سیاه و سفید تلاش‌های برجامی اروپا

برای نخستین بار تهران میزبان نشست کارشناسی کمیسیون مشترک برجام شد، نشستی که با خروج امریکا از توافق هسته‌یی دستور کارش متفاوت از گذشته شده است. ایران مطالبات خود را مطرح می‌کند، اروپایی‌ها نیز راهکارشان را برای بی‌اثر کردن تحریم‌های امریکا روی میز می‌گذارند. خبری از تصمیمات نشست کارشناسی روز پنج‌شنبه کمیسیون مشترک به بیرون درز نکرده، اما اقدامات اروپایی‌ها بخشی از تلاش آنان برای حفظ توافق را آشکار کرده است. چنانکه کمیسیون اروپا قانون مسدود‌کننده را برای ادامه تجارت با ایران به‌روزرسانی کرد و وزرای خارجه سه کشور اروپایی نیز در نامه‌یی به دولت امریکا خواهان آن شدند که این کشور تعدادی از شرکت‌های اروپایی را از تحریم‌های ثانویه مستثنا کند.

 سازوکارهای اروپا برای حفظ توافق

کمیسیون اروپا روز چهارشنبه از به‌روزرسانی «قانونی مسدود‌کننده» خبر داد که به شرکت‌های اروپایی اجازه می‌دهد با دور زدن تحریم‌های احتمالی امریکا به تجارت خود با ایران ادامه دهند. این قانون که نخستین‌بار در سال ۱۹۹۶ از سوی اتحادیه اروپا به تصویب رسید، در واقع ابزاری است که ساز و کار لازم را برای شرکت‌های اروپایی فراهم می‌کند تا با دور زدن تحریم‌های ثانویه واشنگتن به تجارت خود با کشور مورد نظر ادامه دهند. استفاده از این قانون یکی از راهکارهای اروپا برای مقابله با تصمیم یک‌جانبه دولت امریکاست. اتحادیه اروپا همچنین با اصلاح اختیارات بانک سرمایه‌گذاری اروپا به آن اجازه داده است تا از پروژه‌های در حال انجام در ایران حمایت کند، اگرچه بانک سرمایه‌گذاری اروپا به این تصمیم واکنش مثبتی نشان نداده است. مقامات این بانک روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کردند که نمی‌توانند تحریم‌های امریکایی را نادیده بگیرند. این بانک اعلام کرده است که راه‌حلی برای تحقق قول‌های کشورهای اروپایی برای حفظ برجام وجود ندارد. سخنگوی بانک سرمایه‌گذاری اروپا در همین رابطه به رویترز گفت: «این بانک ابزار مناسبی برای این هدف نیست. مدل کسب و کار بانک این اجازه را نمی‌دهد که تحریم‌های امریکا علیه ایران را نادیده بگیرد.» به نوشته یورونیوز این بانک سال گذشته بیش از ۶۶میلیارد دلار از بازارهای بین‌المللی اعتبار و سرمایه کسب کرده و حال نگران است تهدیدهای امریکا درباره مجازات و تحریم شریک‌های تجاری ایران سبب فرار خریداران اوراق قرضه در این نهاد مالی شود.

این موضع بانک سرمایه‌گذاری اروپا که با سیاست‌های اتحادیه اروپا فعالیت می‌کند، در کنار اعلام خروج تعدادی از شرکت‌های بزرگ اروپایی از ایران، تاثیر اقدامات سه کشور اروپایی در حفظ توافق را با تردید روبه‌رو کرده است. شاید برای همین بود که اروپایی‌ها در نامه‌یی به دولت امریکا خواستار معافیت برخی شرکت‌های اروپایی از تحریم‌های ثانویه شدند. وزرای خارجه و دارایی بریتانیا، فرانسه و آلمان در نامه مشترک وزرای خارجه و دارایی سه کشور اروپایی از دولت امریکا خواستند آن دسته از شرکت‌های اروپایی را که پس از اجرای برجام در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند از تحریم‌های ثانویه خود مستثنا کند. آنها در نامه خود به‌طور مشخص خواستار مستثنا شدن شرکت‌های اروپایی فعال در بخش‌های مهم داروسازی، بهداشت و درمان، انرژی، خودرو، هواپیمایی غیرنظامی، زیرساخت و بانکداری از تحریم‌های امریکا علیه ایران شدند.

 تلاش جبهه ضدبرجام

این تلاش اروپایی‌ها در حالی صورت می‌گیرد که مقامات امریکایی و برخی کشورهای منطقه از جمله رژیم صهیونیستی تمام تلاش خود را برای برهم زدن برجام به کار گرفته‌اند. آخرین تلاش جبهه مخالفان برجام، سفر بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به آلمان، فرانسه و بریتانیا با هدف تغییر نگاه دولت‌های این سه کشور درباره توافق هسته‌یی بود. سفری که به نظر دستاوردی برای نتانیاهو نداشته است. این را موضع ماکرون، مرکل و ترزا می ‌نشان می‌دهند. آنان بار دیگر اعلام کردند سیاست کشورشان حمایت از توافقی است که برای امضای آن بیش از یک دهه مذاکره شده است. به نوشته رویترز مرکل در نشست خبری مشترک با نتانیاهو با بیان اینکه از حق امنیت اسراییل حمایت می‌کند، گفت که «آلمان این توافق (برجام) را لغو نکرد و در کنار سایر شرکای اروپایی بر سر آن می‌ایستد.»

ماکرون رییس‌جمهور فرانسه هم درباره برجام موضع مشابهی گرفت؛ هرچند انتقاد از تصمیمات ترامپ را هم چاشنی این تکرار اعلام موضع کرد. ماکرون که برای شرکت در نشست سران هفت کشور صنعتی به کانادا سفر کرده است، در نشست خبری مشترک با جاستین ترودو، همتای کانادایی خود در رابطه با برجام گفت: ترامپ از توافقی که از سوی رییس‌جمهور پیش از خود به امضا رسیده خرسند نیست، شاید تنها به این دلیل که این توافق توسط رییس‌جمهور پیشین امریکا امضا شده است.

او در ادامه خطاب به ترامپ افزود: اما مانع احترام دیگر طرف‌ها به این توافق نشوید و تلاش زیادی صرف خروج از این توافق انجام ندهید، چراکه امروز برجام بهترین محافظی است که در اختیار داریم. ماکرون همچنین با تاکید بر اینکه خروج از برجام می‌تواند اعتبار مذاکرات آتی واشنگتن با پیونگ یانگ را تحت‌تاثیر قرار دهد، گفت که «خروج از توافق هسته‌یی ایران می‌تواند بر مذاکرات برای خلع تسلیحات هسته‌یی شبه جزیره کره تاثیر منفی بگذارد. اگر توافقی که تنها سه سال پیش با ایران به امضا رسید، لغو شود مذاکرات کره چه اعتباری خواهد داشت.» این تلاش‌ها در حالی است که ایران از مدت‌ها پیش اعلام کرده، فرصت برای ارائه تضمین‌های عملی از سوی اروپا برای حفظ برجام طولانی نخواهد بود. تضمین‌هایی که اگر نامطمئن باشند، ایران به آنها اعتنایی نکرده و از توافق خارج خواهد شد. در همین ارتباط سازمان انرژی اتمی از ارسال نامه‌یی به سازمان بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد که بر اساس آن ایران در حال آماده‌سازی امکانات برای افزایش ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم تا 190 هزار سو است. اقدامی که پس از دستور مقام معظم رهبری عملی شد و پاسخی بود به عهدشکنی امریکا در اجرای توافق.