2 سناریو برای ایران بعد از نشست جی 7
گروه اقتصاد کلان
اقتصاد ایران بعد از خروج امریکا از توافق هسته‌یی بیش از پیش به وقایع بین‌المللی حساس شده است تا جایی که برخی کارشناسان اقتصادی داخلی تغییرات دماسنج اقتصاد کلان کشور را به نتایج جلسات گروه جی 7 مرتبط می‌دانستند. پس از پایان این نشست و اعلان یک بیانیه مشترک، دونالد ترامپ رییس‌جمهوری ایالات‌متحده اعلام کرد که امضای خود را بر این بیانیه مشترک پس گرفته است؛ موضوعی که نشان‌دهنده تشدید و ادامه همان روندی است که ترامپ با خروج از توافقنامه‌های محیط‌زیستی و برجام آغاز و موجب عمیق‌تر شدن اختلافات میان امریکا و کشورهای قدرتمند اقتصادی جهان شده است. علی عسکری معاون پیشین وزیر اقتصاد در گفت‌وگو با «تعادل» در زمینه تاثیر این اتفاقات بر اقتصاد ایران دو سناریو که از نظر وی یکی از آنها محتمل‌تر است، مطرح می‌کند: «اگر این وضعیت کوتاه‌مدت باشد بر اقتصاد ایران تاثیرگذار نخواهد بود و ما باید روند خود را در مذاکرات با غرب دنبال کنیم ولی اگر بلندمدت باشد ممکن است در تجارت با دنیا روزنه‌هایی برای ایران باز شود که بتوان از طریق آنها برخی مسائل را بهتر حل کنیم.»
تشدید اختلافات و شرایط ایران
به گزارش «تعادل» گروه جی ۸ (که فعلا گروه هفت شده چون عضویت روسیه به حالت تعلیق درآمده و به جی 7 تغییر نام داده است) از هشت کشور صنعتی جهان تشکیل شده است که حدود ۵۰درصد اقتصاد جهان را در دست دارند. سران کشورهای این گروه هر ساله یک گردهمایی مشترک با هم دارند و طبق این رویه در روزهای اخیر سران این هفت کشور در شهر کبک کانادا گردهم آمدند. این نشست متشکل از امریکا، انگلیس، آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن و کانادا، روز گذشته با انتشار یک بیانیه هشت صفحه‌یی به کار خود پایان داد. این بیانیه که در ابتدا اعلام شد رییس‌جمهوری امریکا هم آن را امضا کرده، به انتقاد از سیاست‌های تجاری «حمایتگرایانه» پرداخته است. اما بعد ترامپ اعلام کرد که امضای خود را پس گرفته است؛ موضوعی که نشان از تشدید اختلافات مابین امریکا و اصلی‌ترین کشورهای حامی آن دارد. به همین منظور تحلیلگران داخلی مشغول به بررسی جنبه‌هایی از این موضوع هستند که می‌تواند بر اقتصاد ایران تاثیرگذار باشد. پرسش اصلی آنها این است حالا که بعد از سیاست‌های یکجانبه امریکا در خروج از برجام به شکل گسترده‌تری دنبال می‌شود و امکان انزوای بیشتر این کشور را در پی دارد، آیا این وضعیت می‌تواند به جایی ختم شود که قدرت اعمال تحریم اقتصادی آنها کاهش یابد؟ در سناریویی متضاد اگر کشورهای دیگر جی 7 با امریکا به توافق برسند در این صورت حمایت کشورهای اروپایی از موضع ایران به کجا خواهد رسید؟
علی عسکری اقتصاددان و معاون سابق وزیر امور اقتصادی و دارایی در گفت‌وگو با «تعادل» چنین توضیح می‌دهد که احتمال قوی‌تر به مقطعی بودن اختلافات مابین امریکا و متحدانش است؛ «تجربیات تاریخی نشان می‌دهد که همیشه امریکا و اروپا بر سر منافع خود کنار می‌آیند و این اختلافات در بلندمدت به طول نخواهد انجامید.»
به گفته وی اما موضوع مسلم این است که شرایط اقتصادی امریکا ایجاب می‌کند این‌گونه رفتارها را انجام دهد. مشکلات اقتصادی این کشور در حال حاضر کم نیست و در دهه‌های اخیر نشان داده که به مرور این وضعیت وخیم‌تر شده و اقدامات ترامپ را هم باید در همین چارچوب بررسی کرد. در واقع می‌توان گفت اقداماتی که ریاست‌جمهوری‌های قبلی نمی‌توانستند بی‌پرده انجام دهند از سوی ترامپ به‌صورت آشکار انجام می‌شود. این است که تصمیمات او باعث شده جامعه جهانی را علیه خود برانگیزاند.
وی افزود: با این حال باید توجه داشت که این اختلافات کوتاه‌مدت خواهد بود و آن چیزی که باید برای ایران و سیاستمداران داخلی مهم باشد این است که منافع خود را به مسائل کشورهای اروپایی پیوند نزنیم و مشکلات اقتصاد خود را باید خارج از این دعواهای مقطعی حل کنیم و از منافع خود دفاع کنیم. حال اینکه چقدر در این مبارزه بتوانیم پیروز شویم و حرف خود را به کرسی بنشانیم به قدرت و توانایی دیپلماسی ما در مذاکرات با غرب بستگی دارد.
جنگ تجاری میان کشورهای جی 7
دولت امریکا اوایل سال جاری میلادی تعرفه‌های گسترده‌یی را بر واردات فولاد و آلومینیوم به امریکا وضع کرد که با اعتراضات گسترده‌یی از سوی شرکای تجاری این کشور مواجه شد.
