. » اما از همان روزهای نخست که صحبت از “طرح غربالگری روانی معلمان» مطرح شد، جناح‌بندی موافقان و مخالفان هم در واکنش به اجرای چنین طرحی شکل گرفت، برخی از مسوولان و کارشناسان آموزشی اجرای این طرح را یک گام مثبت برای ایجاد فضای آموزشی سالم برای دانش‌آموزان دانستند اما در مقابل برخی دیگر آن را توهین به معلمان قلمداد کردند. با این وجود 21 تیر همان سال، دو ماه بعد از انتشار نخستین خبردرباره این طرح، یکی از مسوولان بهزیستی با اعلام اینکه منتظر اعلام نظر وزارت آموزش و پرورش برای اجرای طرح غربالگری هستیم اعلام کرد: «این وزارتخانه قرار بود طی چند روز گذشته موافقت یا مخالفت خود را با این طرح اعلام کند که امیدواریم با توجه به نتایج مثبت چنین اقدامی، نظر آموزش و پرورش در این باره مثبت باشد. او همچنین درباره واکنش منفی برخی از معلمان نسبت به طرح غربالگری، افزود: «این طرح با توجه به شرایطی که دارد و توضیحاتی که ارائه شده، به هیچ عنوان زیر سوال بردن شأن معلم نیست. البته در این بین برخی از معلم‌ها با اجرای این طرح مخالف هستند؛ زیرا معتقدند که این کار می‌تواند چهره و شأن معلم را خدشه‌دار کرده و جایگاه آنها را در جامعه خراب کند. » با این حال اگرچه سازمان بهزیستی، ابعاد مختلف این طرح را توضیح داده بود اما همچنان برخی کارشناسان آموزشی با اجرای آن مخالف بوده و آن را توهین به جایگاه معلمان دانستند. جعفر ابراهیمی، کارشناس آموزش و پرورش یکی از مخالفان این طرح بوده و درباره آن بیان کرد: «اگر بهزیستی بخواهد طرحی را با عنوان غربالگری سلامت روان معلمان کشور اجرا کند، با واکنش معلم‌ها روبرو خواهد شد. زیرا بهزیستی در جایگاهی نیست که بخواهد غربالگری سلامت روان معلمان کشور را انجام دهد. از این رو جامعه معلم‌ها با بهزیستی و هر جایگاه دیگری که بخواهد مسیر آموزش و پرورش را عوض کند برخورد خواهد کرد. » شاید به دلیل مخالفت معلمان بود که وزارت آموزش و پرورش نسبت به اجرای این طرح، موضع سکوت گرفت و تنها اقدامی که در راستای سنجش سلامت روانی معلمان انجام داد، گنجاندن بندهایی با محوریت سلامت روانی در شیوه نامه استخدامی این وزارتخانه در سال 1396 بود.
با این حال در مقابل کارشناسانی که نظر مخالف با اجرای این طرح داشتند، گروهی هم اجرای چنین طرح‌هایی را زمینه ساز بهبود کیفیت سیستم آموزشی قلمداد کردند. در سال‌های اخیر که اخبار اذیت و آزار دانش‌آموزان بیش از پیش به گوش می‌رسد و لطمات روحی و جسمی جبران‌ناپذیری بر آنها وارد می‌شود، ضرورت توجه به سلامت روحی و روانی کادر آموزشی مدارس بیش از پیش احساس می‌شود. محمدرضا نیک نژاد، کارشناس آموزش و پرورش درباره این موضوع به تعادل می‌گوید: « طرح غربالگری روانی می‌تواند به بالارفتن سطح علمی دانش‌آموزان کمک کند؛ طرحی که تاکنون مسکوت مانده و هنوز تعیین تکلیف نشده است. غربالگری سلامت روان معلم‌ها کار عجیبی نیست، اما موضوعی که باعث شده آموزش و پرورش نسبت به آن مقاومت نشان دهد، این است که چرا فقط معلم‌ها. مشاغل دیگری هم هستند مانند پرستار، پلیس و... که با مردم سر و کار دارند و باید سلامت روان‌شان مورد غربالگری قرار بگیرد. »
نیک‌نژاد با اشاره به اینکه اول باید مشکلاتی که روان معلم‌ها را به‌هم می‌ریزد، حل کنند، افزود: «تصور کنید معلمی که مشکلات زیادی مانند حقوق، مسکن و... دارد، باید کلاسی را با 40 دانش‌آموز که بیشترشان علاقه‌یی به نشستن سر کلاس ندارند اداره کند، قطعا چنین معلمی تحت‌فشار روانی قرار می‌گیرد و ممکن است مانند هر انسانی کاری انجام دهد که خلاف رفتارهای عرف باشد. »
آموزش و پرورش پاسخگو باشد
اظهارنظر مخالفان و موافقان این طرح در حالی است که واکنش‌هایی که بعد از انتشار خبر طرح غربالگری روانی معلمان ایجاد شد، به نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم رسید، آن زمان برخی نمایندگان اجرای این طرح را مشروط به رعایت مواردی دانستند. قاسم جعفری، یکی از اعضای کمیسیون آموزش و پرورش مجلس درباره آن گفت: « باید از آموزش و پرورش سوال شود که چرا همکاری نمی‌کند؛ زیرا این طرح می‌تواند به بهبود وضعیت آموزشی کشور کمک کند. غربالگری سلامت روان معلمان کشور برای ارتقای کیفیت آموزش و کاهش آسیب‌ها در سیستم آموزشی کشور بسیار طرح خوبی است، زیرا همه افراد ممکن است دچار مشکلات روانی باشند و انجام چنین طرحی می‌تواند به آموزش و پرورش بدون خشونت کمک کند. » با این حال همچنان این طرح بدون نتیجه باقی مانده است. علیرضا سلیمی، عضو هیات رییسه کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی درباره آن بیان کرد: « استخدام‌های بدون ضابطه و گزینش نیروها در آموزش و پرورش یا به اصلاح استخدام‌های دیمی، نتیجه‌یی جز بروز رفتارهای غیراخلاقی، تنبیه بدنی و درگیری بدنی میان دانش‌آموز و معلم آن هم به صورت پی در پی به دنبال نخواهد داشت. غربالگری و گزینش مجدد نیروهای آموزش و پرورش برای کنار گذاشتن نیروهای مورد‌دار باید انجام شود، البته شاید تعداد این افراد بسیار اندک باشد اما همان تعداد کم نیز خطری بزرگ برای نظام تربیتی محسوب می‌شوند. »
او افزود: « تاکنون با متخلفان اخلاقی در مدارس برخورد جدی نشده است به همین دلیل شاهد بروز این رفتارها هستیم، کاهش استرس و نگرانی‌های مالی و معیشتی فرهنگیان نیز به‌شدت در کاهش بداخلاقی‌ها و تندخویی‌ها تاثیر خواهد داشت به همین دلیل آموزش و پرورش باید هرچه سریع‌تر برای بهبود معیشت فرهنگیان اقدام کند.
