اقتصاد، پاشنه آشیل سلطان اردوغان
گروه جهان
تنها یک هفته به انتخابات سرنوشت‌ساز ترکیه باقی است و زمزمه‌ها درباره احتمال شکست رجب طیب اردوغان برای نخستین‌بار در ۱۶سال گذشته بالا گرفته است. گفته شده، بحران اقتصادی و سقوط شدید ارزش لیر در چند ماه گذشته می‌تواند به پاشنه آشیل رییس‌جمهوری فعلی ترکیه تبدیل شده و او را از رسیدن به این کرسی بازدارد؛ چراکه از زمان کودتای نافرجام 2016 و حکومت نظامی پس از آن ۳۰ درصد از ارزش لیر ترکیه کاسته شده است. تقریبا هیچ سرمایه‌گذاری‌ای پس از کودتا در این کشور انجام نشده است. اعتماد بازارهای جهانی به اقتصاد ترکیه رو به کاهش نهاده است. اردوغان که آشکارا با بهره بانکی مخالفت می‌کند، مجبور شد در چند هفته اخیر چشمانش را بر افزایش بهره بانکی از سوی بانک مرکزی ترکیه ببندد.
به گزارش دویچه‌وله، ۲۴ ژوئن (هفته آینده) انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری در ترکیه برگزار می‌شود. ۴۵ تا ۵۵درصد کسانی که در نظرسنجی‌های اخیر شرکت کرده‌اند، گفته‌اند می‌خواهند به رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری کنونی ترکیه رای دهند، اما در واقعیت ممکن است تعداد بسیار کمتری او را برگزینند.
هاکان بایراکچی مدیر موسسه نظرسنجی سونار می‌گوید که صاحبان قدرت در ترکیه جوی ترسناک ایجاد کرده‌اند در نتیجه حدود ۱۰درصد از کسانی که در نظرسنجیها شرکت می‌کنند، نمی‌گویند واقعا به چه کسی رای خواهند داد. برخی مردم به پرسش‌های نظرسنجی پاسخ‌های نادرست می‌دهند و به همین علت به گفته بایراکچی نتیجه انتخابات به احتمال زیاد با آنچه نظرسنجیها می‌گویند، تفاوت خواهد داشت.
از زمان اصلاح قانون اساسی در ترکیه که به دنبال همه‌پرسی آوریل ۲۰۱۷ در این کشور انجام شد، شهروندان ترکیه می‌توانند دو رای بدهند: آنها با یک رای تصمیم می‌گیرند چه کسی رییس‌جمهوری شود و با رای دیگر کدام احزاب وارد پارلمان شوند. برای اردوغان که ۱۶ سال است در هیچ انتخاباتی شکست نخورده است، می‌تواند انتخابات آتی به سخت‌ترین تجربه دوره فعالیت سیاسی‌اش تبدیل شود. از زمان نخستین پیروزی انتخاباتی اردوغان در سال ۲۰۰۲، حزب اسلامی محافظه‌کار عدالت و توسعه تعیین‌کننده سیاست در ترکیه است.
اوزر سنجار مدیر موسسه نظرسنجی متروپل ۲۵سال است که فعالیت‌های سیاسی و پیشرفت‌های شغلی اردوغان را دنبال می‌کند. به نظر او اردوغان هیچ‌گاه در چنین موقعیت بدی برای شرکت در مبارزات انتخاباتی نبوده است. به نظر سنجار، اردوغان دیگر نه برنامه‌یی برای حال دارد و نه رویایی برای آینده. وقتی در جایی حضور می‌یابد به نظر بی‌اشتیاق و ضعیف می‌رسد. سنجار می‌گوید که اردوغان تاکنون به این اندازه موقع سخنرانی اشتباه نمی‌کرد. او تردید دارد که اردوغان بتواند در قدرت بماند.