این اقدام شامل تعرفه 25درصدی بر واردات فولاد و 10درصدی بر واردات آلومینیوم است.
ترامپ گفته کشورش سالانه میلیاردها دلار در تجارت با تقریبا همه شرکای تجاری خود از دست می‌دهد و باید با این تجارت یک‌طرفه مقابله کند.
این تصمیم ترامپ واکنش‌هایی را از سوی کشورهای مختلف برانگیخت و این کشورها اعلام کردند که در مقابله با این اقدام تعرفه‌هایی را بر واردات کالا از امریکا اعمال می‌کنند.
برخی تحلیلگران از این اقدام به عنوان جنگ تجاری یاد می‌کنند که مرحله اول آن خود را در کانادا به‌صورت مشهود نشان داد.
علی عسکری در این زمینه اظهار کرد: من فکر می‌کنم حجم تجارتی که تحت تاثیر این تصمیمات [تعرفه‌های امریکا بر فلزات فولاد] قرار می‌گیرد نسبت به کل مراودات تجاری این کشورها عدد قابل‌ملاحظه‌یی نیست و تاثیرگذاری آن ممکن است یک‌صدم تجارت امریکا با اروپا باشد و تنها چیزی که اروپاییان را نگران می‌کند ادامه این روند و اعمال تعرفه روی دیگر کالاها از سوی امریکاست. به همین دلیل است که امکان مقطعی و کوتاه‌مدت بودن این اختلافات وجود دارد چون در بلندمدت این کشورها ناگزیر باید به توافق هستند.
البته باید به این نکته هم اشاره کرد که برخی کشورهای جی 7 از اقدامات مقابله‌یی در برابر امریکا صحبت کرده‌اند. این موضوع می‌تواند برخلاف اعتقاد عسکری شدت و دامنه اختلافات را بیشتر کند. دفتر «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا با صدور بیانیه‌یی توییتری تعرفه‌های واشنگتن را «توهین‌آمیز» دانسته و گفته «زیر بار نخواهد رفت.» از سوی دیگر در بیانیه هشت صفحه‌یی سران گروه هفت هم که اعلام شد رییس‌جمهوری امریکا آن را امضا کرده، از سیاست‌های تجاری «حمایتگرایانه» انتقاد شده بود و این موضوع می‌تواند اشاره‌یی به تصمیم افزایش تعرفه‌ها توسط واشنگتن باشد.
نخست‌وزیر کانادا نیز همزمان با برگزاری نشست سران گروه هفت گفت که به ترامپ هشدار داده از یکم جولای (10 تیر) در اقدامی تلافی‌جویانه، تعرفه‌هایی سنگین روی کالاهای امریکایی وضع خواهد کرد.
در تداوم این رویدادها و تقابل‌ها، رییس‌جمهوری امریکا هم تاکید کرد امضا و حمایت خود را از بیانیه نشست سران «جی هفت» پس گرفته است. اختلاف دیگر جامعه جهانی به‌ویژه اتحادیه اروپا با ترامپ بر سر خروج این کشور از توافق هسته‌یی با ایران (برجام) به‌شمار می‌رود که امریکا با نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل این اقدام را انجام داد. افزون بر مخالفت‌های قاطع فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تصمیم ضدبرجامی 18 اردیبهشت ماه ترامپ، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه چهار کشور دارنده امتیاز وتو در شورای امنیت همراه آلمان طرف‌های مذاکره هسته‌یی با ایران این اقدام رییس‌جمهوری امریکا را مغایر قوانین بین‌المللی و تعهدات الزام‌آور این کشور دانستند. بیانیه جی 7
با اشاره به اینکه هرگونه پشتیبانی و حمایت مالی کشورها از تروریسم را محکوم می‌کند، نوشته بود: از ایران می‌خواهیم که از طریق مشارکت در تلاش‌ها برای مبارزه با تروریسم و دستیابی به راه‌حل‌های سیاسی، آشتی و صلح در منطقه، نقشی سازنده ایفا کند. معاون پیشین وزیر اقتصاد در این خصوص گفت: تهدید به اقدامات مقابله‌یی از سوی کشورهای اروپایی و کانادا تنها برای پیشگیری از اقدامات بعدی ترامپ در آینده است. یعنی اگر این موضع‌گیری‌ها نباشد دست ترامپ برای ادامه این‌گونه رفتارها بیشتر باز می‌شود. اگر ترامپ این وضعیت را ادامه دهد قطعا شرایط برای کشورهای مذکور بسیار وخیم می‌شود اما همان‌طور که پیش‌تر گفتم به نظر نمی‌رسد این اتفاق بیفتد چون در این صورت نظم اقتصاد جهانی به‌هم می‌خورد و ممکن است یک‌سری تعاملات جدیدی جایگزین شود و از طرف دیگر احتمالا بسیاری از قراردادهای بین‌المللی بی‌اعتبار می‌شوند.
وی در پاسخ به این سوال که کدام سناریو به نفع ایران خواهد بود، گفت: اگر این وضعیت کوتاه‌مدت باشد، تاثیرگذار نخواهد بود و باید ما روند خود را در مذاکرات با غرب دنبال کنیم ولی اگر بلندمدت باشد ممکن است در تجارت با دنیا روزنه‌های بیشتری برای ایران باز شود که بتوانیم برخی مسائل‌مان را بهتر حل کنیم. البته این موضوع به این بستگی دارد که در بعضی مواضع این کشورها یکسان و هماهنگ عمل نکنند و اگر چنین شود آن نقاط هماهنگ برای ایران تهدیدکننده و محدودکننده خواهد بود.