اردوغان ۱۶سال است که حکومت می‌کند و برای مدت‌ها قدرتمندترین فرد در سیاست ترکیه به شمار می‌رفت. مهم‌ترین موفقیت او ایجاد رونق اقتصادی بود. طی ۱۵سال اخیر میانگین درآمد سالانه در ترکیه از ۳۵۰۰دلار به ۱۰هزار دلار رسید و در سراسر این کشور مسکن‌سازی بسیار رشد یافت. اما امروزه دیگر نمی‌توان وضعیت اقتصادی ترکیه را خوب نامید. سنجار می‌گوید: «برای نخستین‌بار پس از ۱۶سال اردوغان دیگر موفق نیست. دیگر نمی‌تواند اقتصاد را هدایت کند. مشکلات در عرصه‌های آموزش و بهداشت هم در حال افزایش است.» بهگفته سنجار، مردم ترکیه پیامدهای بحران اقتصادی را حس می‌کنند. از این‌رو در گردهمایی‌هایی که در رابطه با مبارزات انتخاباتی برگزار می‌شود هم شور و شوقی به چشم نمی‌خورد.
افزایش انگیزه اپوزیسیون
به عقیده گولفم سایدان سانور کارشناس مسائل سیاسی ترکیه، برای اردوغان در میان گذاشتن پیام‌هایش با مردم مدام دشوارتر شده است. پایان‌نامه سانور درباره موفقیت حزب عدالت و توسعه در انتخابات بوده و جایزه جامعه مشاوران سیاسی در امریکا به آن تعلق گرفته است.
سانور می‌گوید که شوی یک‌نفره اردوغان در حزبش حال به ضرر خودش تمام شده است. او در این باره می‌گوید: «در گردهمایی‌ها و سخنرانی‌هایش تنها می‌ایستد و نمی‌تواند پیام‌هایش را به دیگران برساند.» بهگفته سانور، نظرسنجیها نشان می‌دهد که میزان محبوبیت محرم اینجه نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری از حزب اپوزیسیون جمهوری‌خواه خلق ترکیه، بیش از ۳۰درصد در این اواخر افزایش یافته است. بدین دلیل انگیزه اپوزیسیون برای پیروزی در انتخابات بیشتر شده است.
سانور می‌گوید: «اردوغان هنوز می‌کوشد از ترس‌های رای‌دهندگان راستگرا و محافظه‌کار بهره‌برداری کند.» به همین علت اردوغان در روزهای اخیر در سخنرانی‌های انتخاباتی‌اش درباره عملیات نظامی علیه پ‌ک‌ک در شمال عراق سخن گفته است. به نظر سانور، اردوغان بدین وسیله می‌خواهد در میان رای‌دهندگان ترس ایجاد کند. رای‌دهندگانی که احساس ترس کنند از تغییر قدرت هم واهمه دارند و به رییس‌جمهوری که هم الان سر کار است، رای خواهند داد.
پایان نظام قدرتمند ریاستی
بر اساس آخرین نظرسنجیها ممکن است، اردوغان با وجود همه آنچه گفته شد، انتخابات ریاست‌جمهوری را در دومین دور آن ببرد. اما احتمال دارد که ائتلاف موسوم به «جمهور» متشکل از حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی اکثریت پارلمانی‌‌شان را از دست بدهد. در نتیجه اردوغان دیگر پایه قدرتی در پارلمان نخواهد داشت. کارشناسان معتقدند نظام ریاستی که اپوزیسیون آن را دیکتاتوری می‌داند، برای اردوغان رویا باقی می‌ماند. سانور می‌گوید: «اگر حزب عدالت و توسعه اکثریت را در پارلمان از دست بدهد، روزهای سختی در انتظار اردوغان خواهد بود.» اردوغان پس از حکومت نظامی توانست با صدور قوانین و فرامین به حکومتش ادامه بدهد. سانور می‌گوید: «اگر حزب عدالت و توسعه اکثریت پارلمانی را نداشته باشد، اردوغان بخشی از قدرت امروزش را از دست می‌دهد، حتی اگر بار دیگر انتخاب شود. او دیگر رییس‌جمهوری پرنفوذ نخواهد بود و مجبور خواهد شد که قدرت پارلمان را به رسمیت بشناسد.»
